Stan finansów publicznych – katastrofy nie ma, ale dobrze nie jest

Za nowego rządu zadłużenie państwa nadal rośnie bardzo szybko, a deficyty są rekordowo wysokie. Nie udało się przywrócić przejrzystości finansów publicznych.

– Trudno powiedzieć, by kondycja finansów państwa poprawiła się po roku od wyborów z 15 października 2023 r. – oceniają zgodnie ekonomiści. Patrząc na nominalne wartości, jest nawet gorzej. Zadłużenie Skarbu Państwa na koniec sierpnia tego roku wynosiło niemal 1,5 bln zł. Dług całego państwa, liczony według definicji UE, sięga już ok. 1,82 bln zł (na koniec II kwartału br. według najnowszych danych) i też ciągle rośnie.

Budżet państwa notuje bardzo wysokie deficyty. Po sierpniu było to już niemal 89 mld zł, czyli więcej niż w całym 2023 r. Plan na te rok to 184 mld zł dziury w kasie państwa, a plan na przyszły rok – niemal 290 mld zł.

Dalej, mimo że Bruksela wszczęła wobec Polski procedurę nadmiernego deficytu (za przekroczenie w 2023 r. limitu 3 proc. PKB), ma się on utrzymywać na poziomie powyżej 5 proc. PKB w tym i przyszłym roku. I spaść ma do poniżej 3 proc. PKB dopiero w 2028 r.

– Dług państw jest na ścieżce do przekroczenia 60 proc. PKB, mamy rekordowe potrzeby pożyczkowe, a Komisja Europejska wylicza, że nadmierny deficyt w tym i przyszłym roku wcale nie będzie wynikał tylko z tytułu wysokich wydatków militarnych – wylicza też Sławomir Dudek, prezes Instytutu Finansów Publicznych. – Finanse publiczne są w bardzo głębokiej nierównowadze, a na razie rząd przedstawił tylko ramowy plan wyjścia z tej sytuacji. Zagrożenia fiskalne więc rosną, nie maleją – zaznacza Dudek.

– Faktem jest, że stan finansów publicznych jest wciąż bardzo napięty – komentuje też Karol Pogorzelski, ekonomista Banku Pekao. – Ale trudno winą za to w całości obciążać obecny rząd – podkreśla.

Rzeczywiście, to rząd PiS zostawił kasę państwa w fatalnym stanie, mamy też wielkie wyzwania wydatkowe związane powszechnie akceptowanym programem wzmocnienia bezpieczeństwa militarnego Polski. W tej trudniej sytuacji rząd koalicji 15 października dodatkowo realizuje część swoich obietnic wyborczych (choć trzeba przyznać, że powstrzymuje się przed tymi najbardziej kosztownymi, jak np. 60 tys. zł kwoty wolnej w PIT).

– Ale też trzeba przyznać, że w ubiegłorocznych wyborach nikt nie zapowiadał konsolidacji fiskalnej, jakiegoś zaciskania pasa, trudno mieć więc pretensje, że teraz rząd tego nie robi – zauważa Pogorzelski.

Istotne jest za to, że przez ostatni rok resort finansów nie miał problemów ze sfinansowaniem potrzeb pożyczkowych na rynkach. Rentowności polskich obligacji wahały się w przedziale 5–6 proc., co zdaje się być poziomem adekwatnym do obecnego poziomu stóp procentowych. A to, że mimo rosnącego długu inwestorzy rynkowi oceniają nasze finanse jako w miarę stabilnie, jest niewątpliwie jednym z sukcesów obecnego rządu. Zdaniem ekonomistów podobnie za sukces można uznać odblokowanie KPO, a także... dużą reformę finansowania samorządów.

– To bardzo istotna zmiana w wymiarze politycznym, bo silny samorząd to podstawa demokracji, jak również w wymiarze gospodarczym – zauważa Rafał Benecki, główny ekonomista ING BSK. – Ale obecnej koalicji nie udało się odejść od modelu państwa z hojnymi transferami finansowanymi wysokimi deficytami – podkreśla Benecki.

Dużym minusem, wprost zapisanym na konto koalicji 15 października jest też brak postępów w kwestii przywracania przejrzystości finansów publicznych.

– Resort finansów wykonał pewne kroki w kierunku jawności finansów publicznych, a do ich pełnej transparentności i przywrócenia kontroli parlamentu i społeczeństwa wciąż bardzo daleka droga – podkreśla Dudek.