Czy układ z KNF to zawsze korzystne rozwiązanie dla nadzorowanego?

Postępowanie administracyjne dotyczące nałożenia sankcji przez KNF może budzić niepokój u zarządzających instytucjami finansowymi. Jednak ostatnie zmiany w prawie wprowadzają możliwość złagodzenia sankcji administracyjnych, zazwyczaj pieniężnych, które mogłyby zostać nałożone w trakcie postępowania.

Wszczynając postępowanie sankcyjne, KNF zwykle dysponuje już materiałem dowodowym wskazującym na naruszenie. Oczywiście istnieje szansa, że w toku postępowania administracyjnego instytucja przekona nadzorcę, że nie dokonała naruszeń. Jednakże doświadczenie wskazuje, że raczej będzie to trudny do zrealizowania scenariusz. W takim przypadku sytuację strony postępowania może uratować zawarcie układu zmierzającego do złagodzenia sankcji.

Zawarcie układu z KNF może wydawać się atrakcyjną opcją, ale warto rozważyć jego zalety, ryzyka oraz okoliczności, w których podpisanie porozumienia z KNF staje się realną alternatywą dla długotrwałego postępowania.

Układ wprowadzony w 2023 r. w ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym pozwala na obniżenie kary nawet o 90 proc., w zależności od spełnienia określonych wymagań. Do tej pory zastosowano go kilka razy, obniżając kary o 40–80 proc. Jego celem jest przyspieszenie postępowania i współpraca z nadzorcą w ustalaniu faktów oraz minimalizacja skutków naruszeń. Zawarcie układu jest prawem strony, nie obowiązkiem.

Zasady układu z KNF

Mechanizm układu zakłada obniżenie kary pieniężnej przez KNF w zamian za współpracę podmiotu nadzorowanego, m.in. ujawnienie istotnych okoliczności naruszenia i przedstawienie dowodów. Współpraca powinna nastąpić jak najszybciej, najlepiej na etapie pierwszej instancji postępowania administracyjnego. Brak układu w pierwszej instancji zmniejsza szanse na jego zawarcie przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.

Obniżka sankcji wynosi od 20 do 90 proc., zależnie od stopnia współpracy, ujawnienia naruszeń, działań naprawczych i usunięcia szkód. W wyjątkowych przypadkach KNF może odstąpić od kary.

Z inicjatywą zawarcia układu może wystąpić zarówno KNF, jak i podmiot nadzorowany. Decyzja o możliwości zawarcia układu zależy od oceny KNF, która bierze pod uwagę formalne przesłanki oraz potencjalne przyspieszenie zakończenia sprawy i usunięcie nieprawidłowości. Wysokość obniżki ustalana jest indywidualnie w ramach uznania administracyjnego, bez sztywnych widełek.

Zalety

Zalety zawarcia układu z KNF obejmują realne korzyści finansowe związane ze znaczną obniżką kary, która może wynieść nawet 90 proc., co zmniejsza ryzyko zachwiania stabilności instytucji i zabezpiecza jej płynność. Obniżenie kary ogranicza także koszty związane z postępowaniem.

Zawarcie układu skraca postępowanie, kończąc je na etapie administracyjnym, eliminując konieczność prowadzenia postępowania przed sądem administracyjnym i redukując koszty oraz ryzyko długotrwałego rozgłosu w mediach. Unika się również przedłużających sporów z regulatorem, co chroni reputację firmy.

Dodatkową zaletą jest poprawa relacji z KNF, szczególnie gdy instytucja dobrowolnie ujawnia naruszenie i naprawia nieprawidłowości. Może to być postrzegane jako wyraz odpowiedzialnego traktowania obowiązków regulacyjnych i może procentować w przyszłych kontaktach z organem.

Ryzyka

Ryzyka związane z zawarciem układu z KNF obejmują utratę możliwości zaskarżenia kary, ponieważ zawarcie układu oznacza akceptację zarzutów i rezygnację z odwołania przed sądem administracyjnym. Jeśli podmiot nadzorowany uważa karę za niesłuszną, nie będzie mógł jej podważyć po zawarciu układu. Kolejnym ryzykiem jest przyznanie się do naruszeń, co może wpłynąć negatywnie na reputację instytucji, osłabiając zaufanie klientów i akcjonariuszy.

Ponadto w postępowaniu układowym podmiot nadzorowany zobowiązuje się do podjęcia działań naprawczych, które będą oceniane przez KNF i mogą wiązać się z dodatkowymi kosztami inwestycyjnymi. Choć przepisy przewidują możliwość odstąpienia od sankcji, KNF nie jest do tego zobowiązana, a zawarcie układu rzadko prowadzi do całkowitego umorzenia kary. W efekcie instytucja nadal ponosi określone konsekwencje.

Kiedy układ jest korzystny?

Rozwiązanie to może być szczególnie korzystne, gdy instytucja akceptuje swoją odpowiedzialność za stwierdzone uchybienia i chce uniknąć eskalacji sprawy. W sytuacjach, w których priorytetem staje się szybkie zakończenie postępowania, a koszty związane z dalszym sporem i potencjalnymi postępowaniami sądowymi mogłyby przekroczyć korzyści z ewentualnego obniżenia kary inną drogą, układ pozwala na zaoszczędzenie czasu i pieniędzy.

Kiedy lepiej zrezygnować?

Podjęcie decyzji o podpisaniu porozumienia z KNF nie w każdym przypadku może okazać się korzystne. Podmiot, który posiada solidne podstawy prawne do obrony i nie godzi się z argumentacją organu nadzoru, może uznać, że rezygnacja z drogi odwoławczej jest zbyt daleko idącym ustępstwem.

Istotne znaczenie będzie miało także potencjalne ryzyko reputacyjne. Niekiedy uznanie naruszeń i wynikająca z tego możliwa utrata zaufania klientów będzie bardziej dotkliwa niż ewentualne obciążenia finansowe.

Dodatkowo przyznanie się do uchybień może w przyszłości ułatwić dochodzenie roszczeń przez poszkodowanych klientów lub akcjonariuszy. Jeśli dodatkowo warunki układu przewidują restrykcje strategiczne albo kosztowne zobowiązania naprawcze, takie ograniczenia mogą okazać się dla podmiotu nie do zaakceptowania.

Podsumowanie

Układ z KNF jest potencjalnie atrakcyjnym rozwiązaniem. Umożliwia on znaczące obniżenie sankcji, skrócenie procedury administracyjnej i uniknięcie przedłużających się sporów. Nie jest to jednak uniwersalna recepta na każdy spór z KNF, ponieważ wiąże się z rezygnacją z możliwości zaskarżenia decyzji i z koniecznością uznania własnej odpowiedzialności za naruszenia. Należy też mieć na uwadze koszty realizacji dodatkowych zobowiązań naprawczych oraz ryzyko negatywnych skutków dla wizerunku.

Wybór między układem a toczeniem sporu z KNF powinien być poprzedzony indywidualną analizą korzyści i zagrożeń. Istotne są tu nie tylko bieżące potrzeby instytucji czy perspektywa szybszego zakończenia sprawy, lecz także przyszłe konsekwencje prawne i biznesowe, które mogą wpłynąć na jej sytuację finansową, relacje z klientami oraz inwestorami.

Dopiero przy uwzględnieniu wszystkich tych czynników można stwierdzić, czy układ z KNF rzeczywiście będzie rozwiązaniem, które najlepiej zabezpieczy in­teresy podmiotu nadzorowanego.