Tarcza antyinflacyjna rozpędzi ceny żywności

Obniżenie stawki VAT na żywność w ramach Tarczy antyinflacyjnej nie przełożyło się w pełni na ceny w sklepach. Powrót tej stawki do poprzedniego poziomu zostanie jednak w pełni przerzucony na konsumentów. W rezultacie w horyzoncie kilku lat Tarcza podbije ceny żywności o około 1,6 proc. – uważają ekonomiści z Credit Agricole Bank Polska.

W ramach tzw. Tarczy antyinflacyjnej w lutym 2022 r. stawka VAT od towarów żywnościowych, opodatkowanych wcześniej stawką na poziomie 5 proc., została obniżona do zera. Ta zmiana w polityce podatkowej, gdyby została w pełni odzwierciedlona w cenach objętych Tarczą artykułów (odpowiadają za około 80 proc. wydatków na żywność), powinna doprowadzić do ich spadku o 4,8 proc. (przy innych warunkach niezmienionych). W rzeczywistości, jak wyliczyli ekonomiści z CA BP, zniżki cen były znacznie mniejsze.

W praktyce ceny żywności od lutego mocno wzrosły, ale to efekt wzrostu kosztów działalności jej producentów i sprzedawców. Analityków z CA BP interesował zaś sam efekt Tarczy. Aby to ustalić, przyjęli, że w świecie bez Tarczy ceny żywności w Polsce kształtowałyby się mniej więcej tak jak w Czechach, gdzie rząd w ub.r. nie interweniował w mechanizm kształtowania się tych cen.

„Ze względu na zbliżoną szerokość geograficzną, rolnictwo w Polsce i w Czechach ma podobne uwarunkowania klimatyczne. Z tego powodu, struktura produkcji rolnej w Polsce i w Czechach jest zbliżona. Po drugie, ze względu na bliskość geograficzną oraz możliwość swobodnego przepływu towarów w ramach UE, istnieją duże możliwości przeprowadzenia arbitrażu w warunkach odchylania się cen produktów rolno-spożywczych pomiędzy tymi krajami” – tłumaczą ekonomiści z CA BP wybór Czech jako kraju odniesienia. „Korelacja pomiędzy Polską i Czechami w przypadku poszczególnych podkategorii inflacyjnych w ramach kategorii żywność i napoje bezalkoholowe była w ostatnich latach bardzo wysoka i wynosiła przeciętnie 0,80” – przekonują w opublikowanym w poniedziałek raporcie.

Z wyliczeń analityków z CA BP wynika, że ceny tych artykułów żywnościowych, które zostały objęte Tarczą, są dziś o około 3 proc. niższe niż można by oczekiwać, gdy rząd nie zdecydował się na czasową obniżkę VAT. To oznacza, że ceny żywności ogółem – z uwzględnieniem towarów obłożonych wyższą stawką VAT – są niższe o około 2,4 proc.

„Uważamy, że niepełna transmisja obniżki VAT na ceny wynikała z silnej presji kosztowej w sektorze rolno-spożywczym i handlu detalicznym (rosnące ceny surowców rolnych, energii, transportu, opakowań i pracy), w warunkach której niektórzy dystrybutorzy żywności starali się wykorzystać zmiany podatkowe do podniesienia swoje rentowności” – tłumaczą ekonomiści z zespołu Jakuba Borowskiego. Jak jednak zastrzegają, dane nie potwierdzają hipotezy, że dystrybutorzy żywności w oczekiwaniu na wprowadzenie tarczy antyinflacyjnej w lutym 2022 r. w poprzednim miesiącu podwyższali ceny netto.

Zdaniem autorów analizy, powrót VAT na żywność do standardowego poziomu będzie oznaczał proporcjonalny wzrost cen, czyli o 5 proc. „Wyniki międzynarodowych badań w obszarze transmisji zmian podatku VAT na ceny wskazują, że ważnym czynnikiem determinującym siłę wpływu przywrócenia stawek VAT do pierwotnego poziomu może być moment wygaszenia Tarczy. W warunkach słabszego popytu konsumpcyjnego firmy, w celu utrzymania i tak pogarszających się wyników sprzedażowych mogą być skłonne w większym stopniu przyjąć na siebie podwyżkę podatku. Z kolei kiedy popyt konsumpcyjny jest silny, firmy są w stanie w większym stopniu przerzucić podatek na konsumentów, bez istotnego pogorszenia wyników sprzedażowych” – tłumaczą.

W ocenie ekonomistów z Credit Agricole BP, w Polsce Tarcza antyinflacyjna w części żywnościowej, która formalnie obowiązywać ma do połowy br., zostanie utrzymana dłużej. Jej wygaszanie rozpocznie się dopiero w 2024 r. będzie stopniowe. Rząd będzie bowiem chciał uniknąć skokowego wzrostu cen żywności niedługo po wyborach. „Niemniej stopniowe przywracanie pierwotnych stawek VAT na żywność będzie umożliwiało łatwiejsze przerzucenie ich na konsumentów (niewielkie zmiany cen będą mniej zauważalne, a w konsekwencji bardziej akceptowalne niż ich skokowy wzrost)” – zauważają.

Niepełne przełożenie obniżki VAT na ceny żywności w połączeniu z pełnym przełożeniem podwyżki VAT oznaczało będzie, że „Tarcza antyinflacyjna (…) w długim okresie sprawi, że ceny żywności i napojów bezalkoholowych w Polsce będą o ok. 1,6 proc. wyższe niż w scenariuszu, gdyby Tarcza Antyinflacyjna na żywność nie została wprowadzona”.