Jak bezpiecznie inwestować w firmę z problemami finansowymi?

Od kilku miesięcy media regularnie informują o trudnej sytuacji finansowej huty Liberty Częstochowa i o inwestorach zainteresowanych jej nabyciem. Problemy zakładu pogłębiły się do tego stopnia, że w maju jeden z wierzycieli zdecydował się wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości.

W rezultacie 25 lipca Sąd Rejonowy w Częstochowie wydał decyzję o upadłości huty.

Niniejszy artykuł ma na celu omówienie specyfiki nabywania oraz przeprowadzania badania due diligence w przypadku tzw. distressed assets, a jego inspiracją jest sytuacja związana z upadłością huty Liberty Częstochowa.

Pojęcie distressed assets odnosi się do aktywów, takich jak np. spółki, nieruchomości czy udziały, które znajdują się w trudnej sytuacji finansowej, często zagrożonych niewypłacalnością lub będące w trakcie postępowania upadłościowego. Inwestowanie w takie spółki, zwane distressed companies, może przynosić istotne korzyści, które przyciągają inwestorów szukających okazji. Największą zaletą inwestowania w takie podmioty jest zazwyczaj ich niska wycena – spółki te często wyceniane są znacznie poniżej swojej rzeczywistej wartości rynkowej czy księgowej. Mimo oczywistych korzyści inwestycje w takie firmy wiążą się jednak z poważnymi ryzykami. Spółki te zmagają się z problemami finansowymi, operacyjnymi i prawnymi. Dlatego przed podjęciem decyzji o inwestycji kluczowe jest przeprowadzenie dokładnego badania due diligence, które powinno obejmować analizę aspektów finansowych, operacyjnych, prawnych, podatkowych oraz rynkowych.

Jednym z kluczowych elementów due diligence spółki w trudnej sytuacji finansowej lub zagrożonej upadłością jest szczegółowa analiza jej sytuacji finansowej. Celem badania powinno być m.in. zrozumienie przyczyn problemów finansowych nabywanej firmy, w tym przyczyn jej nadmiernego zadłużenia, braku płynności finansowej, a także identyfikacja ewentualnych nieopłacalnych obszarów jej działalności. Ważnym aspektem tej analizy jest także ocena ryzyk prawnych związanych z zaległościami w spłacie zobowiązań, do których należeć może ryzyko natychmiastowej wymagalności kredytów.

Równie istotnym elementem badania due diligence jest szczegółowa ocena efektywności operacyjnej nabywanego przedsiębiorstwa. Kluczowym zadaniem będzie tutaj identyfikacja obszarów generujących straty oraz ocena możliwości optymalizacji kosztów i poprawy efektywności operacyjnej. Analiza ta powinna obejmować m.in. ocenę procesów produkcyjnych, ocenę jakości zarządzania, ocenę efektywności łańcucha dostaw, a także relacje z klientami i dostawcami oraz strukturę organizacyjną spółki. W niektórych przypadkach konieczne może być przeprowadzenie technicznego badania due diligence kluczowych aktywów spółki.

W ramach badania prawnego kluczowe będzie również zidentyfikowanie ryzyk prawnych związanych z działalnością spółki. Oprócz sprawdzenia, czy działalność spółki jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa, celem badania due diligence powinna być m.in. identyfikacja aktualnych oraz potencjalnych postępowań sądowych, zobowiązań, w tym wobec pracowników i innych wierzycieli, a także potencjalnych roszczeń osób trzecich, które nie zostały uwzględnione w bilansie, a które mogą mieć wpływ na sytuację prawną lub finansową nabywanej spółki lub jej aktywów. Ważnym elementem analizy będzie także ocena potencjalnych konsekwencji toczących się lub przyszłych postępowań sądowych. Należy również upewnić się, że udziały lub aktywa nabywanej spółki nie są obciążone ograniczonymi prawami rzeczowymi, zastawami, hipotekami lub innymi zabezpieczeniami lub roszczeniami osób trzecich, które mogłyby ograniczać lub wręcz uniemożliwiać ich zbycie.

Oprócz wspomnianych wcześniej elementów badanie due diligence spółki zagrożonej upadłością powinno obejmować także identyfikację niezbędnych działań restrukturyzacyjnych lub innych działań naprawczych, które mogą poprawić jej sytuację finansową, w tym również ocenę możliwości ich przeprowadzenia, oszacowanie kosztów tych działań, a także szans na ich powodzenie.

Wyniki badania due diligence powinny posłużyć do ustrukturyzowania transakcji. W zależności od wyników badania optymalne może być zrealizowanie transakcji w formule share deal (nabycie udziałów lub akcji spółki) albo asset deal (nabycie przedsiębiorstwa spółki). Może się także zdarzyć, że inwestor będzie zainteresowany nabyciem tylko części przedsiębiorstwa lub tylko wybranych aktywów. Wybór struktury transakcji, między share deal a asset deal, może być dodatkowo uzależniony od preferencji podatkowych oraz specyficznych potrzeb biznesowych inwestora.

Ogłoszenie upadłości spółki stwarza możliwość nabycia jej przedsiębiorstwa, jego części lub poszczególnych składników majątkowych w ramach tzw. przygotowanej likwidacji (pre-pack). Procedura ta oferuje nabywcy kilka istotnych korzyści. W porównaniu ze standardową sprzedażą największą zaletą pre-pack jest możliwość nabycia przedsiębiorstwa wolnego od obciążeń i zobowiązań, dzięki zastosowaniu mechanizmu sprzedaży egzekucyjnej. W odróżnieniu od tradycyjnej sprzedaży przedsiębiorstwa, gdzie nabywca odpowiada solidarnie ze zbywcą za zobowiązania związane z przedsiębiorstwem, w procedurze pre-pack można uniknąć tych zobowiązań, co znacząco zmniejsza ryzyko nowego właściciela.

Transakcje obejmujące tzw. distressed companies mogą kusić potencjalnych inwestorów swoją niską wyceną. Dlatego w przyszłości możemy obserwować więcej tego typu transakcji. Inwestorzy powinni jednak pamiętać, że nabywanie tego rodzaju aktywów pociąga za sobą daleko idące ryzyka, które są zwykle większe niż w przypadku spółek nieobarczonych problemami finansowymi. Przeprowadzenie badania due diligence ukierunkowanego na identyfikację nie tylko ryzyk prawnych, ale również przyczyn problemów finansowych nabywanej spółki odgrywa więc kluczowe znaczenie w tego typu transakcjach.