Blockchain zmienia ofertę KDPW

Sławomir Panasiuk wiceprezes zarządu KDPW SA

Jakich innowacji możemy się spodziewać ze strony instytucji infrastrukturalnych rynku kapitałowego?

Spółki notowane na giełdzie otrzymują w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych pełen zakres nowoczesnych usług związanych z obsługą papierów wartościowych. KDPW zapewnia nie tylko rejestrację papierów wartościowych (m.in. akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne) w postaci zdematerializowanej, ale także realizację szeregu usług dla emitentów w zakresie obsługi zdarzeń korporacyjnych i operacji na papierach wartościowych.

Sukcesywnie od kilku lat Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych realizuje projekt usprawniający obsługę zdarzeń korporacyjnych (corporate actions, CA). Jego celem jest standaryzacja obsługi CA, na bazie komunikatów elektronicznych XML budowanych w oparciu o normę ISO 20022, w obszarze wymiany informacji pomiędzy KDPW a uczestnikami bezpośrednimi, z uwzględnieniem rozwiązań zgodnych z obowiązującymi międzynarodowymi standardami rynkowymi.

Wprowadzenie elektronicznej komunikacji na linii KDPW – emitent oraz wymiana informacji za pomocą wystandaryzowanych komunikatów nie tylko upraszcza pracę, ale też oszczędza czas i eliminuje korespondencję papierową.

W 2013 r. wprowadzone zostały zmiany obejmujące asymilację, konwersję i podział wartości nominalnej akcji (split), a także zmiana wartości nominalnej papierów wartościowych. W 2015 r. wprowadzono zmiany w obsłudze procesu scalenia i wycofania papierów wartościowych, a wymiana informacji pomiędzy KDPW i uczestnikami od tego czasu realizowana jest z wykorzystaniem komunikatów elektronicznych.

W roku 2017 r. wprowadzona została standaryzacja i automatyzacja procesów związanych z wypłatą świadczeń pieniężnych (m.in. dywidendy) oraz procesów dotyczących obsługi papierów dłużnych.

Aktualnie KDPW pracuje jeszcze nad kilkoma zdarzeniami i ich dostosowaniem do normy ISO 20022:

¶ częściowa spłata wartości nominalnej,

¶ przedterminowy, częściowy i dobrowolny wykup papierów wartościowych na żądanie emitenta,

¶ przedterminowy, częściowy i obligatoryjny wykup papierów wartościowych na żądanie emitenta,

¶ wypłata dywidendy z opcją wyboru pożytków realizowana w ramach dwóch zdarzeń: dystrybucji papieru pośredniego oraz dywidendy z opcją,

¶ wykupywanie certyfikatów inwestycyjnych na żądanie uprawnionych,

¶ umorzenie certyfikatów inwestycyjnych w związku z likwidacją funduszu inwestycyjnego.

Swego czasu innowacją na rynku kapitałowym było wprowadzenie przez KDPW aplikacji do rejestracji i obsługi walnych zgromadzeń. Właśnie pracujemy nad unowocześnieniem tego rozwiązania i usprawnieniem jego funkcjonalności, czy wręcz stworzeniem nowego rozwiązania dla komunikacji z emitentami zarówno w zakresie obsługi walnych zgromadzeń, jak i innych operacji wymagających wymiany danych (wypłata dywidendy czy odsetek oraz obsługa wykupu obligacji lub certyfikatów).

A skoro jesteśmy już przy walnych zgromadzeniach, to z Ogólnopolskiego Badania Inwestorów, przeprowadzanego cyklicznie przez Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych, wynika, że udział w nich bierze zaledwie 3,5 proc. inwestorów indywidualnych. Od lat wśród głównych powodów, dla których tak rzadko są oni aktywnymi uczestnikami WZA, wymieniane są: brak czasu, koszty dojazdu, biurokratyczne wymogi formalne czy brak możliwości głosowania online.

Rozwiązanie, nad którym pracuje KDPW, mam nadzieję, zniweluje wszystkie te bariery. Mówię tu o usłudze eVoting opartej na platformie blockchain. Zapewni ona efektywny i bezpieczny dostęp inwestorów do informacji o WZA, umożliwi wykonanie prawa do głosowania oraz dostęp do wyników głosowania. KDPW zaoferuje platformę, dzięki której banki i domy maklerskie będą mogły zaoferować swoim klientom możliwość głosowania na WZA, a spółki publiczne uzyskają platformę do efektywnego zaangażowania wszystkich akcjonariuszy. Technologia blockchain zapewni wspólny, zdecentralizowany, zabezpieczony kryptograficznie rejestr, przechowujący historię zdarzeń związanych z danym zgromadzeniem akcjonariuszy, listę uchwał poddanych głosowaniu, liczbę zarejestrowanych uczestników i głosów oraz dane o wynikach głosowania. Będzie to skutkowało większą dostępnością, wiarygodnością oraz transparentnością dla wszystkich uczestników systemu.

Jesteśmy już po fazie testów prototypu, rozwiązanie prezentowaliśmy publicznie na kilku konferencjach i seminariach oraz spotkaniach z uczestnikami rynku – spotkało się z pozytywnym przyjęciem, tym bardziej, że aktywizacja inwestorów indywidualnych jest zgodna z kierunkami dyrektywy unijnej Shareholder Rights Directive II (SRD II). Planujemy zaoferowanie tej usługi rynkowi w połowie przyszłego roku. Wdrożenie eVotingu może okazać się kolejną rewolucją na rynku kapitałowym. Mamy nadzieję, że po upowszechnieniu tego rozwiązania wzrośnie zaufanie do rynku kapitałowego, zwiększy się zaangażowanie akcjonariuszy w zakresie decydowania o spółkach publicznych, a dodatkowo zwiększy się efektywność nadzoru nad rynkiem przez uprawnione instytucje dzięki dostępowi do niezaprzeczalnych i oznaczonych czasem danych, przechowywanych w zabezpieczonych kryptograficznie blokach.

Czy technologia rozproszonego depozytu jest konkurencyjna, czy komplementarna wobec depozytu centralnego?

Pojawienie się technologii rozproszonych rejestrów – DLT, czy rozszerzenie jej w postaci zabezpieczonych kryptograficznie łańcuchów bloków – blockchain, stanowi szansę dla instytucji finansowych i ich klientów na zwiększenie efektywności procesów biznesowych czy stworzenie nowych usług.

Nie słyszałem jeszcze o zastosowaniu rozwiązania blockchain dla prowadzenia centralnego depozytu papierów wartościowych. Na razie giełdy i depozyty papierów wartościowych przyglądają się tej technologii i szukają pomysłów na jej wykorzystanie. KDPW już w ubiegłym roku rozpoczął prace nad rozwiązaniem wykorzystującym blockchain do budowy platformy, przy wykorzystaniu której możliwe będzie uruchomienie usługi eVoting, czyli zdalnego głosowania na WZA, o którym wspominałem wyżej.

W przypadku takich instytucji infrastruktury rynku jak Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych czy izba rozliczeniowa KDPW_CCP, które są kluczowe dla efektywności, bezpieczeństwa i stabilności systemu finansowego, podstawą są wysokie standardy zarządcze, regulacyjne, operacyjne i technologiczne. Dlatego zastosowanie nowych rozwiązań musi być poparte solidną analizą. Taką przeprowadziliśmy dla platformy blockchain i prototypu rozwiązania eVoting.

Należy także pamiętać, że technologia blockchain jest dziś postrzegana jako technologia przełomowa, która rzeczywiście może zmienić modele biznesowe i wytworzyć nowe usługi czy istotnie zmienić sposób oferowania usług już istniejących. Są przewidywania, że dzięki swoim cechom, w szczególności niezaprzeczalności i bezpieczeństwa raz zapisanej informacji, może doprowadzić do skrócenia i uproszczenia procesów i tym samym uniknięcia konieczności korzystania z obecnie działających pośredników. Wydaje się, że warunkiem powodzenia i upowszechnienia rozwiązań opartych na blockchainie w obszarze infrastruktury rynku kapitałowego jest rozwiązanie kwestii rozrachunków pieniężnych w oparciu o cyfrową walutę czy tokenizacja instrumentów finansowych. W związku z powyższym blockchain może być dziś traktowany jako uzupełnienie rejestru centralnego czy depozytu centralnego w obszarach, które nie wymagają rozrachunku pieniężnego, czyli np. eVoting, wymiana informacji o zdarzeniach korporacyjnych, wymiana informacji wrażliwych, które wymagają zachowania poufności.

W przyszłości rzeczywiście może się okazać, że dzisiejsze zalety systemów centralnych stosowanych przez infrastrukturę rynku kapitałowego, czyli integralność danych, standaryzacja, możliwość rozrachunków na bazie netto, możliwość kompensacji zabezpieczeń, rozrachunek DVP w pieniądzu banku centralnego, mogą być stopniowo wypierane przez rozwiązania bardziej elastyczne, oparte na rejestrze rozproszonym, tokenach i rozrachunku w e-walucie. Wydaje się jednak, że będzie to możliwe po zabezpieczeniu ryzyk związanych zarówno z technologiczną, ostrożnościową, jak i biznesową stroną aktywności na rynku finansowym. Niektóre z obecnie oferowanych na świecie innowacyjnych rozwiązań finansowych – FINTECH – nie działają autonomicznie, tylko opierają się na bazie standardowych instytucji, w szczególności banków.

Jak będzie wyglądać ewolucja roli instytucji infrastrukturalnych?

Niezależnie od rozwoju nowych technologii i ich wykorzystania na rynku finansowym instytucje infrastrukturalne nadal będą częścią ekosystemu tego rynku. W zależności od przyjętych rozwiązań regulacyjnych czy decyzji biznesowych mogą one pełnić rolę operatora platformy elektronicznej, jak już obecnie np. Eurosystem w zakresie T2S, europejskiej platformy rozrachunku papierów wartościowych w euro czy T2 do rozrachunków pieniężnych w euro. Prawdą jest, że są to systemy centralne, ale podejście jest innowacyjne, oparte na oferowaniu w ramach outsourcingu systemu dla centralnych depozytów papierów wartościowych czy banków centralnych. Inną możliwością jest pełnienie funkcji zaufanej trzeciej strony i gwaranta zarówno w obszarze oferowanych rozwiązań systemowych, jak i niezaprzeczalności i niezawodności procesów oraz danych. Może się okazać, że część instytucji infrastruktury, wykorzystując posiadane kompetencje i zasoby, zmieni sposób świadczenia usług, model biznesowy i produkty w taki sposób, że w pełni wykorzysta możliwości przełomowych technologii i stanie się częścią nowego ekosystemu rynku finansowego. A część, podobnie jak niektórzy dostawcy lodu w USA przed erą lodówek, zniknie.