Drugie życie polityków i urzędników

Po sprawowaniu wysokich stanowisk państwowych przychodzi czas na prywatne firmy.

Życie polityczne i biznesowe przenika się od lat. Przedstawiciele świata polityki i administracji państwowej po wygaśnięciu swoich mandatów często trafiają na wysokie stanowiska w największych firmach. Szczególnie prywatnych, bo to, że od polityków roi się w spółkach państwowych, nikogo już nie dziwi. Mechanizm działa także w drugą stronę – przedstawiciele biznesu próbują swoich sił w polityce.

Biznesowa kariera polityków

Mikołaj Budzanowski, członek zarządu Boryszewa

Archiwum

Sporo byłych polityków i urzędników zasiada w radach nadzorczych. Ostatnio Marek Belka, były wicepremier, minister finansów i prezes NBP oraz szef Rady Polityki Pieniężnej, dołączył do nadzoru Citi Handlowego. Od lat w radzie nadzorczej Banku Millennium zasiada Dariusz Rosati, były minister spraw zagranicznych, a od dwóch lat w Vistuli Ryszard Petru, lider Nowoczesnej. Jednak sporo byłych polityków – a prym wśród nich wiodą byli szefowie nieistniejącego już Ministerstwa Skarbu Państwa – trafiło także do zarządów, jak np. Aleksander Grad (był prezesem ZE PAK), Mikołaj Budzanowski (członek zarządu Boryszewa, Emil Wąsacz (prezes Stalexportu Autostrady). Głośne były także przypadki zatrudnienia w światowych instytucjach. Kazimierz Marcinkiewicz, były premier w pierwszym rządzie Prawa i Sprawiedliwości, pracował przez jakiś czas dla Goldman Sachs. Z kolei Aleksander Kwaśniewski, były prezydent, zasiadł w radzie dyrektorów ukraińskiego przedsiębiorstwa gazowego Burisma Holdings, kontrolowanego przez Mykołę Złoczewskiego, byłego ministra energetyki i biznesmena.

Emil Wąsacz, prezes Stalexportu Autostrady

Archiwum

Tego typu transfery dzieją się również za granicą. Jose Barroso, były przewodniczący Komisji Europejskiej, znalazł zatrudnienie w Goldman Sachs. Głośno było także o Gerhardzie Schroederze, który niebawem po rozstaniu z urzędem kanclerskim w Niemczech związał się rosyjskim Gazpromem. Gordon Brown, były brytyjski premier, zatrudnił się w funduszu Pimco, a jego poprzednik Tony Blair trafił do JPMorgan.

Aleksander Grad, były prezes ZE PAK

Archiwum

W Polsce bardzo bogatą karierę ma Jerzy Pruski, obecnie wiceprezes Getin Noble Banku, który przeplatał etaty urzędowe z firmowymi. Zanim dołączył do Getinu, był szefem Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, wcześniej był prezesem PKO BP, a jeszcze wcześniej zastępcą prezesa NBP i członkiem RPP. Jeszcze wcześniej był wiceprezesem LH Petro Banku.

Andrzej Jakubiak, z-ca dyrektora działu prawnego w mBanku

Archiwum

Dlaczego prywatne firmy tak chętnie przygarniają byłych polityków i urzędników? – Być może zależy im na kontaktach, wiedza zdobyta w spółce też ma znaczenie, zwłaszcza gdy ktoś przechodzi z dużej państwowej firmy do mniejszego, ale dopiero rozwijającego się podmiotu. Być może mają, często iluzoryczne, mniemanie, że taka osoba pomoże coś „załatwić" czy umożliwi zdobycie państwowego kontraktu. Poza tym część z osób pracujących w administracji publicznej (można by się spierać, czy aby ostatnio nie coraz mniejsza) ma faktycznie unikalne umiejętności czy wiedzę i bardzo dobrze sprawdzą się na stanowiskach w firmach prywatnych, szczególnie jeśli chodzi o doświadczenie związane np. z regulacjami czy np. kwestią zdobywania funduszy europejskich – wskazuje Marcin Materna, dyrektor działu analiz Millennium DM.

Kontrowersyjne transfery

Ryszard Petru, członek rady nadzorczej Vistuli

Archiwum

Jednak tzw. obrotowe drzwi, pozwalające politykom i menedżerom zamieniać się miejscami, budzą wiele kontrowersji. Na Barroso, Schrödera i Browna spadła fala krytyki, bo zachodziło podejrzenie, że politycy podejmowali wcześniej decyzje nie w interesie publicznym, ale danej firmy i swojej dalszej kariery. W takiej sytuacji pojawiają się pytania, czy polityk lub urzędnik w czasie urzędowania miał dostęp do informacji oraz do czynienia z tą firmą i mógł działać na jej rzecz, a nie interesu publicznego.

Dariusz Rosati, członek rady nadzorczej Millennium

Archiwum

Ostatnio sporo komentarzy wzbudził Andrzej Jakubiak, który zaledwie w październiku zakończył pięcioletnią kadencję na stanowisku przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego, a już w styczniu znalazł pracę – jako zastępca dyrektora działu prawnego – w mBanku, czyli instytucji, którą jeszcze niedawno nadzorował. Pojawiły się propozycje, aby politycy i urzędnicy państwowi po wygaśnięciu swoich mandatów musieli odczekać więcej niż kilka miesięcy, zanim przejdą do biznesu. Może należy wprowadzić czasowy „zakaz konkurencji"?

– Nie jestem przekonany, że jest wskazany, tym bardziej że trudno tu mówić o przejściu do konkurencji – mówi Materna. Dodaje jednak, że w przypadku firm państwowych (np. przejście z banku państwowego do banku prywatnego) oczywiście taki zakaz powinien być wprowadzony, bo chroni on spółkę i w jej interesie jest jego uwzględnienie w umowie menedżera.

– Większym problemem są jednak moim zdaniem transfery ze stanowisk typowo publiczno-politycznych do spółek państwowych i przez państwo kontrolowanych, często na eksponowane stanowiska w zasadzie bez doświadczenia w temacie – podkreśla Materna. Takich przykładów jest niestety sporo, a szczególnie głośno o nich było po ostatnich wyborach parlamentarnych. Ale kadrowa miotła w państwowych spółkach pojawia się częściej niż tylko po wyborach – choćby ostatnio fala zmian dotknęła państwowych spółek finansowych.

Zdaniem eksperta Millennium DM stanowiska w spółkach państwowych powinny być obsadzane na drodze obiektywnych konkursów, zarówno jeśli chodzi zarząd, jak i radę nadzorczą. – Przejście z państwowej firmy do prywatnej i odwrotnie powinno rządzić się takimi samymi zasadami jak przejście z jednej prywatnej firmy do drugiej: kompetencje merytoryczne, jeszcze raz kompetencje i na koniec decyzja właściciela, który, obsadzając dane stanowisko, powinien mieć na celu wyłącznie zysk z takiej spółki, ewentualnie sprawną realizację założonego programu w przypadku spółek typowo publicznych jak szpitale, spółki komunalne czy zbrojeniowe. Zwróćmy uwagę, że w szkołach nikt nie zatrudnia przypadkowych ludzi, podobnie np. w szpitalach państwowych – stanowisko dostaje lekarz bądź nauczyciel, a decyzja jest oparta w dużej mierze na umiejętnościach czy doświadczeniu. W administracji publicznej czy spółkach państwowych już bardzo różnie z tym bywa i to należałoby najpierw zmienić. Dyskusja na temat przejść z biznesu do administracji i odwrotnie w tym kontekście jest więc wtórna, dopóki nie zostanie rozwiązany ważniejszy problem, jakim jest sam system doboru kadr – przekonuje Marcin Materna.

W drugą stronę: biznesmen politykiem

Ale kierunek bywa też odwrotny – przedstawiciele biznesu próbują swoich sił w polityce. To jednak rzadsze zjawisko. Ostatnim, chyba najgłośniejszym przykładem jest Mateusz Morawiecki, przez lata związany z BZ WBK (był prezesem banku od 2007 do 2015 r., pod jego kierownictwem wyrósł on na trzeciego gracza na polskim rynku). Od jesieni 2015 r., kiedy to PiS wygrało wybory parlamentarne, a wcześniej prezydenckie, został najpierw wicepremierem i ministrem rozwoju, a kilka miesięcy później także ministrem finansów, stając się jednym z najbardziej wpływowych polityków w Polsce. Karierę polityczną rozpoczął więc od mocnego uderzenia (wcześniej jego działalność polityczna ograniczała się do lat 80., kiedy działał w założonej przez ojca Solidarności Walczącej, a także w Niezależnym Zrzeszeniu Studentów).

Karierę polityczną ostatnio rozpoczął także Marek Jakubiak (poseł klubu Kukiz'15), twórca i prezes Browarów Regionalnych Jakubiak (ma kilka marek, m.in. Ciechan, Bojan, Lwówek). Jego „kolegą po fachu" jest Janusz Palikot, były właściciel Polmosu Lublin, który najpierw związał się z Platformą Obywatelską (był szefem klubu), później założył własną partię Ruch Palikota.

[email protected]

Marek Belka, członek rady nadzorczej Citi Handlowego

Były był wicepremier, minister finansów, premier, a ostatnio prezes Narodowego Banku Polskiego i szef Rady Polityki Pieniężnej, dołączył niedawno do nadzoru Banku Handlowego.

Mikołaj Budzanowski, członek zarządu Boryszewa

Wiceminister, a następnie minister Skarbu Państwa w rządzie Donalda Tuska, trafił w połowie 2013 r. do zarządu Boryszewa. Odpowiada za rozwój spółki Romana Karkosika.

Emil Wąsacz, prezes Stalexportu Autostrady

Jako minister Skarbu Państwa w latach 1997–2000 (w rządzie Jerzego Buzka) przeprowadził kilka głośnych prywatyzacji. Od 17 lat kieruje spółką, która zarządza częścią autostrady A4.

Aleksander Grad, były prezes ZE PAK

Minister Skarbu Państwa w rządzie Donalda Tuska oraz były członek zarządu Tauronu na początku 2016 r. został szefem ZE PAK, ale zrezygnował z tej funkcji po paru miesiącach.

Andrzej Jakubiak, z-ca dyrektora działu prawnego w mBanku

Były przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego na początku roku, czyli parę miesięcy po odejściu z urzędu, znalazł nową pracę w banku, który sam wcześniej nadzorował.

Ryszard Petru, członek rady nadzorczej Vistuli

Do nadzoru odzieżowej spółki obecny lider Nowoczesnej dołączył w połowie 2015 r., czyli jeszcze zanim zaczął być kojarzony z polityką, a kiedy był znany jako ekspert gospodarczy.

Jerzy Pruski, wiceprezes Getin Noble Banku

Nową funkcję sprawuje od lutego, ale jego kariera jest bardzo bogata i obfituje w etapy urzędowe (zarządy BFG, NBP, RPP) i firmowe (prezes PKO BP, wiceprezes LG Petro Banku).

Dariusz Rosati, członek rady nadzorczej Millennium

Były minister spraw zagranicznych, poseł, członek Rady Polityki Pieniężnej i europoseł wyjątkowo długo, bo od 2004 r., zasiada w nadzorze portugalsko-polskiego banku.