Proces analizy podwójnej istotności dla ESRS E4 – standardu w zakresie bioróżnorodności i ekosystemów

Podwójna istotność (ang. double materiality) stanowi fundamentalne założenie w ocenie wpływów działalności przedsiębiorstw na środowisko oraz ich wyniki finansowe.

W kontekście europejskich standardów raportowania zrównoważonego rozwoju (ESRS) analiza ta nabiera szczególnego znaczenia, zwłaszcza w ramach standardu ESRS E4 dotyczącego bioróżnorodności i ekosystemów. Proces ten umożliwia przedsiębiorstwom zrozumienie, jak ich działania wpływają na ekosystemy oraz jakie ryzyka i szanse finansowe z tego wynikają.

Proces oceny składa się z dwóch kluczowych komponentów: analizy istotności wpływu oraz analizy istotności finansowej.

Istotność wpływu

Istotność wpływu (ang. impact materiality) dotyczy skutków działalności przedsiębiorstwa w odniesieniu do środowiska naturalnego, społeczeństwa i gospodarki. W kontekście bioróżnorodności i ekosystemów kluczowe jest zrozumienie zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich wpływów. Przedsiębiorstwa muszą uwzględniać i przeanalizować takie aspekty, jak degradacja bioróżnorodności (np. wycinka lasów, urbanizacja czy intensywne rolnictwo mogą prowadzić do utraty siedlisk i spadku populacji wielu cennych gatunków), utrata zasobów naturalnych (np. nadmierna eksploatacja surowców, takich jak woda czy minerały, może prowadzić do ich deficytu), wpływ zmian klimatycznych (emisje gazów cieplarnianych przyczyniają się do globalnego ocieplenia, które wpływa na ekosystemy), zanieczyszczenie środowiska (emisje zanieczyszczeń do powietrza, wody i gleby mogą negatywnie wpływać na stan i funkcjonowanie ekosystemów).

Metody oceny istotności wpływu

Aby dokładnie ocenić istotność wpływu, przedsiębiorstwa mogą korzystać z różnych metod i narzędzi, takich jak: analiza cyklu życia LCA (pozwala ocenić wpływ produktu lub usługi na środowisko na każdym etapie jego istnienia), mapowanie łańcucha wartości (umożliwia identyfikację punktów krytycznych w łańcuchu dostaw, gdzie wpływ na bioróżnorodność jest największy), zaangażowanie interesariuszy (konsultacje z lokalnymi społecznościami, organizacjami pozarządowymi i ekspertami mogą dostarczyć cennych informacji o rzeczywistych i potencjalnych wpływach).

Ocena istotności wpływu wiąże się z dużymi wyzwaniami. Trudności w ocenie wpływu na bioróżnorodność dotyczą przede wszystkim braku odpowiednich danych. Niewystarczające informacje na temat lokalnej bioróżnorodności mogą utrudniać właściwą ocenę. Ocena stanu ekosystemów wymaga drobiazgowej analizy, ponieważ stan danego ekosystemu jest wypadkową wielu różnych czynników. Interakcje między różnymi elementami ekosystemu są skomplikowane i nie zawsze w pełni zrozumiałe. Podczas dokonywania oceny należy pamiętać o długoterminowych skutkach, ponieważ niektóre oddziaływania mogą ujawniać się dopiero po wielu latach, co utrudnia ich przewidywanie.

Istotność finansowa

Istotność finansowa (ang. financial materiality) koncentruje się na ocenie, jak ryzyka i szanse związane z bioróżnorodnością wpływają na wyniki finansowe przedsiębiorstwa. Istotność finansowa wymaga analizy tzw. ryzyk przejścia – są to: ryzyka polityczne i prawne (np. wprowadzenie regulacji lub polityki, narażenie na sankcje i spory sądowe), ryzyka rynkowe (utrata dostępu do kluczowych zasobów naturalnych może zakłócić procesy produkcyjne i zwiększyć koszty), ryzyka reputacyjne (negatywne postrzeganie firmy przez społeczeństwo z powodu szkodliwego wpływu na bioróżnorodność może wpłynąć na sprzedaż i wartość marki), ryzyka technologiczne. Dodatkowo należy przeanalizować ryzyka fizyczne (nagłe i długotrwałe) oraz ryzyka systemowe. W zakresie szans warto przenalizować kwestie zasobooszczędności czy też zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych.

Proces analizy podwójnej istotności dla ESRS E4

Zgodnie z wytycznymi ESRS proces ten obejmuje kilka kluczowych etapów:

• Identyfikacja wpływów, ryzyk i szans: przedsiębiorstwa muszą zidentyfikować wszystkie istotne oddziaływania na bioróżnorodność oraz związane z nimi ryzyka i szanse finansowe.

• Ocena istotności: na podstawie kryteriów, takich jak skala, zakres i trwałość wpływów oraz prawdopodobieństwo i wielkość skutków finansowych ryzyk, firmy oceniają, które z nich są materialne.

• Działanie i raportowanie: wdrożenie działań mających na celu zarządzanie zidentyfikowanymi wpływami i ryzykami oraz transparentne raportowanie wyników.

Wnioski wynikające z analizy podwójnej istotności powinny znaleźć odzwierciedlenie w praktyce. Proces ten wymaga pełnego zaangażowania firmy.

Wpływ na bioróżnorodność zależy od wielu czynników, a przedsiębiorstwa mogą podjąć szereg działań. Należy przede wszystkim zacząć od wdrażania zrównoważonych praktyk, które pozwolą zoptymalizować procesy produkcyjne w taki sposób, aby wpływ przedsiębiorstwa na środowisko był mniejszy. Ważnym aspektem są inwestycje w innowacje, czyli rozwój produktów i usług, które wspierają ochronę bioróżnorodności. Kolejnym kluczowym czynnikiem wspierającym w procesie adaptacji są partnerstwa strategiczne, jak np. współpraca z organizacjami ekologicznymi i innymi firmami w celu promowania zrównoważonych praktyk. Natomiast działania uzależnione powinny być od rodzaju istotnego wpływu i zależności oraz zidentyfikowanych ryzk i szans.

Wyzwania i rekomendacje

Proces analizy podwójnej istotności w zakresie ESRS E4 stanowi duże wyzwanie. Wytyczne wymagają dokładnego zrozumienia, a przeprowadzenie oceny często angażuje ekspertów z różnych dziedzin. Aby lepiej zrozumieć pewne aspekty, warto przyjrzeć się konkretnym przykładom.

Przykład zastosowania: sektor spożywczy

Przygotowując ocenę podwójnej istotności dla firmy z sektora spożywczego, można zauważyć, że branża ta jest szczególnie narażona na ryzyka związane z bioróżnorodnością. Utrata zapylaczy prowadzi do spadku plonów, a degradacja gleby zmniejsza wydajność upraw. Poprzez analizę podwójnej istotności przedsiębiorstwo może:

• zidentyfikować kluczowe obszary ryzyka, takie jak np. zależność od konkretnych gatunków roślin,

• wdrażać zrównoważone praktyki rolnicze, np. rotację upraw czy agroleśnictwo,

• budować relacje z dostawcami, promując bioróżnorodność na poziomie gospodarstw rolnych.

Pokonywanie wyzwań w procesie oceny

Jednym z głównych wyzwań jest brak spójnych i dostępnych danych dotyczących bioróżnorodności. Standardy i metody pomiaru wpływu są wciąż rozwijane. Niemniej dysponujemy danymi oraz narzędziami, takimi jak decyzje i pozwolenia środowiskowe, dane geoprzestrzenne (GIS), bazy danych (Geoserwis GDOŚ, Państwowy Monitoring Środowiska GIOŚ). Przyjęcie uznanych metodologii, takich jak np. Global Biodiversity Score, może ułatwić proces. Ważne jest także, aby bioróżnorodność była postrzegana nie tylko jako kwestia środowiskowa, ale jako integralna część strategii biznesowej.

Podsumowanie

Analiza podwójnej istotności w ramach ESRS E4 jest kluczowym narzędziem dla przedsiębiorstw dążących do zrównoważonego rozwoju. Pozwala nie tylko zidentyfikować i zarządzać wpływami na bioróżnorodność, ale także zrozumieć ryzyka i szanse finansowe z tego wynikające. W obliczu rosnących wyzwań środowiskowych i oczekiwań interesariuszy firmy skutecznie włączające bioróżnorodność do swojej strategii mogą zyskać przewagę konkurencyjną i przyczynić się do ochrony naszego wspólnego dziedzictwa naturalnego.

dr Jakub Glapan ekspert ds. analiz środowiska w „Energopomiar” Sp. z o.o.