CESOP - na horyzoncie nowe obowiązki dostawców usług płatniczych

Architektura usług płatniczych oraz systemy płatności odgrywają coraz istotniejszą rolę w systemie przeciwdziałania nadużyciom i są chętnie wykorzystywane przez administrację publiczną do pozyskiwania istotnych informacji z punktu widzenia ich ustawowych zadań.

Rynek usług płatniczych dopiero przygotowuje się na wdrożenie rozwiązań związanych z Systemem Informacji Finansowej, a już na horyzoncie widać kolejne zmiany związane z wdrożeniem dyrektywy Rady (UE) 2020/284 z 18 lutego 2020 r. zmieniającej dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do wprowadzenia pewnych wymogów dla dostawców usług płatniczych. Rada Ministrów 15 lutego 2023 r. przekazała bowiem projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z opisem projekt dotyczy wprowadzenia nowych regulacji nakładających na dostawców usług płatniczych zlokalizowanych w Polsce obowiązek prowadzenia kwartalnej ewidencji płatności transgranicznych i odbiorców płatności. Ewidencje te będą udostępniane drogą elektroniczną szefowi Krajowej Administracji Skarbowej.

Jesteśmy przyzwyczajeni do roli, jaką pełnią informacje płatnicze w systemie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu czy dla realizacji zadań Krajowej Administracji Skarbowej. Trzeba mieć jednak świadomość, że wprowadzenie obowiązków raportowych w ramach CESOP stanowi kolejne niezwykle istotne obciążenie dla dostawców usług płatniczych, albowiem samodzielnie będą zobowiązani do przeglądu transakcji pod kątem transgraniczności.

W odniesieniu do samej regulacji Unia Europejska w dyrektywie 2020/284 uspokaja, że zobowiązani do raportowania dostawcy usług płatniczych powinni korzystać już z posiadanych informacji. Nowa perspektywa raportowa nie oznacza więc gromadzenia nowych kategorii danych i potrzeby pozyskiwania ich ewentualnie od klientów. Dostawcy ci powinni móc zidentyfikować lokalizację odbiorcy płatności i płatnika w związku z usługami płatniczymi, które świadczą, wykorzystując identyfikację, czyli numer rachunku płatniczego stron transakcji. Skoro natomiast elementem IBAN jest kod kraju, nie powinno to stanowić dla nich wyzwania. Z drugiej strony pewne wyzwanie stanowi już na starcie, bo obowiązki raportowe będą obejmowały nie tylko transakcje wychodzące, ale również przychodzące. Co ciekawe, nowe podejście do lokalizacji stron transakcji zaproponowała nie tak dawno również Rada Systemu Płatniczego, która zarekomendowała powszechne wykorzystanie funkcji geoblokowania dla płatności kartowych dokonanych poza UE (np. blokowanie płatności z konkretnych obszarów geograficznych).

Projekt Rady Ministrów zakłada, że dostawca usług płatniczych jest obowiązany prowadzić ewidencję odbiorców płatności i płatności transgranicznych w odniesieniu do świadczonych usług płatniczych w postaci elektronicznej za każdy kwartał, jeżeli w ciągu kwartału świadczy usługi płatnicze odpowiadające ponad 25 płatnościom transgranicznym na rzecz tego samego odbiorcy płatności. Takie założenie wynikało z wytycznych Komisji Europejskiej w sprawie zgłaszania danych dotyczących płatności otrzymanych od dostawców usług płatniczych i przekazywania ich do centralnego elektronicznego systemu informacji o płatnościach (CESOP). Komisja Europejska wskazała, że niezbędne jest przeprowadzenie każdorazowo testu kontroli, aby ustalić, jakie transakcje będą objęte nowym obowiązkiem sprawozdawczym, i stwierdziła, że próg 25 transakcji płatniczych stanowi istotny punkt odniesienia przy zgłaszaniu operacji do rejestru.

Dostawca usług płatniczych płatnika, jak i dostawca usług płatniczych odbiorcy płatności w celu obliczenia sumy będą na przykład zobowiązani uwzględnić wszystkie płatności transgraniczne dokonane na jeden numer IBAN. Jeżeli liczba płatności transgranicznych przekracza 25, wówczas wszystkie płatności wykonane na ten numer IBAN w ciągu kwartału będą podlegać zgłoszeniu do CESOP wraz z danymi posiadacza rachunku. Wątpliwości jednak nasuwają się same, jeśli chodzi o odbiorców płatności, którzy oferują szereg różnych metod płatności powiązanych z różnymi identyfikatorami. W tym przypadku zarówno ustawodawca, jak i Komisja Europejska wskazują, że należy wykonać dodatkowe czynności analityczne w zakresie ustalenia różnych identyfikatorów tego samego odbiorcy. Oznacza to więc przypisywanie identyfikatorów dla dostawcy odbiorcy oraz prowadzenie regularnych analiz pod kątem aktualizacji tej listy.

Może się okazać, że nowe obowiązki będą wyzwaniem dla wielu instytucji. Identyfikowanie, agregowanie i przekazywanie danych płatności wiąże się nierozerwalnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/847 z 20 maja 2015 r. w sprawie informacji towarzyszących transferom środków pieniężnych i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 1781/2006. Nie tak dawno Urząd Komisji Nadzoru Finansowego w stanowisku z 8 listopada 2022 r., dotyczącym informacji towarzyszących transferom środków pieniężnych, wskazywał, że „rozwój sektora usług płatniczych, wprowadzanie innowacyjnych technologii i nowych coraz bardziej złożonych usług płatniczych znacznie wyprzedziły możliwości techniczne niektórych schematów i systemów płatności. Nie są one w pełni dostosowane do wymogów wynikających z rozporządzenia 2015/847”.

UKNF zwracał uwagę, że istotne problemy dotyczą transferów środków pieniężnych przechodzących przez wielu dostawców usług płatniczych w ramach piętrowych struktur obsługi transferów. Problem braku zgodności regulacyjnej z rozporządzeniem 2015/847 dotyczy w szczególności transferów płatniczych realizowanych w łańcuchu płatności między bankowymi a niebankowymi dostawcami usług płatniczych. „W tego typu sytuacjach, w trakcie realizacji transferu, bardzo często dochodzi do zatarcia lub zniekształcenia w łańcuchu płatności danych faktycznych płatników, jak i odbiorców, a w niektórych przypadkach dane te nie są w ogóle zapewniane przez dostawcę usług płatniczych płatnika”.