Finansowania grup spółek w świetle nowego prawa holdingowego

Wprowadzenie nowego prawa holdingowego przy rosnących kosztach finansowania w kraju może spowodować, że polskie spółki zależne i ich zarządzający chętniej rozważą uczestnictwo w transgranicznym finansowaniu.

W ostatnich miesiąca RPP wielokrotnie podnosiła stopy NBP, co może mieć wpływ na wzrost kosztów finansowania przedsiębiorstw, a także utrudnienia w pozyskaniu finansowania bankowego. W przypadku grup spółek, w których polskie spółki zależne są centrami produkcyjnymi, wymagających bieżącego finansowania, utrudnienia w dostępie do finansowania oraz wzrost kosztów finansowania mogą mieć istotny wpływ na ich działalność operacyjną.

9 lutego Sejm przyjął ustawę zmieniającą kodeks spółek handlowych i wprowadzającą przepisy dotyczące odpowiedzialności spółek dominujących za szkodę, która została wyrządzona spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek kapitałowych. Nowelizacja wprowadza instytucję wiążącego polecania dotyczącego prowadzenia spraw spółki zależnej przez spółkę dominującą, jeżeli będzie to uzasadnione interesem grupy spółek. Proces udzielenia wiążącego polecenia przez spółkę dominującą oraz przyjęcia przez spółkę zależną takiego polecenia będzie sformalizowany oraz będzie wymagał współdziałania organów obu spółek. Zgodnie z nowelizacją spółka dominująca może wydać spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek wiążące polecenie uzasadnione interesem grupy spółek. Wiążące polecenie powinno zawierać co najmniej:

• oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;

• interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną polecenia spółki dominującej;

• spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania polecenia spółki dominującej, o ile występują; oraz

• przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku stosowania się do polecenia spółki dominującej.

Spółka zależna uczestnicząca w grupie spółek niebędąca spółką jednoosobową będzie mogła odmówić wykonania wiążącego polecenia, jeżeli istniała będzie uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę.

Inne spółki zależne uczestniczące w grupie spółek będą mogły odmówić wykonania wiążącego polecenia, jeżeli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością takiej spółki. Umowa spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może również przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia. Jeżeli wspólnicy spółki zależnej chcieliby wprowadzić takie dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia, wówczas skuteczność uchwały o zmianie umowy spółki zależnej wprowadzającej takie przesłanki, zależeć będzie od odkupienia przez spółkę dominującą udziałów albo akcji tych wspólników albo akcjonariuszy spółki zależnej, którzy nie zgadzają się na taką zmianę.

Po wejściu w życie nowelizacji oraz ujawnieniu grupy spółek w rejestrze przedsiębiorców członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie będzie ponosił odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia, w tym na podstawie art. 293 kodeksu spółek handlowych, tj. za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki. Tak samo nie będą ponosili odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce dominującej odpowiednio członkowie zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej i likwidatorzy spółki dominującej działający w interesie grupy spółek. Nowelizacja nie wyłącza wprost odpowiedzialności karnej zarządzających spółkami zależnymi za przestępstwo niegospodarności z art. 296 kodeksu karnego, jednakże z jej uzasadnienia wynika, że w przypadku osoby wykonującej wiążące polecenie nie będzie możliwe uznanie, że osoba ta przekracza uprawnienia lub nie dopełnia swoich obowiązków.

Nie oznacza to jednak, że w przypadku uczestnictwa spółek zależnych w finansowaniu dla grupy spółek osoby zarządzające spółkami zależnymi będą zwolnione z dotychczasowych obowiązków oceny ryzyka takich transakcji. W nowym stanie prawnym będą jednak mieli do wyboru, czy – kierując się obok interesu spółki interesem grupy spółek – uczestniczyć w sformalizowanej grupie spółek, co po przyjęciu wiążącego polecenia od spółki dominującej będzie zdejmowało z nich odpowiedzialność za szkodę, czy też finansować działalność spółki zależnej bez udziału w takiej grupie na dotychczasowych zasadach, kierując się wyłącznie interesem zarządzanej spółki.

Zarówno możliwość skorzystania z nowego prawa do wydawania wiążących poleceń przez spółkę dominującą w stosunku do spółki zależnej, jak i możliwość realizacji przez członka zarządu spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek prawa do powoływania się na działanie w interesie grupy spółek znajdzie zastosowanie dopiero po ujawnieniu uczestnictwa w grupie spółek w rejestrze przedsiębiorców.

Należy również pamiętać, że w celu ograniczenia ryzyka banki nakładają na finansowane podmioty pewne zobowiązania i ograniczenia odnośnie do prowadzonej przez nie działalności, w tym w zakresie możliwości dokonywania zmian struktur korporacyjnych w których uczestniczą finansowane podmioty. Dlatego przed podjęciem decyzji o uczestnictwie w grupie spółek oraz wprowadzeniu zmiany do umowy spółki zależnej, określających przesłanki przyjęcia oraz odmowy wykonania wiążącego polecenia, należy każdorazowo sprawdzać dokumentacje finansowania wiążące potencjalnych uczestników grupy w celu uniknięcia naruszenia podjętych w stosunku do banków zobowiązań.

Nowelizacja po przyjęciu przez Senat, podpisaniu przez prezydenta oraz ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw wejdzie w życie w ciągu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia.