Rozliczenie roczne dla pasywnych i aktywnych

Jak co roku staramy się przybliżyć naszym czytelnikom meandry rozliczenia rocznego w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Publikacja: 15.04.2024 06:00

Rozliczenie roczne dla pasywnych i aktywnych

Foto: Fot. shutterstock

W niniejszym artykule znajdą państwo kilka praktycznych wskazówek odnoszących się zarówno do zeznania PIT-38 – podstawowej deklaracji w obrębie tzw. podatku od dochodów z odpłatnego zbycia i realizacji instrumentów finansowych – jak i porad związanych z rozliczeniem „podatku Belki”, czyli zryczałtowanego podatku od takich przychodów, jak dywidendy czy odsetki.

W tytule niniejszego artykułu zawarte jest rozróżnienie, które w pewien sposób powinno definiować nasze podejście do rozliczenia podatkowego za dany rok. Dla większości podatników rozliczenie to, od kilku już lat, może mieć charakter „pasywny” w tym sensie, że nie są oni skazani na wypełnianie papierowej deklaracji, ale – przy założeniu, iż korzystają z usług instytucji finansowych wystawiających kompletną informację PIT-8C – mogą skorzystać z zeznania elektronicznego przygotowanego na stronie www.podatki.gov.pl/pit/twoj-e-pit/. Takie „pasywne” podejście do rozliczenia za 2023 rok nie oznacza, że nie musimy gotowego zeznania modyfikować czy uzupełniać, jednak w znaczący sposób determinuje ono nasz stosunek do danych zawartych w informacjach PIT-8C. Oznacza bowiem, że w zasadzie nie dokonujemy żadnej szczegółowej i wnikliwej analizy zasad oraz danych, które informacje PIT-8C prezentują, a nasze ewentualne czynności sprawdzające powinny ograniczyć się jedynie do upewnienia, że:

  • otrzymaliśmy (i zostały uwzględnione na stronie www.podatki.gov.pl/pit/twoj-e-pit/) informacje PIT-8C od wszystkich instytucji finansowych, z usług których korzystamy, inwestując na rynku papierów wartościowych;
  • informacje te są kompletne (czyli np. nie zostały z nich wyłączone pewne kategorie dochodów, jak dochody zagraniczne – co miało miejsce w ubiegłych latach w przypadku pojedynczych brokerów);
  • akceptujemy poprawność danych zawartych w PIT-8C (jako podatnicy, w momencie złożenia zeznania rocznego, przejmujemy odpowiedzialność za kwotę dochodu, podatku itp.);
  • nie będziemy dokonywali żadnych istotnych kwotowo uzupełnień, które mogą zmienić wynik podatkowy wynikający z zeznania.

Podatnicy, którzy – co do zasady – nie są w stanie spełnić choćby jednego z wyżej wymienionych warunków, przechodzą do grupy określonej w artykule mianem aktywnych, tj. takich, którzy z większą wiedzą i świadomością muszą się zabrać za wypełnienie zeznania, czy to weryfikując i uzupełniając dane w przygotowanym PIT-38 (łącznie ze znaczącym zmodyfikowaniem wskazanych tam wartości), czy to wypełniając zeznanie kompletnie samodzielnie, jeśli np. żaden z opisanych wyżej warunków nie został spełniony.

W przypadku większości inwestorów, którzy korzystają z usług jednej lub niewielkiej liczby krajowych instytucji finansowych, można się ograniczyć do podejścia pasywnego, ponieważ dostępność PIT-8C jest zagwarantowana przepisami prawa, a dane z definicji powinny być poprawne. Jeśli do tego dołożyć brak dochodów zagranicznych, brak nietypowego podejścia wystawców do danych, brak potrzeby rozliczenia strat z lat ubiegłych czy brak konieczności samodzielnego naliczenia tzw. podatku Belki (podatku zryczałtowanego, wykazywanego w części G deklaracji PIT-38), działanie nasze może się ograniczyć do akceptacji gotowego zeznania na stronie www.podatki.gov.pl/pit/twoj-e-pit/.

W pozostałych przypadkach, w tym w szczególności wtedy, gdy nie mamy kompletu informacji PIT-8C (np. korzystaliśmy z usług brokera zagranicznego), któraś z informacji jest niekompletna (np. nie zawiera danych z wybranych kategorii naszych dochodów), rozliczamy stratę czy ujmujemy w zeznaniu „podatek Belki”, nasze podejście musi być bardziej zaangażowane i poprzedzone zapoznaniem się z podstawowymi zasadami, rządzącymi tzw. podatkiem giełdowym i podatkiem zryczałtowanym.

Wskazówki dla podatników pasywnych

Akceptując zeznanie przygotowane w formie elektronicznej przez Twój e-PIT powinniśmy zachować minimum czujności. W praktyce bowiem zdarza się, że np. informacja PIT-8C została przekazana nam w takiej lub innej formie, ale nie została przesłana elektronicznie do krajowego fiskusa. Pomyłki się zdarzają, mimo że od kilku lat wystawcy informacji mają obowiązek przesyłania PIT-8C do urzędów skarbowych wyłącznie w formie elektronicznej. Sprawdźmy więc, czy ilość PIT-8C „podgranych” do naszego zeznania PIT-38 zgadza się z ilością tych, którymi sami dysponujemy.

Jeśli mamy jakiekolwiek wątpliwości co do poprawności wyliczeń (np. z naszych danych wynika strata, a w PIT-8C jest niewielki dochód lub odwrotnie), upewnijmy się, że broker podał prawidłowe dane. Przy generowaniu informacji PIT-8C w systemach informatycznych zdarzają się pomyłki, więc często pytanie do brokera o poprawność danych może nam pomóc uniknąć błędu w zeznaniu.

Proponuję też dokładnie śledzić wszelką korespondencję, jaką wystawca PIT-8C przesyła nam co roku „przy okazji” informacji. Często między standardowymi formułkami zdarzają się tam komunikaty o zmianie sposobu prezentowania danych, a nad takimi informacjami nie powinniśmy przechodzić obojętnie. Praktyka ostatnich lat pokazuje, że wystawcy informacji podatkowych mogą stosować inne podejście np. do kosztów podatkowych lub do sposobu przeliczania walut zagranicznych, więc dobrze jest przynajmniej zapoznać się i zrozumieć te różnice, jeśli nakładają się one na siebie w jednym zeznaniu. Nie można bowiem w stu procentach wykluczyć, że nasze zeznanie nie będzie weryfikowane przez urząd skarbowy za kilka lat, tylko dlatego, że ograniczyliśmy nasze czynności wyłącznie do zaakceptowania wyniku stanowiącego podsumowanie kilku PIT-8C od różnych brokerów.

Na koniec wskazówka dla podatników skrajnie pasywnych i tych, którzy z jakiś względów nie mogli zaakceptować zeznania PIT-38 przygotowanego za pośrednictwem konta w e-Urzędzie Skarbowym: jeśli nie dokonamy akceptacji w terminie ustawowym, nasza deklaracja zostanie automatycznie zaakceptowana. Oznacza to, że tak naprawdę – w skrajnych przypadkach – nie musimy robić nic z zeznaniem rocznym i tylko pozostaje nam zapłacić ewentualny podatek.

Wskazówki dla podatników aktywnych

Podatników aktywnych można podzielić na dwie grupy. Pierwsza to osoby, które chcą znać przepisy podatkowe, orientują się w regułach opodatkowania dochodów z kapitałów pieniężnych, w procesie inwestowania korzystają z możliwości legalnego optymalizowania wyniku podatkowego i kontrolują wyniki przekazywane im w informacji PIT-8C. To raczej wąska grupa inwestorów, ale oni właśnie mają świadomość, że wynik finansowy z inwestycji składa się również z części podatkowej. W grupie aktywnych znajdą się też tacy, którzy niejako z przymusu zostaną uwikłani w proces samodzielnego wypełniania zeznania. Możemy tu podać kilka przykładów: inwestorów korzystających z zagranicznych brokerów, inwestorów dokonujących operacji poza rynkiem regulowanym lub tych, którzy wykonując inne nietypowe transakcje, albo nie otrzymali informacji PIT-8C, albo otrzymali ich zbyt wiele. Tak jest – możliwe są sytuacje, gdy podatnik otrzyma dla jednej transakcji np. dwie informacje PIT-8C i wobec takiej sytuacji nie może pozostać bierny.

Pierwszej, zdecydowanie większej grupie podatników aktywnych warto przypomnieć, jakie są kluczowe części rozliczenia podatkowego, które możemy modyfikować. Po pierwsze, możemy uzupełniać koszty uzyskania przychodów, które w informacjach PIT-8C ograniczają się do kosztów ściśle transakcyjnych, w dodatku zwykle ponoszonych za pośrednictwem samego brokera (cena nabycia instrumentu, prowizje – od zakupu i sprzedaży, oraz – ewentualnie – opłaty za prowadzenie rachunku). Standardowe koszty ujęte w PIT-8C, przeniesione następnie do przygotowanego dla nas e-PIT, prawdopodobnie będą się ograniczały do tych wydatków, które nie budzą żadnych wątpliwości wystawcy i nie obejmą kosztów ponoszonych u innych usługodawców, z których korzystamy w procesie inwestowania. Lista takich kosztów jest dość długa. Wiele też zależy od tego, jak bardzo ogólnie dany koszt jest powiązany z naszymi transakcjami oraz czy chodzi tu o transakcje zakupu czy sprzedaży. Musimy pamiętać, że chcąc zmodyfikować pozycję kosztów w zeznaniu, nasza aktywność nie powinna się ograniczać jedynie do uzupełnienia kwot w części C zeznania (rubr. 21 i 23), ale również do zgromadzenia dokumentów potwierdzających wydatki oraz wstępnego przygotowania argumentów merytorycznych. Jest spore prawdopodobieństwo, że modyfikując koszty podatkowe, urząd skarbowy będzie w przyszłości chciał nasze zeznanie sprawdzić (zwykle czyni to po kilku latach), dlatego uprzednie przegotowanie się na taką ewentualność jest bardzo ważne.

Co więcej, mamy prawo do odliczenia strat z lat ubiegłych i odliczenie to nie dokona się automatycznie, nawet wtedy, gdy wszystkie poprzednie nasze zeznania były złożone w formie elektronicznej. Poza tym wykazanie strat z poszczególnych lat wymaga pewnych obliczeń, które dokonywane są w ramach przyjętej „strategii” podatkowej (mimo że to tylko liczby, pamiętajmy, iż zawsze lepiej odliczać straty z lat wcześniejszych). Oczywiście nie muszę już chyba dodawać, że straty mamy prawo odliczać tylko wtedy, gdy wynikają one ze złożonych w latach poprzednich – w taki czy inny sposób – zeznań podatkowych.

Analiza kosztów i strat jest czynnością tak oczywistą dla aktywnych, że nie powinni oni zapominać również o – przynajmniej wyrywkowym – spojrzeniu na dane zawarte w PIT-8C. Tutaj kontrola i ewentualne modyfikacje odbywają się już na poziomie najwyższym, ponieważ sprawdzamy merytoryczne zasady i obliczenia wystawcy informacji. Jako podatnicy na każdym etapie procesu (więc też przed samym złożeniem zeznania) mamy prawo weryfikować otrzymany PIT-8C, głównie dlatego, że kontrola tych informacji (merytoryczna) jest bardzo rzadka, a jeśli występują błędy, to często mają one zasięg masowy (powtarzają się we wszystkich informacjach przygotowanych przez danego wystawcę).

I jeszcze ostatnia z wymienionych przeze mnie grup podatników – ci, których w „aktywność” wplątano poprzez różne błędy. Tu wyboru nie ma, ponieważ akceptacja e-PIT w systemie narazi nas albo na zapłatę zawyżonego podatku, albo na zapłatę podatku zaniżonego, lub też na zaakceptowanie źle obliczonej straty, która spowoduje konsekwencje podatkowe (i finansowe) w kolejnych latach.

„Podatek Belki” – kiedy obowiązkowy?

Ostatnich kilka wskazówek będzie skierowanych do osób, które uzyskały dochód z omawianych kategorii dochodów kapitałowych, opodatkowany podatkiem zryczałtowanym w sytuacji, gdy podatek nie został pobrany. Dla dochodów osiąganych w Polsce problem wystąpić może wyjątkowo, gdy płatnik podatku nie dokonał jego poboru (np. od wypłacanej dywidendy, odsetek czy wybranych funduszy inwestycyjnych). Stosownego sprawdzenia dokonujemy tu w każdej sytuacji, gdy otrzymujemy na rachunek (maklerski, bankowy) wypłatę, ponieważ powinna być ona wcześniej uszczuplona o 19 proc. daniny. Jeśli do tego doszło, w zeznaniu rocznym nie musimy uzupełniać żadnej rubryki.

Inaczej jest w przypadku, gdy krajowy płatnik zaniedbał swoje obowiązki lub – co jest w zasadzie regułą – gdy otrzymaliśmy dochody opodatkowane w Polsce tzw. podatkiem Belki, jednak źródło ich wypłaty znajdowało się za granicą. Wtedy musimy dokonać samoobliczenia podatku i wykazać go np. w deklaracji PIT-38. Jeśli korzystamy z zeznania wypełnionego wstępnie na stronie www.podatki.gov.pl/pit/twoj-e-pit/, wówczas powinniśmy dość aktywnie zająć się uzupełnieniem części G.

W części tej mamy zarówno rubrykę przeznaczoną dla tych, którzy naprawiają błędy polskich płatników (nr 44), jak i rubrykę, w której wykazujemy podatek od dochodów (odsetek, dywidend itp.) zagranicznych (nr 45). Wypełnienie rubryki 45 poprzedzić należy samodzielnymi obliczeniami podatku (zagraniczny dochód w walucie x kurs średni waluty NBP z dnia roboczego poprzedzającego wypłatę x 19 proc.). Nie możemy przy tym zapomnieć o zaokrągleniach podstawy opodatkowania – np. w przypadku dywidend podatek wyliczamy od kwoty dochodu zaokrąglonej do pełnych złotówek.

Jeśli od dochodu zagranicznego wykazujemy w rubr. 45 podatek, nie zapominajmy, że w kolejnym okienku deklaracji PIT-38 (rubr. 46) możemy wykazać podatek zagraniczny (pobrany za granicą) i odjąć go od podatku należnego w Polsce (nie więcej niż to, co wykazaliśmy w rubr. 45).

Podsumowanie

Przed podatnikami wypełniającymi PIT-38 za 2023 rok stoi zadanie proste lub skomplikowane – w zależności od tego (odpowiednio), czy mieli wystawione PIT-8C i nie dokonują żadnych modyfikacji w zagregowanych danych, czy też uzupełniają koszty, odliczają straty, wykazują przychody niewykazane i muszą obliczyć samodzielnie „podatek Belki”. W pierwszym przypadku można się ograniczyć do zaakceptowania zeznania przygotowanego przez e-urząd, w drugim konieczne jest poznanie podstawowych zasad związanych z kolejnymi częściami deklaracji rocznej. Broszura przygotowana przez fiskusa nie zawsze będzie przydatna, więc może się okazać, że przebrnięcie przez jedno z najkrótszych zeznań podatkowych nie będzie zdaniem łatwym, zwłaszcza dla nieprzygotowanych.

Finanse
MF zaoferuje obligacje za 10-20 mld zł na 2 przetargach sprzedaży w XI, możliwy 3. przetarg
Materiał Promocyjny
Pieniądze od banku za wyrobienie karty kredytowej
Finanse
Dyrektorom finansowym przybywa wyzwań, w tym tych związanych z ryzykiem
Finanse
Rekordowa liczba krótkich pozycji. Co to oznacza dla polskiej giełdy?
Finanse
Zagranica gra na spadki na GPW. Rekordowa liczba shortów i co z niej wynika
Materiał Promocyjny
Sieć T-Mobile Polska nagrodzona przez użytkowników w prestiżowym rankingu
Finanse
PFR stawia na wspieranie inwestycji, także ekspansji zagranicznej firm
Finanse
Cavatina Holding zdecydował o emisji obligacji serii P2024C o wartości nom. do 25 mln zł