Zmiany w dokumentach korporacyjnych spółek wynikające z przepisów prawa holdingowego

Dotychczas grupy kapitałowe kształtowały swoje relacje poprzez określone, mniej lub bardziej sformalizowane zasady wewnętrzne. Problem pojawiał się jednak wówczas, kiedy dochodziło do konfliktu interesów pomiędzy interesem grupy kapitałowej a jednostkowym interesem spółki zależnej. Prawo holdingowe powinno zatem służyć rozwiązywaniu tego rodzaju dylematów i wskazywać sposób działania w sytuacji, gdy interes grupy i interes jednostkowy spółki zależnej nie są ze sobą zbieżne.

Krzysztof Libiszewski radca prawny, wspólnik w praktyce transakcji i prawa korporacyjnego kancelarii Wardyński i Wspólnicy Fot. mat. prasowe

Nowelizacja KSH i wprowadzone rozwiązania będą miały jednak zastosowanie praktyczne tylko wówczas, gdy spółka dominująca dobrowolnie utworzy sformalizowaną grupę spółek. Zgodnie z nowymi przepisami do utworzenia grupy spółek konieczne jest podjęcie przez zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej większością trzech czwartych głosów uchwały o uczestnictwie w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej, a następnie ujawnienie tego faktu w rejestrze przez spółkę dominującą i spółkę zależną. Zatem samo przystąpienie do grupy spółek nie wymaga zmian w umowie czy też w statucie spółki. Zmiany te należy jednak rozważyć w odniesieniu do następujących kwestii.

Nadzór nad realizacją interesu grupy spółek

Zgodnie z przepisami nadzór nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek sprawuje rada nadzorcza spółki dominującej, chyba że umowa albo statut spółki dominującej lub spółki zależnej przewiduje inaczej. Możliwe jest zatem przekazanie tych uprawnień na przykład zarządowi spółki dominującej.

Dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia

Umowa albo statut spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia w stosunku do tych, które przewidział ustawodawca. Jednak skuteczność uchwały o zmianie umowy albo statutu spółki zależnej wprowadzającej dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia zależy od odkupienia przez spółkę dominującą udziałów albo akcji tych wspólników albo akcjonariuszy spółki zależnej, którzy nie zgadzają się na taką zmianę.

Ograniczenie zakresu badania przez audytora działalności grupy spółek

Przepisy przewidują, że wspólnik lub wspólnicy mniejszościowi albo akcjonariusz lub akcjonariusze mniejszościowi spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek reprezentujący co najmniej 10 proc. kapitału zakładowego mogą zwrócić się do sądu rejestrowego z wnioskiem o wyznaczenie firmy audytorskiej w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek.

Ustawodawca pozwala jednak, aby w umowie albo statucie spółki zależnej wprowadzić ograniczenie zakresu takiego badania tylko do tej konkretnej spółki zależnej oraz jej stosunków z pozostałymi spółkami uczestniczącymi w grupie spółek, czyli na wyłączenie z zakresu badania rachunkowości oraz działalności całej grupy.

Ułatwienie przeprowadzenia przymusowego wykupu udziałów (akcji) wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych

Zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może podjąć uchwałę o przymusowym wykupie udziałów albo akcji wspólników albo akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 10 proc. kapitału zakładowego przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio co najmniej 90 proc. kapitału zakładowego. Umowa albo statut spółki zależnej może przewidywać, że takie uprawnienie przysługuje spółce dominującej, która bezpośrednio lub pośrednio reprezentuje w spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek mniej niż 90 proc. kapitału zakładowego takiej spółki, lecz nie mniej niż 75 proc. tego kapitału.

W pierwszej kolejności należy jednak wprowadzić stosowne zmiany do umowy albo statutu spółki zależnej. Tu ustawodawca zastrzega, że skuteczność uchwały o takiej zmianie zależy od odkupienia przez spółkę dominującą udziałów albo akcji tych wspólników albo akcjonariuszy spółki zależnej, którzy nie zgadzają się na taką zmianę.

Doradca rady nadzorczej

Nowelizacja wprowadza nie tylko zasady działania w ramach grupy spółek, ale również szereg zmian w działaniu organów spółek kapitałowych. Jednym z nowych rozwiązań jest możliwość wyznaczenia przez radę nadzorczą doradcy rady nadzorczej w celu zbadania na koszt spółki określonej sprawy dotyczącej działalności spółki lub jej majątku lub też przygotowania określonych analiz oraz opinii.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością podjęcie przez radę nadzorczą uchwały w sprawie zbadania określonej sprawy dotyczącej działalności spółki lub jej majątku przez wybranego doradcę rady nadzorczej jest możliwe, jeżeli umowa spółki tak stanowi. Natomiast w spółce akcyjnej (i analogicznie w prostej spółce akcyjnej) przyjęto rozwiązanie, zgodnie z którym rada nadzorcza może podjąć uchwałę w sprawie zbadania na koszt spółki określonej sprawy dotyczącej działalności spółki lub jej majątku przez wybranego doradcę (doradca rady nadzorczej), niezależnie od postanowień statutu w tym zakresie. Doradca rady nadzorczej może zostać wybrany również w celu przygotowania określonych analiz oraz opinii. W umowie między spółką a doradcą rady nadzorczej spółkę reprezentuje rada nadzorcza. Na skutek takich rozwiązań w praktyce mogłoby pojawić się ryzyko niekontrolowanych kosztów wykonania takich analiz. Dlatego przepisy przewidują, że statut spółki może wyłączyć albo ograniczyć prawo rady nadzorczej do zawierania umów z doradcą rady nadzorczej, w szczególności przez upoważnienie walnego zgromadzenia do określenia maksymalnego łącznego kosztu wynagrodzenia wszystkich doradców rady nadzorczej, który spółka może ponieść w trakcie roku obrotowego.

Podsumowanie

Obecnie przed spółkami funkcjonującymi w grupach kapitałowych jest czas na podjęcie decyzji, czy zechcą swoje relacje sformalizować poprzez utworzenie grupy spółek, a jeśli tak, to czy wprowadzić do statutów albo umów spółek stosowne postanowienia, modyfikujące rozwiązania ustawowe w obszarach, w których ustawodawca na to pozwala.