Projekt rządowy jest pełen wad

Propozycja przedstawiona przez rząd 4 września 2013 r. w odniesieniu do OFE jest kombinacją dwóch propozycji przedstawionych już uprzednio, zawierającą, w sensie prawnym i konstytucyjnym, wszystkie wady obu propozycji. W istocie – wady prawne obu propozycji są zmultiplikowane.

Przejęcie przez Skarb Państwa środków OFE lokowanych w obligacje skarbowe:

a) narusza zasadę niedyskryminacji

Tylko uczestnicy OFE utracą korzyści ekonomiczne z tytułu obligacji (do realizowania w zależności od obligacji w okresie 2, 3, 5, 10 lat) „uzyskując" w zamian mało prawdopodobne, wobec obciążenia finansowego Skarbu Państwa w przyszłości i do realizowania w perspektywie 20, 30, 40 lat „zobowiązania w ZUS". Znamienne jest, że inne podmioty, np. zagraniczne instytucje finansowe, nie utracą środków z obligacji. Utracą je tylko OFE, a pośrednio – polscy obywatele.

b) narusza zasadę zakazu wywłaszczenia bez odszkodowania

OFE działają w interesie swoich uczestników, ale są też podmiotami prywatnymi. Wywłaszczenie OFE ma charakter oczywisty w sensie konstytucyjnym. Zgodnie z propozycją rządową tracą one ponad 50 proc. swoich aktywów bez odszkodowania.

Wywłaszczenie uczestników jest konstytucyjnie również oczywiste – tracą możliwość dziedziczenia, a po osiągnięciu wieku emerytalnego również zaspokojenia się z wierzytelności o charakterze kontraktowym (do egzekwowania również z pomocą np. sądów zagranicznych) na rzecz wierzytelności uwarunkowanych polityczną decyzją ustawodawcy. Uprzedzając argumentację rządową – zamiana domu murowanego na gliniany jest wywłaszczeniem, nawet jeżeli „zamieniający" deklaruje wartość domu glinianego za równoważną murowanemu. Należy bowiem zastrzec, że rząd będzie argumentował (tak jak uprzednio), że środki te będą dziedziczone – ale jak można sądzić, wyłącznie w drodze dziedziczenia zapisów na subrejestrach, a nie możliwości wypłaty gotówki na rzecz spadkobierców.

c) narusza zasadę proporcjonalności

Taki sam efekt jak deklarowany można by osiągnąć, zakazując OFE (zgodnie z powszechnie akceptowaną np. w ustawodawstwie europejskim zasadą dywersyfikacji), lokowania więcej niż 5 proc. aktywów w obligacje Skarbu Państwa i akceptując do 5 proc. lokat w obligacje innych państw. Proces można by i należałoby rozłożyć np. na pięć lat – co spowodowałoby naturalne umorzenie 2-, 3-, 5-letnich obligacji skarbowych i możliwość zbycia obligacji 10-letnich w racjonalnym czasie z punktu widzenia wpływu tej operacji na rynek kapitałowy. Uniknięcie skutku polegającego na inwestowaniu OFE w obligacje Skarbu Państwa można by zatem osiągnąć bez naruszania konstytucji. Wniosek – cel rządu jest inny niż deklarowany. Celem jest umorzenie długu Skarbu Państwa kosztem przyszłych emerytów.

Propozycja, w której każdy członek OFE sam decydowałby, czy chce pozostać w OFE czy przenieść swoje aktywa do ZUS, a na decyzję miałby trzy miesiące:

a) narusza zasadę pewności obrotu

Ustawowe rozwiązanie 16 milionów umów cywilnoprawnych, tj. umów obywateli z OFE  narusza zasadę pewności obrotu i zaufanie obywateli do państwa. Narusza również zasadę proporcjonalności, tj. adekwatności założonych celów do zastosowanych środków. Jeśli ustawodawca istotnie chciałby wprowadzić wolność wyboru między OFE a ZUS, to po pierwsze, nie rozwiązywałby ustawowo umów z OFE, lecz wprowadził regulację pozwalającą obywatelowi samemu taką umowę rozwiązać. Po drugie, uznałby za możliwe podjęcie tej decyzji w dowolnym czasie – a co najmniej w perspektywie kilkuletniej. Wniosek – cel rządu jest inny niż deklarowany. Celem jest umorzenie długu Skarbu Państwa kosztem przyszłych emerytów.

b) narusza zasadę zaufania do państwa

Propozycja swobody wyboru co do pozostania w OFE jest w istocie klasycznym szantażem, którego państwo nie powinno stosować wobec swoich obywateli.

Po pierwsze, ogromna część obywateli, mając do dyspozycji krótki czas na podjęcie decyzji oraz nie mając wiedzy i przesłanek do jej podjęcia – po prostu nie zrobi nic. Majątek tych obywateli z OFE zostanie zaś przeniesiony do ZUS i de facto znacjonalizowany – tylko pozornie zgodnie z ich wolą i na zasadzie dobrowolności. W dodatku bez możliwości powrotu do OFE, jeżeli w późniejszym okresie uzyskają wiedzę i racjonalne przesłanki do podjęcia odmiennej decyzji, tj. powrotu do OFE (np. na podstawie wyników inwestycyjnych OFE).

Po drugie, rząd liczy na efekt określony w maksymie La Rochefocauld'a – „szaleństwem jest chcieć być rozsądnym samemu". Nawet najbardziej pozytywnie nastawiony wobec OFE obywatel musi wziąć pod uwagę automatyczne rozwiązanie umów, trzymiesięczny termin podjęcia decyzji etc. Obywatel ten stawia sobie zatem pytanie – co się stanie, jeżeli w OFE, wskutek konstrukcji narzuconej przez rząd, pozostanie niewielu obywateli? Co się stanie, jeżeli wskutek braku lub niewielkiego dopływu środków OFE zbankrutują lub po prostu zakończą działalność jako nieopłacalną? etc. Rozwiązanie zaproponowane przez rząd, wobec krótkiego terminu dokonania wyboru i braku możliwości powrotu do OFE, jest klasycznym szantażem państwa wobec obywatela.

Tzw. przejęcie środków z obligacji przez ZUS jako korzyść projektu:

Jest to oczywiście nieprawdą. Emitentem obligacji skarbowych, a zatem zobowiązanym do spłaty, jest Skarb Państwa. Umorzenie obligacji nie przysporzy zatem ZUS ani złotego. Zwiększy jedynie jego (zapisane) długi. Oczywiście zwiększy czasowo możliwość finansowania potrzeb ZUS przez Skarb Państwa, za to prawdopodobnie zmniejszy potrzebę i nacisk na reformy niezbędne do zbilansowania budżetu.