Komisja przyjęła wiążące standardy raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju

W środku okresu wakacyjnego 31 lipca 2023 r. Komisja przyjęła rozporządzenie delegowane uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Jest to kluczowa informacja dla wszystkich podmiotów objętych obowiązkiem raportowania tych zagadnień na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD). To ta dyrektywa ustaliła nowe zasady raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju w miejsce systemu wprowadzonego przez tzw. dyrektywę NFRD (dyrektywę 2013/34/UE).

W stosunku do poprzednich przepisów rozszerzony został zakres podmiotowy raportowania. W polskich realiach liczba podmiotów zobligowanych do raportowania znacząco wzrośnie, a pośrednio wymogi wynikające z CSRD wpłyną na praktycznie całą gospodarkę, czyli też na przedsiębiorstwa pozostające w łańcuchu wartości większych firm. Rewolucyjną zmianą wprowadzoną przez CSRD jest też precyzyjne określenie, co i w jakim formacie ma być raportowane. Ma to ukrócić całkowitą dowolność panującą obecnie na rynku w zakresie zawartości raportów. Jednak wymogi z CSRD to nie wszystko.

Żeby dalej uszczegółowić wymogi dotyczące zakresu raportowania, na Komisję został nałożony obowiązek wydania specjalnych aktów delegowanych. Za przygotowanie projektów europejskich standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju (European Sustainability Reporting Standards, ESRS) odpowiedzialna była Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG). Pierwsze konsultacje projektów ESRS rozpoczęły się w kwietniu 2022 r. Po kolejnych rundach uwag doszło w końcu do przyjęcia zestawu standardów. ESRS wejdą w życie 3. dnia po ich opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. To, co jednak szczególnie kluczowe dla przedsiębiorców, to odpowiedź na pytanie, od kiedy będą oni musieli stosować te standardy. Otóż rozporządzenie ESRS będzie miało zastosowanie od 1 stycznia 2024 r. w odniesieniu do lat obrotowych rozpoczynających się 1 stycznia 2024 r. lub później. Oznacza to, że raportowanie za rok rozpoczynający się 1 stycznia 2024 r. lub później będzie się już odbywało zgodnie z nowymi zasadami. Jednocześnie warto podkreślić, że nie ma potrzeby implementowania rozporządzenia ESRS do polskiego prawodawstwa, ponieważ będzie ono stosowane bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich.

Jeśli chodzi o podejście do raportowania, to w ESRS określa się w szczególności informacje, które jednostka ujawnia na temat jej istotnych oddziaływań, istotnego ryzyka i istotnych możliwości w odniesieniu do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem z zakresu ochrony środowiska, polityki społecznej i zarządzania. Zgodnie z ESRS nie wymaga się od jednostek ujawniania żadnych informacji na tematy z zakresu ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego objęte ESRS, jeżeli jednostka oceniła dany temat jako nieistotny. Informacje ujawniane zgodnie z ESRS mają umożliwić użytkownikom oświadczeń dotyczących zrównoważonego rozwoju zrozumienie istotnych oddziaływań jednostki na ludzi i środowisko oraz istotnych skutków kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem na rozwój, wyniki i sytuację jednostki.

Istnieją trzy kategorie ESRS: (a) standardy przekrojowe; (b) standardy tematyczne (standardy z zakresu ochrony środowiska, polityki społecznej i zarządzania); oraz (c) standardy sektorowe. Same standardy znajdziemy w załączniku do rozporządzenia ESRS. W finalnej wersji rozporządzenia ESRS – tak jak w wersjach konsultowanych – utrzymano podział na 12 części.

W pierwszej kolejności pojawia się ESRS 1 „Wymogi ogólne” – jest to kluczowy dokument, którego analiza jest absolutnie niezbędna w celu zrozumienia struktury i podejścia do raportowania. Można go porównać do swoistej instrukcji obsługi ESRS. Następnie w rozporządzeniu ESRS zawarto ESRS 2 „Ogólne ujawnienie informacji” – w tym dokumencie znajdziemy z kolei wymogi przekrojowe niejednokrotnie doprecyzowane później w innych częściach ESRS. W dalszej części znajdziemy standardy tematyczne, w podziale na standardy środowiskowe, społeczne i standardy z zakresu governance.

Standardy środowiskowe obejmują 5 części: ESRS E1 „Zmiany klimatu”, ESRS E2 „Zanieczyszczenie”, ESRS E3 „Woda i zasoby morskie”, ESRS 4 „Różnorodność biologiczna i ekosystemy” oraz ESRS E5 „Wykorzystanie zasobów oraz gospodarka o obiegu zamkniętym”. Standardy społeczne obejmują natomiast 4 części: ESRS S1 „Własna siła robocza”, ESRS S2 „Pracownicy w łańcuchu wartości”, ESRS S3 „Dotknięte społeczności” i ESRS S4 „Konsumenci i użytkownicy końcowi”. Istnieje natomiast tylko jeden standard ładu korporacyjnego, tj. ESRS G1 „Prowadzenie działalności gospodarczej”. Chociaż ESRS są bardzo rozbudowane i zawierają wiele szczegółowych wymogów, to jednak nie oznacza, że każde przedsiębiorstwo będzie musiało zaraportować cały zakres ESRS. Przede wszystkim ESRS opierają się na zasadzie oceny istotności. Konkretnie trzeba brać pod uwagę tzw. podwójną istotność, która w ESRS jest szczegółowo wyjaśniona. Kwestia zrównoważonego rozwoju spełnia zatem kryteria podwójnej istotności, jeśli jest istotna albo z perspektywy wpływu, albo z perspektywy finansowej, albo z obu perspektyw. Nawet jeżeli dany obszar przejdzie test podwójnej istotności i będzie konieczny do zaraportowania, to na szczęście w rozporządzeniu ESRS przewidziano furtkę czasową – raportowanie niektórych kwestii może być odsunięte w czasie. Lista ta nie jest długa, ale na pewno chociaż takie wyłączenie pomoże przedsiębiorcom.

Bardzo ważna jest też świadomość, że raportowanie zgodnie z ESRS nie dotyczy tylko własnego przedsiębiorstwa, ale także podmiotów w łańcuchu wartości. Ten pierwszy obszar jest dość dużym wyzwaniem dla wielu firm, natomiast ten drugi tym bardziej. Firmy z łańcucha wartości nadal są często nieświadome kwestii ESG, a szczególnie wymogów ESRS, zatem nie gromadzą na dzisiaj odpowiednich danych. Dlatego bardzo istotne jest to, że jeżeli w czasie pierwszych trzech lat sprawozdawczości nie wszystkie niezbędne informacje dotyczące łańcucha wartości na wyższym i niższym szczeblu są dostępne dla danego przedsiębiorstwa, możliwe jest ich pominięcie. Jednak w takim przypadku jednostka wyjaśnia działania podjęte w celu uzyskania niezbędnych informacji dotyczących jej łańcucha wartości na wyższym i niższym szczeblu, powody, dla których nie wszystkie niezbędne informacje mogły zostać uzyskane oraz plany jednostki dotyczące uzyskania niezbędnych informacji w przyszłości.

Nie będzie przesadą twierdzenie, że raportowanie na podstawie CSRD i ESRS będzie stanowić rewolucję w zakresie sprawozdawczości ze zrównoważonego rozwoju. Niedostosowanie się do nowych przepisów będzie skutkować nie tylko stratami wizerunkowymi, ale także bardzo konkretnymi sankcjami prawnymi. Ze względu na doniosłość i ilość zmian rozsądnym jest zacząć przygotowywanie się do nich jak najszybciej.