Seria serii nierówna

Nie wystarczy zdecydować, w jakie kontrakty zainwestować. Trzeba jeszcze podjąć decyzję, którą ich serię wybrać

W poprzednim odcinku naszego poradnika pisaliśmy już, że wygasanie kontraktów i notowanie ich w seriach jest niezbędne do utrzymania kursu futures "w ryzach" - tak, aby nie oderwał się zbytnio od kursu instrumentu bazowego. Dla zobrazowania koncepcji notowania w seriach wyobraźmy sobie najpierw czysto hipotetyczną sytuację, gdy w ciągu roku notowane są jedynie dwie serie kontraktów. Przykładowo - jedna wygasa w grudniu. W ściśle określonym dniu tego miesiąca inwestorzy tracą możliwość obracania serią grudniową. W zamian za nią do obrotu wprowadzana jest kolejna seria - czerwcowa. W ten sposób w obrocie zawsze jest jedna seria. Jeżeli np. mieliśmy długą pozycję w serii grudniowej i chcemy ją trzymać dłużej (mimo wygaśnięcia), powinniśmy na nowo otworzyć długą pozycję, ale w serii czerwcowej.

Cztery serie w ciągu roku

W praktyce notowanie jedynie dwóch serii w ciągu roku mogłoby okazać się niewystarczające - kurs kontraktów mógłby być niedostatecznie powiązany z kursem instrumentu bazowego. Dlatego w przypadku kontraktów na akcje i na indeksy na warszawskiej giełdzie w każdym roku istnieją aż cztery serie.

Zacznijmy od najbardziej popularnych kontraktów - opiewających na najważniejszy giełdowy indeks WIG20. Dla inwestorów obracających tymi instrumentami kluczowe są cztery miesiące: marzec, czerwiec, wrzesień i grudzień. W każdym z tych miesięcy wygasa bowiem jedna seria kontraktów i zastępuje ją nowa seria. Przykładowo - obecnie inwestorzy mogą obracać m.in. grudniową serią futures, która (jak sama nazwa wskazuje) wygaśnie w grudniu. Wówczas w jej miejsce do obrotu wprowadzona zostanie seria wrześniowa. Dlaczego akurat ta? Wynika to z reguły, która mówi, że każda seria jest notowana przez 9 miesięcy. Właśnie tyle czasu minie od momentu wygaśnięcia serii grudniowej do wygaśnięcia zastępującej ją serii wrześniowej. Ta sama zasada dziewięciu miesięcy działa w przypadku pozostałych serii. Serię marcową zastępuje seria grudniowa, czerwcową - marcowa, wrześniową - czerwcowa.

Ściśle określony jest nie tylko miesiąc, ale także dzień wygaśnięcia danej serii. Zawsze jest to trzeci piątek określonego miesiąca. Przykładowo oznacza to, że notowana obecnie seria grudniowa wygaśnie w piątek, 15 grudnia 2006 r. Może się oczywiście zdarzyć, że w trzeci piątek miesiąca nie ma akurat sesji giełdowej (np. ze względu na święto). Wówczas kontrakty wygasają na ostatniej sesji przed tym piątkiem. Regułą jest, że kolejna seria wchodzi do obrotu na kolejnej sesji po wygaśnięciu poprzedniej serii. Tak więc seria wrześniowa wejdzie do obrotu w poniedziałek, 18 grudnia 2006 r.

Do wyboru jedna z trzech

Konsekwencją tych zasad jest fakt, że w danej chwili w obrocie zawsze znajduje się więcej niż jedna seria kontraktów (w przeciwieństwie do hipotetycznego przykładu, o jakim pisaliśmy na wstępie). Mówiąc konkretniej - inwestorzy mają zawsze do wyboru aż trzy serie. Przykładowo, obecnie w obrocie znajduje się nie tylko seria grudniowa z tego roku, ale także dwie serie wygasające dopiero w przyszłym roku - marcowa i czerwcowa. Jak widać, nie wystarczy zatem zdecydować się czy otwieramy długą czy krótką pozycję w kontraktach na WIG20. Trzeba jeszcze zdecydować, którą serię wybrać.

Jak na pierwszy rzut oka poznać, z którą serią mamy do czynienia? Pomocna w tym jest znajomość symboli, jakimi oznacza się poszczególne kontrakty. Każdy kontrakt na WIG20 - niezależnie od serii - jest oznaczony symbolem rozpoczynającym się od FW20. Kluczowe są dwa kolejne znaki, z których pierwszy (litera) oznacza miesiąc wygaśnięcia serii, a drugi (cyfra) - oznacza rok. Przykładowo symbol FW20Z6 oznacza kontrakty wygasające w grudniu tego roku. Ogólnie poszczególne miesiące oznaczone są następującymi literami: H - marzec, M - czerwiec, U - wrzesień, Z - grudzień.Identyczne zasady dotyczą wszystkich innych notowanych na GPW kontraktów na indeksy giełdowe i akcje spółek. Podobne są też zasady konstrukcji symboli poszczególnych instrumentów. Przykładowo symbol FAGOZ6 oznacza kontrakty na akcje Agory wygasające w grudniu tego roku.

Poszczególne serie kontraktów różnią się nie tylko terminem wygasania, ale najczęściej także kursem. Grudniowe futures na WIG20 notowane były np. 20 listopada po 3149 pkt, marcowe - po 3155 pkt, a czerwcowe - po 3144 pkt. Najprostsze wytłumaczenie tego faktu jest takie, że kurs każdej serii zależy od popytu i podaży akurat na tę serię i nie ma żadnej formalnej reguły wiążącej notowania poszczególnych serii.

Największy handel

na najstarszych

Obecność w obrocie trzech serii kontraktów na raz nie oznacza, że każda z nich w danym momencie cieszy się takim samym zainteresowaniem inwestorów, jak pozostałe. W praktyce transakcje koncentrują się zawsze na najstarszej akurat serii - czyli tej, która ma najkrótszy okres do wygaśnięcia. Przykładowo obecnie inwestorzy handlują głównie kontraktami z serii grudniowej (FW20Z6). W ostatnich tygodniach liczba otwartych pozycji (LOP) w tej serii przekracza 60 tys. Zdecydowanie mniejszym zainteresowaniem cieszy się seria marcowa (FW20H7), gdzie LOP nie sięga nawet kilku tysięcy, zaś kontraktami z najmłodszej serii czerwcowej (FW20M7) handluje zaledwie kilkuset inwestorów. Na kilka dni przed wygaśnięciem najstarszej serii (w tym przypadku grudniowej) gracze zaczynają stopniowo "przesiadać się" na inną serię. W tym przypadku nie będzie to jednak wprowadzona wówczas do obrotu seria wrześniowa (FW20U7), lecz seria marcowa - bo akurat ona stanie się najstarsza i będzie miała najkrótszy okres do wygaśnięcia. Operację zamknięcia pozycji w starej serii i otworzenia jej na nowo w nowej serii nazywa się "rolowaniem pozycji".

Proces koncentracji handlu na najstarszych seriach powoduje, że chociaż każda seria znajduje się w obrocie aż 9 miesięcy, to okres "świetności" zawsze przeżywa przez ostatnie trzy miesiące swojego istnienia. Koncentracja handlu na danym instrumencie to gwarancja płynności obrotu - im więcej inwestorów składa zlecenia kupna lub sprzedaży, tym większa szansa na otwarcie lub zamknięcie naszej pozycji po rozsądnej cenie (tzn. nie odbiegającej zbytnio od ostatniego kursu).

 

Słowniczek

- Klasa kontraktu - obejmuje wszystkie kontrakty o tym samym instrumencie bazowym (ale różnych terminach wygasania). Przykładowo, do jednej klasy należą wszystkie futures na indeks WIG20.

- Seria kontraktu - obejmuje wszystkie kontrakty danej klasy o tym samym terminie wygaśnięcia. Przykładowo: do jednej serii należą wszystkie futures na WIG20 wygasające w grudniu tego roku.

- Ostateczny kurs rozliczeniowy - ustalany w dniu wygaśnięcia danej serii kontraktów. Służy do obliczenia zysków i strat inwestorów w tym dniu. W przypadku kontraktów na WIG20 jest to średnia arytmetyczna ze wszystkich wartości indeksu WIG20 w czasie ostatniej godziny notowań oraz z wartości indeksu na zamknięcie sesji.