Fiskus dociska przedsiębiorców

Efektywna stawka podatkowa jest w Polsce zdecydowanie wyższa od nominalnej. Firmy wchodzące w skład WIG20 oddają fiskusowi niemal jedną trzecią wypracowanego zysku. Widać duże różnice w branżach w obciążeniu podatkowym.

Nominalna stawka podatku dochodowego od osób prawnych wynosi w Polsce od lat 19 proc. i jest relatywnie niska na tle innych krajów. Jednak w praktyce przedsiębiorcy działający nad Wisłą płacą fiskusowi znacznie więcej – wynika z najnowszego raportu firmy Grant Thornton. W 2022 r. efektywna stawka podatkowa wyniosła 28 proc. Jest o 3 pkt proc. wyższa od średniej z ostatniej dekady oraz o 5 pkt proc. wyższa od mediany z tego okresu.

Szansa na zmianę trendu

Grzegorz Szysz, radca prawny z Grant Thorntona, podkreśla, że kłopoty z efektywnością podatkową pomniejszają konkurencyjność polskich firm, ich zdolności inwestycyjne i atrakcyjność z perspektywy inwestorów. Liczne zwolnienia podatkowe będące narzędziem w polityce gospodarczej powinny w teorii doprowadzić do obniżenia efektywnej stopy opodatkowania poniżej 19-proc. stawki nominalnej, tymczasem za nami kolejny rok z obciążeniami na poziomie rzędu 30 proc.

Generalnie w ostatniej dekadzie obciążenia podatkowe rosły (najniższe, wynoszące 17 proc., były w 2014 r.), ale najnowsze dane dają nadzieję na zmianę tego niekorzystnego dla biznesu trendu. Stawka za 2022 r. jest o 5 pkt proc. niższa niż rok wcześniej oraz o 6 pkt proc. niższa niż w „rekordowym” 2020 r. (wtedy wyniosła aż 34 proc.).

Zdaniem ekspertów obserwowane ostatnio spadki mogą być pokłosiem m.in. rozliczania strat podatkowych z lat ubiegłych, kiedy biznes mierzył się z wieloma wyzwaniami spowodowanymi pandemią i wojną w Ukrainie.

Kto płaci najwięcej

W przeszłości co do zasady wyższe podatki płaciły podmioty państwowe, ale w ostatnich dwóch latach widać zmianę tej tendencji. W latach 2012–2020 na giełdowe grupy kapitałowe z sektora SP przypadały stawki podatkowe w przedziale od 22 proc. do rekordowych 50 proc. w 2020 r. W 2021 r. poziom ten spadł o ponad połowę do 23 proc., a w 2022 r. lekko wzrósł i wyniósł 24 proc. Z kolei dla przedsiębiorstw prywatnych było to 36 proc. w 2021 r. oraz 30 proc. w zeszłym roku.

Widać korelację między rozmiarem przedsiębiorstwa a stawką podatkową. Najwięcej fiskusowi płacą duże spółki, wchodzące w skład WIG20. W 2022 r. było to aż 31 proc. zysków. Z kolei firmy średnie (zgrupowane w mWIG40) mają efektywną stopę podatkową na poziomie 27 proc., analogicznie jak spółki mniejsze (z sWIG80). Jeśli przeanalizujemy dane z ostatnich lat, możemy zauważyć, że od 2020 r. średnia stawka dla firm dużych i średnich spada, ale dla małych – rośnie.

Widać duże dysproporcje w branżach. Najwyższymi stawkami podatkowymi w latach 2012–2022 obciążone były banki, branża energetyczna, odzieżowa i obuwnicza oraz spółki surowcowe. Natomiast najmniejszą część zysków fiskusowi przekazali producenci gier i firmy technologiczne (przede wszystkim z uwagi na możliwość skorzystania z ulg branżowych, takich jak IP Box), deweloperzy oraz firmy z sektora metalurgicznego.

Różnice w poziomie opodatkowania widać też pod względem kraju pochodzenia. Od kilku lat to grupy z kapitałem zagranicznym płacą wyższe podatki niż podmioty krajowe. W minionym roku efektywna stawka podatkowa firm zagranicznych sięgnęła 34 proc., czyli była o 6 pkt proc. wyższa niż średnia dla wszystkich badanych przedsiębiorstw oraz o 10 pkt proc. wyższa niż w grupie firm z kapitałem krajowym. Eksperci podkreślają, że podmiotom zagranicznym jest trudno odnaleźć się w skomplikowanym polskim systemie podatkowym.