Rynek kapitałowy w 2022 roku – wybrane zagadnienia

Jednym z nich był z pewnością okres pandemii. Dla wielu branż i sektorów gospodarki był on bardzo trudny, ale jednocześnie wymusił przyspieszoną adaptację do zaistniałej sytuacji. W efekcie, co ciekawe, polski rynek kapitałowy odzyskał siły, nabrał rozpędu i bardzo dobrze sobie poradził z tą sytuacją. Na Giełdę napłynęli nowi inwestorzy – w ciągu dwóch lat przybyło ponad 130 tys. rachunków inwestycyjnych. Zwiększone zainteresowanie wpłynęło na wyższe obroty, a także na wzrost zainteresowania emitentów warszawskim parkietem, na którym w 2021 r. zadebiutowało blisko 50 spółek, a wartość IPO osiągnęła 9,4 mld zł.

Jednak rok 2022 przyniósł kolejne wyzwania. Po pierwsze, coraz bardziej dostrzegalne i coraz silniej akcentowane stały się kwestie związane z ESG, dotyczące ochrony środowiska, odpowiedzialności społecznej oraz ładu korporacyjnego. Globalne działania w tych obszarach pozwalają zakładać, że w najbliższej przyszłości implementowanie czynników ESG będzie stanowić absolutnie kluczowy element w polityce inwestycyjnej. Inwestorzy, kredytodawcy i zarządzający aktywami na całym świecie oczekują i będą wręcz wymagać od spółek dodatkowych informacji w zakresie danych środowiskowych, społecznych oraz związanych z ładem korporacyjnym, a samo raportowanie informacji ESG stało się już niezbędne do dalszego rozwoju nowoczesnego rynku kapitałowego.

Ponadto analiza ryzyk ESG coraz częściej stanowi integralny element oceny profilu ryzyka kredytowego, a zdecydowana większość banków uwzględnia w swoich strategiach cele związane z tymi kryteriami. Powyższe czynniki realnie wpływają na sytuację rynkową podmiotów. Spółki, które nie zaimplementują wymogów ESG, mogą mieć utrudniony dostęp do zewnętrznego finansowania, co może w przyszłości skutkować zmniejszeniem inwestycji i obniżonym poziomem ich konkurencyjności na rynku.

Po drugie, rok 2022 pociągnął za sobą transformację cyfrową. Wymusił ją poniekąd wybuch pandemii w 2020 r., kiedy to w czasie lockdownu przedsiębiorstwa inwestujące w technologię i cyfrowe rozwiązania uzyskały znaczącą przewagę nad konkurencją. Firmy, które wcześniej nie identyfikowały takiej potrzeby, musiały w szybkim czasie zmodyfikować swój model biznesowy. Pokazało to wyraźnie, że współcześnie na rynku kapitałowym niezbędne jest umiejętne wykorzystanie możliwości oferowanych przez nowe technologie, takie jak chmura obliczeniowa, sztuczna inteligencja, big data, blockchain. Tę ostatnią technologię GPW wykorzystuje w swoim innowacyjnym projekcie GPW Private Market. Zakłada on stworzenie platformy skierowanej do inwestorów indywidualnych, poprzez którą już niebawem będą mogli handlować tokenami aktywów niefinansowych.

Istotnym wyzwaniem jest aktualnie również wykorzystanie technologii DLT (Distributed Ledger Technology). Przepisy pilotażowego programu DLT Pilot Regime zakładają stworzenie rynku stokenizowanych instrumentów finansowych, jak też promowanie absorbcji technologii DLT na gruncie transakcyjnym i posttransakcyjnym. Perspektywy, które rysują się przed tą technologią, sprawiają, że warto rozwijać polski rynek kapitałowy w kierunku tych zmian oraz przygotować właściwą strategię i modele działania, które będą kompatybilne z DLT. Za każdym razem trzeba jednak również pamiętać, by implementacja nowych technologii stanowiła efekt przemyślanej strategii, połączonej z wyznaczeniem celów i wizji tego, co spółka chce osiągnąć w przyszłości.

Jako Giełda mamy świadomość tego, że rozwój technologiczny jest nieunikniony i jak wiele na nim możemy skorzystać. W 2019 r. powołaliśmy do życia naszą technologiczną spółkę GPW Tech, specjalizującą się we wdrażaniu rozwiązań IT dla rynku kapitałowego.

Zagrożenia regulacyjne wynikające z częstych zmian w przepisach prawa oraz budujących niepewność rozbieżności interpretacyjnych stanowią kolejne wyzwanie, zwłaszcza dla pomiotów funkcjonujących na rynku regulowanym. Tempo wprowadzanych zmian wymaga od przedsiębiorców elastyczności i umiejętności dynamicznego dostosowania się do obowiązującego stanu prawnego. Niezbędne jest nie tylko monitorowanie zmian prawnych, ale również analiza ich wpływu na bieżącą działalność. Poza przepisami związanymi ze wspomnianym już obszarem ESG czy pilotażowym programem DLT Pilot Regime warto wspomnieć także o niektórych z pozostałych regulacji, takich jak chociażby DORA i NIS2 w zakresie cyberbezpieczeństwa, projekt nowelizacji dyrektywy MiFID II i rozporządzenia MiFIR, nowelizacja kodeksu spółek handlowych, zmiany w prawie podatkowym, nowe obowiązki wynikające z ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz ustawy z 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom. Obecnie trwają też prace związane z wyborem indeksu WIRON jako alternatywnego wskaźnika referencyjnego stopy procentowej oraz m.in. nad projektem ustawy o ochronie sygnalistów oraz ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku. Ten ostatni projekt ma implementować działania określone w Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego (SRRK), realizowanej od 2020 r. Dokument ten obejmuje około 90 aktywności z zakresu uproszczenia procedur administracyjnych dla uczestników rynku kapitałowego, zwiększenia płynności, poprawy efektywności instytucji pośredniczących oraz wzrostu poziomu oszczędności prywatnych. Do dzisiaj udało się zrealizować mniej więcej 60 proc. założeń, a ostateczna implementacja przewidziana jest na koniec 2023 r.^1).

Jako Giełda podejmujemy szereg inicjatyw mających na celu uatrakcyjnienie polskiego rynku kapitałowego. W ostatnich latach wprowadzamy na rynek finansowy coraz więcej produktów strukturyzowanych, rozwijając naszą ofertę funduszy ETF, które dają ekspozycję na polskie i zagraniczne indeksy. W listopadzie 2022 r. uruchomiliśmy na GPW rynek akcji spółek zagranicznych – GlobalConnect, który umożliwia inwestowanie w akcje globalnych spółek w polskiej walucie, w trakcie sesji giełdowej w Warszawie. Dzięki temu uczestnicy rynków GPW będą mieli dostęp do szerokiej gamy nowych produktów, w które mogą zainwestować na prostych i czytelnych zasadach.

Podsumowując ten rok na polskim rynku kapitałowym, trzeba wspomnieć także o jednym z najbardziej destabilizujących czynników, jakim jest wojna w Ukrainie. Oczywiście w tej chwili trudno przewidzieć jej konsekwencje dla rynku kapitałowego, mając na uwadze chociażby usytuowanie Polski na mapie regionu, a także obserwując utrzymującą się (i coraz wyższą) inflację oraz zauważalny spadek wzrostu gospodarczego. Niemniej istnieje duże prawdopodobieństwo, że Polska włączy się w proces akumulacji kapitału celem odbudowy Ukrainy. Z najnowszego raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego wynika, że polski biznes chce zaangażować się w takie działania: 38 proc. polskich firm jest zainteresowanych kooperacją z innymi podmiotami zaangażowanymi w projekty odbudowy tego kraju, a 53 proc. polskich przedsiębiorstw przemysłowych chce eksportować swoje produkty do naszego wschodniego sąsiada ²⁾. Według informacji Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu już ponad 420 polskich firm zgłosiło chęć udziału w odbudowie Ukrainy ³⁾. Warto tutaj wspomnieć o indeksie WIG-Ukraine, obejmującym osiem ukraińskich spółek notowanych na GPW, które – miejmy nadzieję, że już wkrótce – będą mogły wykorzystać swoją obecność na Giełdzie do pozyskiwania inwestorów i finansowania projektów związanych z odbudową Ukrainy.

Jednak co warte podkreślenia: obecna sytuacja geopolityczna stwarza dla polskiego rynku kapitałowego także wiele możliwości, m.in. dzięki wykorzystaniu faktu, że rynek rosyjski został mocno osłabiony. To z kolei otwiera możliwość przyciągania spółek i kapitału, dotychczas lokowanych w Rosji ⁴⁾. Warszawska giełda może być pomostem dla firm ze Wschodu, które po faktycznej alienacji rosyjskiej giełdy chcą utrzymać gospodarcze i biznesowe relacje z Unią Europejską. Ponadto widzimy dużą szansę i korzyść z eksportu naszego know-how w tworzeniu rynku kapitałowego w Ukrainie. Naszym niewątpliwym atutem jest doświadczenie w tym zakresie – dla GPW wciąż pracują osoby, które ponad 30 lat temu od podstaw budowały warszawski parkiet. Ta unikatowa wiedza wspiera chociażby projekt związany z przejęciem większościowych udziałów w Armeńskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (AMX), który umożliwi nam ekspansję usług i technologii w regionie południowego Kaukazu. Jednak biorąc pod uwagę obecne okoliczności geopolityczne, trudno określić, w jakim tempie będzie przebiegał ten proces.

Prognozowanie przyszłości w chwili obecnej nie jest łatwe, jeśli w ogóle możliwe. Doświadczenia ostatnich lat pokazały nam dobitnie, że termin wojskowy VUCA, określający okoliczności, w jakich przyszło nam funkcjonować, jako zmienne (Volatility), niepewne (Uncertainty), złożone (Complexity) i niejednoznaczne (Ambiguity), doskonale opisuje wyzwania, z jakimi przyszło nam się obecnie mierzyć. Niepewność makroekonomiczna i geopolityczna oraz zmiany klimatyczne są postrzegane jako znaczące zagrożenia dla podmiotów funkcjonujących na rynku kapitałowym. Trudno przewidzieć, który scenariusz dla polskiego rynku kapitałowego się spełni. Nie zmienia to jednak faktu, że rok 2022 był dla niego pełen wyzwań i napięć, które z jednej strony wiązały się ze zmianą ustawodawstwa, konfrontacją z nowymi rozporządzeniami, strategiami rozwoju, z drugiej zaś strony z czynnikami, na które żaden uczestnik rynku nie miał wpływu i których nikt w zeszłorocznych prognozach nie przewidywał. I chociaż nie jest pocieszające, że zgodnie z przewidywaniami takich „czarnych łabędzi” może pojawiać się coraz więcej w kolejnych latach, to świadomość ich występowania i doświadczenie, które zdobyliśmy w tym trudnym okresie, pozwolą nam lepiej przygotować się na przyszłe wyzwania i sprawniej reagować na ich potencjalne skutki.