Czy polskie spółki mają już bilety na ekspres o nazwie ESG?

Czym są odpowiedzialne inwestycje?

Odpowiedzialne inwestowanie najczęściej definiuje się jako strategię i praktykę uwzględniania czynników środowiskowych, społecznych i związanych z zarządzaniem (ESG) przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych i zarządzaniu portfelem inwestycyjnym. Jednak nie każdego inwestora, który bierze pod uwagę czynniki ESG w swoich politykach i decyzjach biznesowych, nazwałbym odpowiedzialnym w sensie etycznym.

Jako inwestor, im więcej wiem na temat spółki, tym lepiej rozumiem, które czynniki generują ryzyko dla jej wyników finansowych, a które mogą przyczynić się do tego, że jej wartość będzie rosła. Lepsza znajomość spółki daje możliwość skuteczniejszego osiągania celów inwestycyjnych. Zatem zakładając, że czynniki ESG wpływają na ryzyko oraz wzrost inwestycji, jako inwestor instytucjonalny powinienem brać je pod uwagę. Jest to część obowiązku powierniczego (fiduciary duty) działalności profesjonalnych podmiotów inwestycyjnych.

W sensie etycznym odpowiedzialni inwestorzy to ci, którzy nie tylko uwzględniają czynniki ESG w decyzjach inwestycyjnych, ale idą o krok dalej. Starają się tak oddziaływać na portfel inwestycyjny, aby minimalizował wpływ negatywny, a maksymalizował pozytywny na społeczeństwo i środowisko. Dopiero takie podejście do inwestowania, które łączy dbałość o wynik finansowy z dbałością o obszary społeczny i środowiskowy, możemy określić odpowiedzialnym inwestowaniem. Zatem uwzględnianie czynników ESG w działalności inwestycyjnej jest dopiero fundamentem umożliwiającym odpowiedzialne inwestycje.

W odpowiedzialnym inwestowaniu stosowane są różne strategie. Niektórzy ograniczają się do wykluczania ze swojego spektrum inwestycyjnego spółek z branż kontrowersyjnych lub działających np. w sektorach wydobywczych albo wycofują się z tego typu aktywów. Inni stosują aktywną politykę głosowania na walnych zgromadzeniach lub angażując członków rad nadzorczych. Jeszcze innym podejściem jest stawianie celów ESG i inwestowanie w te aktywa, które te cele realizują.

Jak wygląda/zmienia się rynek odpowiedzialnych inwestycji w Polsce i na świecie?

Od około dwóch lat dostrzegalny jest dynamiczny wzrost ilości i wartości produktów inwestycyjnych uwzględniających czynniki środowiskowe, społeczne i zarządcze w strategiach oraz metodach doboru walorów do portfeli inwestycyjnych, zarządzania i wyceny inwestycji, które mają w nazwie ESG.

Dla przykładu. Całkowita wielkość aktywów ESG ETF na całym świecie znacznie wzrosła od 2006 roku, kiedy aktywa te wynosiły 5 mld dolarów, do 391 mld dolarów w 2021 roku. W lutym 2022 aktywa ESG ETF osiągnęły wartość 378 mld dolarów. Natomiast trzeba zauważyć, że w 2019 wartość rynku ESG ETF wynosiła 78 mld dolarów 1), a więc widzimy blisko pięciokrotny wzrost w ciągu ostatnich kilku lat. Principles for Responsible Investment – największa organizacja zajmująca się promocją odpowiedzialnego inwestowania, której członkowie są zobligowani do posiadania formalnych polityk uwzględniających czynniki ESG – osiągnęła kolejny rekord liczby członków. PRI ma obecnie ponad 4900 sygnatariuszy, reprezentujących 121 bln dolarów aktywów. Dostrzegalna jest rosnąca liczba giełdowych indeksów ESG. Jeden z nich – WIG ESG – jest notowany na warszawskim parkiecie. Rozwija się również trend nazywany impact investing, czyli inwestowanie z wpływem społecznym i/lub środowiskowym. Oznacza to, że inwestorzy stawiają na równi osiągnięcie celów finansowych i jasno zdefiniowanych celów społecznych bądź środowiskowych. Na rynku widać rosnący popyt na tego typu inwestycje, natomiast strona podażowa nie jest jeszcze rozwinięta. To znaczy brakuje spółek lub projektów, które mogłyby być zaliczane do grona impaktowych, czyli przyczyniających się do istotnego rozwiązywania któregoś z problemów społecznych lub środowiskowych.

Czy wszystkie instytucje finansowe będą podejmować teraz decyzje z uwzględnieniem czynników ESG?

To, co do tej pory było dobrowolne w zakresie ESG dla inwestorów, tak naprawdę stało się już obowiązkowe. Regulacja Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) wymaga analizy każdego produktu inwestycyjnego i nadania mu odpowiedniego stempla, a dokładniej określenia, czy jest to produkt zgodny z artykułem 6, 8 czy 9 SFDR. Inwestycje zgodne z art. 6 to te, które nie uwzględniają czynników zrównoważonego rozwoju.

Natomiast produkty zgodne z artykułem 8 to takie, które „promują" obszary środowiskowe lub społeczne, dokonują oceny ryzyka znaczącego negatywnego wpływu na społeczeństwo lub środowisko, oraz wymagają spełniania przez spółki stosowania dobrych praktyk zarządczych. Produkty z art. 8 dzielą się na te, które „promują" cechy środowiskowe, społeczne lub związane z zarządzaniem, ale nie zobowiązują się do dokonywania żadnych „zrównoważonych" inwestycji (tzw. produkty „jasnozielone"); oraz te, które „promują" cechy środowiskowe, społeczne lub związane z zarządzaniem i zobowiązują się do dokonania przynajmniej jednej „zrównoważonej" inwestycji (tzw. produkty „Mid Green").

Za to produkty zgodne z artykułem 9 to takie, których celem są zrównoważone inwestycje. Inwestorzy na takim samym poziomie podchodzą do wskaźników finansowych, jak i do osiągnięcia zdefiniowanych wskaźników zrównoważonego rozwoju. Aby produkt mógł być zdefiniowany jako zgodny z artykułem 8 lub 9, musi również przejść test „niewyrządzania znaczącej szkody". Oznacza to, że inwestorzy są zobowiązani do sprawdzania takich wskaźników, jak między innymi: emisje gazów cieplarnianych (zakres 1, 2 oraz od 1.01.2023 r. emisje z zakresu 3), udział zużycia energii nieodnawialnej, działania negatywnie wpływające na obszary wrażliwe na różnorodność biologiczną, emisje do wody czy wskaźnik odpadów niebezpiecznych.

W mojej ocenie SFDR jest jedną z bardziej przełomowych regulacji na rynku inwestycyjnym ostatnich lat przyczyniającą się do zmiany sposobu działania całego rynku oraz oddziałującą w znacznym stopniu na emitentów.

Czym są ratingi ESG?

Mając w portfelu inwestycyjnym setki czy tysiące spółek, nie sposób każdej z nich oddzielnie ocenić. Jest to tym trudniejsze w obszarach ESG, które prezentowane są zarówno w postaci informacji jakościowych (opisowych), jak i ilościowych. Ponadto obszary: społeczny, środowiskowy i zarządczy, są bardzo rozległe tematycznie, a ich profesjonalna ocena wymaga odpowiedniej wiedzy specjalistycznej i umiejętności interpretacji analizowanych danych. Dlatego inwestorom z pomocą przychodzą wyspecjalizowane firmy, które oferują ratingi ESG, czyli odpowiednio sprawdzone i przygotowane dane. Zatem te ratingi to nic innego, jak metody zbierania, oceniania i prezentowania danych ESG. Obecnie na rynku jest wiele tego typu ratingów. Co więcej, każda z dużych agencji ratingowych, która historycznie dostarczała jedynie dane finansowe, już teraz albo zbudowała wewnętrznie kompetencje produkowania ratingów ESG, albo przejęła podmioty, które się w tym zakresie specjalizowały. To, co warto wiedzieć o ratingach ESG, to fakt, że nie są one doskonałe, a to dlatego, że jakość raportowanych przez spółki danych wciąż jest na dość niskim poziomie. Innym problemem jest porównywalność danych, które są przygotowywane zgodnie z różnymi metodami. Trzeba też pamiętać, że ze względu na różne podejścia dana spółka może być różnie oceniona i w jednej agencji ratingowej otrzymać ocenę wysoką, a w innej średnią lub niską. Zatem zrozumienie, jak działają agencje ratingowe, jakich danych szukają i jak emitenci powinni te dane udostępniać, może wpływać na możliwość pozyskania kapitału.

Agencje ratingowe szukają informacji na temat posiadanych przez nas polityk w poszczególnych obszarach ESG, działań, jakie podejmujemy, oraz rezultatów tych działań wyrażonych w postaci konkretnych, najlepiej liczbowych, rezultatów. Warto pamiętać, że sposób, w jaki liczymy i prezentujemy wskaźniki, ma kluczowe znaczenie. Zatem warto bazować na uznanych standardach raportowania ESG.

Jakie zmiany w zakresie ratingów ESG są planowane i co one zmienią?

Planowanych zmian jest wiele, ale warto zwrócić uwagę na dwa trendy. Pierwszy to harmonizacja metod. Różne podejście do oceny wskaźników wpływa na różne wyniki poszczególnych spółek w ratingach. A to może prowadzić i prowadzi do zamieszania wśród inwestorów. Konieczne jest wspólne zdefiniowanie tego, jak i dlaczego tak a nie inaczej oceniamy wskaźniki. Z pewnością ten proces będzie wsparty przez planowane wprowadzenie przez Komisję Europejską standardów raportowania.

Drugim trendem jest zwiększenie kompetencji agencji ratingowych w zakresie oceny inwestycji impaktowych. Rzetelna ocena zielonych obligacji, uspójnienie oceny budowy mieszkań dostępnych dla tych, którzy nie mogą pozwolić sobie na kupno własnego lokum, szacowanie efektywności poprawy świadczeń opieki zdrowotnej czy ocena wyników projektów mających na celu zwiększenie dostępności usług finansowych to wyzwania, z którymi mierzą się agencje ratingowe. A pieniędzy na inwestycje impaktowe będzie coraz więcej, gdyż już teraz można dostrzec zmianę strumieni finansowych publicznych i prywatnych w stronę budowania zeroemisyjnej gospodarki, sprawiedliwej transformacji energetycznej czy osiągania celów zrównoważonego rozwoju ONZ.

1) https://www.statista.com/statistics/1297487/assets-of-esg-etfs-worldwide/