Emitenci pytają. Co nowego w ESEF?

Paweł Krupa, Product Manager – Systemy FK/HR Comarch SA

Czy wdrożenie raportowania w języku XBRL zwiększyło przejrzystość publikowanych informacji?

Za nami pierwszy pełny sezon raportowania w jednolitym europejskim formacie raportowania (European Single Electronic Format, ESEF), czyli w technologii iXBRL. Wszyscy emitenci z rynku głównego GPW raportowali w XHTML, a zdecydowana większość tworzyła raporty skonsolidowane, więc obowiązkowo musiała szczegółowo znakować raport za pomocą języka XBRL. Wszystko na to wskazuje, że obserwujemy pierwsze efekty zmian, jakie niesie za sobą nowa formuła raportowania. Da się zauważyć, że większość emitentów nie skupiała się wyłącznie na spełnieniu obowiązku, ale starała się dokładnie analizować swoje sprawozdania w celu najtrafniejszego dopasowania pozycji w raporcie do obowiązującej taksonomii ESEF (bazującej na MSSF). Emitenci mieli również świadomość, że raz dobrze wykonana praca będzie owocować w przyszłości, ponieważ pozycje w sprawozdaniu finansowym w zdecydowanej większości zostają takie same na kolejne lata i nie trzeba będzie ich dokładnie analizować po raz kolejny. Czy ESEF zwiększył przejrzystość publikowanych informacji? Niewątpliwie tak, głównie dzięki ujednoliconemu słownikowi, czyli taksonomii ESEF, który dla każdego emitenta wygląda tak samo. Oczywiście jak zazwyczaj, w raportowaniu jest pewne pole do własnych interpretacji, ale zostało ono zdecydowanie zawężone dzięki wspomnianej taksonomii oraz wprowadzeniu przez Polską Izbę Biegłych Rewidentów standardów do badania raportów ESEF, które ujednolicają podejście do badania raportów w XBRL. Audytorzy tutaj wykonują pracę, sprawdzając, czy wybrane przez spółkę elementy taksonomii rzeczywiście najlepiej odzwierciedlają daną pozycję sprawozdawczą. Z dużą dozą pewności można więc stwierdzić, że przejrzystość i porównywalność danych w raportach podlegających pod ESEF uległa polepszeniu, lecz w dalszym ciągu emitent nazywa daną pozycję (w wersji wizualnej sprawozdania) zgodnie ze swoją konwencją, przez co przeglądając raporty różnych spółek, użytkownik musi wiedzieć, że dany wiersz jest merytorycznie tożsamy z wierszem innego emitenta. Przejrzystość raportów zwiększa się, gdy podczas przeglądania włączamy podgląd znaczników XBRL, wymaga to jednak odpowiednich narzędzi. Przełom nastąpi więc w momencie, kiedy będziemy mieć możliwość analizy raportów, wykorzystując wyłącznie język techniczny XBRL, który pomija warstwę wizualną i nazewnictwo użyte w warstwie wizualnej raportu. Wtedy właśnie okaże się, że trzy różne nazwy pozycji w warstwie wizualnej (w trzech różnych sprawozdaniach) księgowo ostatecznie znaczą dokładnie to samo.

Co się powinno wydarzyć, aby rynek w większym stopniu korzystał z XBRL?

Nie ma co ukrywać, że obecnie część emitentów oraz odbiorców danych finansowych ocenia raportowanie w XBRL wyłącznie z perspektywy „kolejnego obowiązku”. Patrząc na krótki horyzont czasowy, można pewnie by się z tym zgodzić, ale jeśli spojrzymy długofalowo, wydaje się, że raportowanie w ESEF to niezła inwestycja. Obecny okres warto traktować więc jako przejściowy, pomiędzy wprowadzeniem obowiązku raportowania, a wprowadzeniem powszechnego narzędzia do analizy raportów w XBRL, jakim to systemem ma być europejski pojedynczy punkt dostępu (European Single Access Point, ESAP). Obecnie tworzymy więc bazę informacji do analiz, które będzie można wykorzystywać za dwa–trzy lata. Dzięki pracy wykonywanej przez emitentów będziemy mogli sięgać do danych porównawczych w ESAP z roku 2021 lub w niektórych przypadkach nawet z roku 2020. Pozostaje nam wyłącznie mieć nadzieję, że narzędzie ESAP od początku swojego istnienia będzie posiadało szerokie możliwości analityczne i będzie na tyle intuicyjne, że będą mogły z niego korzystać nie tylko wyspecjalizowane firmy doradcze, ale również indywidualni inwestorzy. Wszystko więc wskazuje na to, że dostęp do ESAP uświadomi emitentom i interesariuszom, jakie korzyści niesie za sobą język znaczników XBRL i ogromna praca, którą emitenci już teraz wkładają w tworzenie raportów rocznych. Możliwości drzemiące w XBRL mogą również przekonać regulatorów do decyzji o wprowadzeniu raportowania w XBRL w innym zakresie, np. dla raportów półrocznych, dla emitentów jednostkowych czy dla podmiotów z innych rynków, np. z NewConnect. Z czasem trzeba się spodziewać, że raportowanie w XBRL będzie dla emitentów zdecydowanie łatwiejsze, niż przygotowywanie raportów w dotychczasowych formatach. Już teraz u części emitentów da się zauważyć zautomatyzowane procesy tworzenia raportów XBRL, które znacznie usprawniają przepływ danych finansowych i niefinansowych. Warto również nadmienić, że dzięki możliwościom XBRL z biegiem czasu forma graficzna raportów w xHTML może dla wielu emitentów mieć mniejsze znaczenie niż wcześniej, ponieważ pewnym będzie, że informacje w raporcie będą odczytywane głównie przez narzędzie analityczne (jakim będzie ESAP), które całkowicie pomijają warstwę graficzną, a jedynie skupiają się na treści raportu.

Jakie nowe rodzaje danych będą raportowane w XBRL?

Ewolucję w raportowaniu XBRL można zaobserwować zarówno w ujęciu rozszerzania obowiązków istniejących regulacji o nowe elementy (jest to widoczne w ESEF), jak i w ujęciu całkiem nowych typów raportów, które będą podlegały raportowaniu przy użyciu języka znaczników XBRL.

Co do rozszerzenia istniejącego raportowania w XBRL – w nadchodzącym sezonie raportowanie ESEF zostaje rozbudowane o kolejny obowiązek, czyli o tagowanie blokowe (zbiorowe). Dotychczas raporty skonsolidowane emitentów z rynku głównego GPW były objęte obowiązkowym znakowaniem wyłącznie (z drobnymi wyjątkami) liczb w podstawowych zestawieniach, jak m.in. bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów pieniężnych czy zestawienie zmian w kapitale własnym. Natomiast w raportach rozpoczynających się od 1 stycznia 2022 obowiązkiem znakowania objęte zostały również informacje dodatkowe do sprawozdania, które będą tagowane blokowo, czyli nie tak szczegółowo jak zestawienia, ale mimo to ilość znaczników wykorzystanych w raporcie wzroście minimum dwukrotnie, a obszar tagowania obejmie niemal całe skonsolidowane sprawozdanie finansowe. Te nowe obowiązki znów przyczynią się do zintensyfikowania prac przy raportach, tym bardziej, że praca ta będzie musiała być wykonana po raz pierwszy.

Z drugiej strony, język XBRL zagości również w unijnych standardach raportowania czynników zrównoważonego rozwoju (European Sustainability Reporting Standards, ESRS), którego raporty za rok 2024 mają być prezentowane właśnie w języku XBRL – czyli pierwszych raportów ESRS w XBRL można się spodziewać w roku 2025.

Jak Comarch się do tego przygotowuje jako dostawca oprogramowania i jako emitent?

Mimo że oprogramowanie Comarch ESEF jest dostępne już od ponad dwóch lat przed nami kolejne ciekawe wyzwania. Pierwszym jest tagowanie blokowe (zbiorowe). Ten sposób tagowania wygląda nieco inaczej niż dotychczasowe znakowanie liczb. Teraz użytkownicy naszej aplikacji oznaczać będą nie tylko pojedyncze wartości z podstawowych zestawień, ale również obszary tekstu czy tabel, co przyczyniło się do zbudowania kolejnych funkcjonalności w rozwiązaniu. Realizując przyjęte kilka lat temu założenia, naszą misją jest zbudowanie narzędzia do znakowania w XBRL, które może być przeprowadzane samodzielnie w intuicyjny, przyjazny sposób, przez osoby odpowiedzialne za przygotowywanie raportów.

W nadchodzącym okresie kluczowa również będzie możliwość wykorzystania pracy wykonanej w poprzednich latach, dzięki temu emitent nie musi po raz kolejny znakować danych – wystarczy, że zaktualizuje w aplikacji dane finansowe do tych najnowszych, aby raport mógł być wstępnie gotowy do badania przez audytora.

Już teraz zauważamy, że część emitentów będzie potrzebowała wsparcia technicznego i merytorycznego podczas tagowania, podobnie jak miało to miejsce dotychczas przy znakowaniu liczb. Dlatego w nadchodzących miesiącach będziemy chcieli wspierać emitentów nie tylko w zakresie technicznym, ale i merytorycznym, aby mogli oni w łagodniejszy sposób przejść ten nowy obowiązek znakowania informacji dodatkowej.

Z kolei patrząc na ten nowy obowiązek z punktu widzenia emitenta, który podlega raportowaniu ESEF – Comarch jest notowany na GPW – analizujemy nasz raport pod kątem taksonomii 2021 i próbujemy wstępnie dopasować znaczniki z taksonomii do naszych not do sprawozdania. Wiemy, że czym szybciej wykonamy tę pracę, tym łatwiej i spokojniej będzie w „gorącym” okresie zamknięcia i badania roku 2022.

Dodatkowo z uwagą śledzimy stan prac nad budową taksonomii ESRS, którą planujemy udostępnić w narzędziu do raportowania w XBRL. Tym samym emitenci będą mogli wykorzystać istniejącą w ESEF logikę znakowania do spełnienia całkiem nowych wymogów. Włożyliśmy sporo pracy w budowę silnika XBRL, a przy okazji obudowaliśmy ten silnik sporą pracą zespołu UX (user experience – zespół osób, które czuwają nad wyglądem i intuicyjnością pracy w aplikacji), więc bez wahania będziemy chcieli wejść w raportowanie ESRS w języku XBRL.

Warto też dodać, że Comarch od wielu lat raportuje ESG, dzięki temu mamy w strukturach doświadczoną jednostkę odpowiedzialną za to raportowanie, która na bieżąco analizuje stan prawny ESRS i dzieli się tymi informacjami z zespołem produkcyjnym budującym narzędzie do XBRL. Dzięki temu znów (podobnie jak przy ESEF) jesteśmy dostawcą IT, który tworzy oprogramowanie, opierając się na konkretnych potrzebach pojawiających się na rynku.