Banki nadal będą się zmagać z presją na wzrost wynagrodzeń

Sektor próbuje neutralizować większe żądania płacowe za pomocą cyfryzacji, robotyzacji i redukcji zatrudnienia. Pomagają także wciąż dość silne i rosnące przychody.

Sektor bankowy jest przykładem branży, której cyfrowa rewolucja dotknęła w dużym stopniu. Widać to przede wszystkim po tym, jak teraz wygląda wykonywanie podstawowych operacji bankowych i jak wyglądało kiedyś – ale cyfryzacja odcisnęła swoje piętno także na zatrudnieniu: liczbie etatów i zakresie kompetencji, które są wymagane.

Mniej w oddziałach, więcej w centralach

Spadek liczby zatrudnionych w polskim sektorze bankowym trwa od lat. Łącznie na koniec listopada 2019 r. było 157,5 tys. etatów, aż o 5,77 tys. mniej niż rok wcześniej, co oznacza spadek o 3,5 proc. – wynika z danych Komisji Nadzoru Finansowego. Oprócz malejącej liczby etatów widoczne jest jeszcze inne ważne zjawisko – zmienia się struktura zatrudnienia. Przez rok przybyło zatrudnionych w centralach banków i spadło w oddziałach.

Podobne trendy widoczne są w dłuższym terminie. Od końca 2010 r. do teraz, czyli przez pełnych dziewięć lat, ubyło w sektorze 19,4 tys. etatów, co oznacza spadek o równe 11 proc. W tym samym czasie w centralach zatrudnienie urosło o 9,3 tys. etatów (13,1 proc.), ale w oddziałach skurczyło się aż o 29,2 tys. (27,5 proc.). To, że za redukcję liczby zatrudnionych w sektorze odpowiadają oddziały, widać również po ich liczbie. Z końcem 2012 r. KNF zmieniła metodologię ich obliczania i od tego czasu wszelkiego rodzaju placówek banków (oddziałów, filii, przedstawicielstw i innych) ubyło 2,95 tys., czyli 19,2 proc., i jest ich 12,4 tys.

Ale placówki nie muszą być zamykane, aby powodować spadek zatrudnionych. Wystarczy do tego także przebudowa oddziałów – stają się one mniejsze, „lżejsze", czasem nawet tymczasowe, bardziej cyfrowe, coraz częściej nawet bezgotówkowe (za obsługę kasową odpowiadają wpłatomaty i bankomaty), więc wymagają mniejszej liczby pracowników.

Średnie wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w Polsce rośnie już od paru lat w tempie 6–7 proc., co dotyka także banków, a koszty pracownicze są bardzo ważne dla sektora: w 2018 r. wyniosły 16,9 mld zł i stanowiły nieco ponad połowę wszystkich kosztów operacyjnych (bez amortyzacji). Po 11 miesiącach 2019 r. było to 16,2 mld zł, o 4,9 proc. więcej niż rok wcześniej. Trudno ocenić, na ile ten wzrost oddaje rzeczywisty obraz presji płac, bo wyniki sektora były mocno zaburzone przez zmiany właścicielskie banków i fuzje (z jednej strony zwolnienia, ale z drugiej w krótkim terminie podbijane koszty ze względu na odprawy), a jednocześnie banki systematycznie redukują zatrudnienie i zmienia się jego struktura. W każdym razie to dla branży spore wyzwanie. Bankowcy wymieniają je nawet jako to, które może negatywnie wpływać na rentowność banków w tym roku. Stale rosnące wynagrodzenia w gospodarce będą powodować presję na koszty w bankach – nie tyle bezpośrednio osobowe, ile rzeczowe, z powodu podnoszenia cen przez firmy wykonujące outsourcing (sprzątanie, obsługa operacji gotówkowych, transport, ochrona itd.), które same doświadczają wyższych żądań płacowych pracowników i przerzucają wzrost kosztów na klientów, czyli w tym przypadku banki. Dlatego koszty rzeczowe w sektorze mogą rosnąć szybciej niż w poprzednich latach.

Foto: GG Parkiet

– Presja płacowa, poza tematami regulacyjnymi i prawnymi, może być dużym wyzwaniem dla banków w Polsce. Banki nie mogą już liczyć na proste ograniczenie kosztów dzięki outsourcingowi, bo ten staje się coraz droższy, rośnie też zapotrzebowanie na usługi informatyczne, a brakuje wyspecjalizowanych osób. To, w jakim stopniu efekt rosnących kosztów osobowych i outsourcingu zostanie skompensowany rosnącymi przychodami banków, zależeć będzie od skali oczekiwanego przez ekonomistów spowolnienia wzrostu gospodarczego – mówi Rafał Kozłowski, wiceprezes PKO BP.

W podobnym tonie wypowiada się Tomasz Kubiak, wiceprezes Pekao. Zwraca uwagę, że presja inflacyjna wynagrodzeń w sektorze bankowym jest punktowa i dotyczy obecnie przede wszystkim specjalistów w obszarach IT i selektywnie w skali kraju kompetencji sprzedażowych. – Jednocześnie dzięki postępującej transformacji sieci oddziałów banków oraz licznych w ostatnim okresie transakcji fuzji i przejęć presja płacowa w sektorze pozostaje mniejsza niż w gospodarce. Jednocześnie spodziewamy się wzrostu kosztów usług obcych, w tym kosztów energii w 2020 r. W przypadku naszego banku presja płac będzie częściowo ograniczona przez proces restrukturyzacji zatrudnienia dokonany w II kwartale 2019 r., którego wpływ będzie widoczny w tym roku – dodaje Kubiak.

Presja się utrzyma

Zmiana struktury zatrudnienia w bankach nie odbywa się jedynie na poziomie oddziały–centrale, ale także pod względem tego, jakie kompetencje są teraz w sektorze najbardziej pożądane. – Upraszczając nieco to zjawisko: kiedyś było tak, że zatrudnialiśmy finansistę czy księgowego i dopiero później dokształcaliśmy go w zakresie obsługi systemów komputerowych. Dzisiaj jest wręcz odwrotnie. Zatrudniamy głównie ekspertów od IT, których później doszkalamy w zakresie bankowości. Dodatkowo mniej osób pracuje w oddziałach, więc istotnie zmienia się struktura zatrudnienia w bankowości – mówi wiceprezes jednego z większych banków w Polsce.

W ostatnich kilku latach polskie banki odczuły wyższe żądania płacowe i musiały podnosić pensje – niektóre zrobiły to parę razy, m.in. Millennium czy ING Bank Śląski. Z kolei rosnąca pensja minimalna czy świadczenia socjalne i niedobór pracowników wywarły presję w zakresie najprostszych obowiązków i najniżej opłacanych stanowisk (co mogło dotknąć banków mających najwięcej oddziałów, spore call center i bazujących w mniejszym stopniu na automatyzacji). Wzrost wynagrodzeń widoczny jest jednak głównie za sprawą lepiej opłacanych miejsc pracy.

– Presja płac w sektorze bankowym utrzymuje się. Wysoka dotyczy stanowisk specjalistycznych, szczególnie w obszarze IT i ryzyka. Jest jednak nieco mniejsza w porównaniu z ubiegłym rokiem. Nacisk na wzrost wynagrodzeń odczuwalny jest także przy rekrutacji pracowników contact center – mówi Paulina Rutkowska, dyrektor departamentu rozwoju pracowników i kultury organizacji mBanku.

Dodaje, że rośnie świadomość kandydatów na temat kultury organizacyjnej danego pracodawcy, możliwości rozwoju i benefitów. – Te elementy zaczynają odgrywać coraz większą rolę w decyzjach o zmianie pracy i wyborze przyszłego pracodawcy. Ludzie szukają pracy w przyjaznej atmosferze, ważne są dla nich realne możliwości rozwoju. Pracodawcy, którzy to zapewniają, otrzymują średnio kilkadziesiąt aplikacji na jedno stanowisko – mówi ekspertka mBanku.

Krzysztof Jatczak, menedżer ds. polityki wynagradzania w Alior Banku, przyznaje, że już od jakiegoś czasu funkcjonuje rynek pracownika. Obecnie prognozowany wzrost inflacji w połączeniu z rekordowo niskim bezrobociem i zapowiedziami dużych zmian w płacy minimalnej spowoduje z pewnością wzrost presji na płace w całej gospodarce. Dotyczy to także sektora bankowego. Oczywiście presja ta będzie największa dla stanowisk najbardziej pożądanych na rynku pracy. W praktycznie wszystkich sektorach pracodawcy deklarują zwiększenie zatrudnienia wśród stanowisk z kompetencjami związanymi z nowoczesnymi technologiami. Stąd też pracownicy IT nadal będą grupą najbardziej korzystającą z rynku pracownika i to ich pozyskanie pozostanie największym wyzwaniem. Im wyższe kompetencje, tym efekt ten będzie bardziej widoczny – dodaje.

Co dalej? Eksperci mBanku spodziewają się, że przewidywane spowolnienie gospodarcze będzie się przekładać na spadek presji na płace. – Jednak, podobnie jak w krajach nordyckich czy Niemczech, zwiększanie wynagrodzeń wpisze się na stałe w polską gospodarkę. Nie przewidujemy powrotu do sytuacji z lat 2009–2011, gdy wynagrodzenia utrzymywały się na stałym poziomie lub ich wzrost był minimalny – zaznacza Rutkowska.

Jatczak zwraca uwagę, że jednocześnie widoczny jest trend, w którym proste, powtarzalne i niewymagające wiedzy eksperckiej czynności są robotyzowane. – Tu efekt rynku pracownika i presji płacowej może wystąpić w mniejszym zakresie – dodaje.