Logika wspólnotowego wsparcia

Tym, co budzi największy niepokój wśród potencjalnych odbiorców pomocy z unijnych funduszy strukturalnych, jest umiejętność takiego przygotowania wniosku o dofinansowanie projektu, by został on pozytywnie rozpatrzony.

Z jednej strony krążą mity o wielorakich trudnościach piętrzących się przed wnioskodawcą, o braku działań informacyjnych i szkoleń, o magicznych procedurach i układach. Z drugiej strony, instytucje publiczne lub podmioty prywatne, które uzyskały wsparcie z funduszy przedakcesyjnych, mówią o przygotowaniu projektu i wniosku jako o zadaniu nieprzekraczającym możliwości przeciętnej gminy lub przedsiębiorcy.

Aby móc przystąpić do planowania przedsięwzięcia w taki sposób, by kwalifikowało się do wsparcia w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, trzeba przede wszystkim zrozumieć logikę ich działania.

Logika programu

Podstawę stanowi zrozumienie celu polityki strukturalnej. Finansowane z budżetu ogólnego Wspólnoty fundusze strukturalne mają służyć wspieraniu rozwoju społeczno-gospodarczego w krajach członkowskich Unii Europejskiej. Wszystkie polskie województwa spełniają warunki uzyskania wsparcia z funduszy strukturalnych dla obszarów o wyraźnie niższym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego (poniżej 75% średniego PKB per capita w całej Unii). Sposób, w jaki działania realizowane w ramach różnych priorytetów mają przyczynić się do zmniejszenia istniejących dysproporcji społecznych i gospodarczych, opisują dokumenty programowe, które powinny być podstawową lekturą wnioskodawcy. Są one przygotowane przez rząd polski i zatwierdzane przez Komisję Europejską bądź konsultowane z nią bardziej lub mniej formalnie.

Znaczna część z nich została już uzgodniona z Komisją Europejską. Przewidują działania skierowane do różnych grup beneficjentów i odbiorców. Ze środków strukturalnych mogą korzystać zarówno podmioty publiczne, organizacje pozarządowe, jak i przedsiębiorcy.

Każdy projektodawca powinien umieć pokazać, że jego zadanie pasuje do programu, priorytetu i działania, i że przyczyni się, w cząstkowy sposób, do osiągnięcia celów określonych w aktach prawnych oraz w dokumentach programowych.

Przede wszystkim należy spojrzeć na swój "pomysł na projekt" nie tylko z punktu widzenia jego sensowności ekonomicznej, ale także z punktu widzenia jego znaczenia dla rozwoju regionu, branży itd. W tym celu potencjalny beneficjent powinien umieć określić, czy realizacja przedsięwzięcia w takiej formie, w jakiej pierwotnie zamierzył, przyczyni się do osiągnięcia szerszego celu (np. zatrudnienie nowych pracowników ograniczy bezrobocie, zmniejszenie szkodliwej emisji do poziomu spełniającego wymagania norm unijnych poprawi stan środowiska).

Następnie podczas wstępnego definiowania projektu projektodawca powinien znaleźć w dokumentach programowych odpowiedzi na pytania:

- które programy oferują wsparcie dla przedsięwzięć tego rodzaju, tj. czy przedsięwzięcie mieści się w filozofii danego priorytetu i działania oraz w jaki sposób przyczynia się do osiągnięcia ich celów,

- jakie elementy lub cechy przedsięwzięcia stanowią jego silne strony (kwalifikują je do wsparcia), i w jaki sposób można projekt przeformułować lub rozszerzyć, aby zdobyć dodatkowe atuty (przekładające się na dodatkowe punkty w ocenie projektu).

Praktyka pokazuje, że właśnie ten etap definiowania zakresu projektu ma istotne znaczenie dla uzyskania wsparcia. Jeżeli beneficjent rozumie, jak jego projekt wpisuje się w logikę programu, uniknie później błędów w trakcie realizacji i rozliczenia przedsięwzięcia.

Zasady

polityki strukturalnej

Pomoc strukturalna jest udzielana według określonych reguł, opisanych we wspólnotowych aktach prawnych. Do zasad polityki strukturalnej zalicza się zasadę pomocniczości, dodatkowości, programowania i partnerstwa.

Zasada pomocniczości (subsydiarności) to podstawowa zasada funkcjonowania Unii Europejskiej, zgodnie z którą działania powinny być zawsze podejmowane na najniższym szczeblu, na którym jest to możliwe i korzystne. Dzięki stosowaniu tej zasady środki wydawane są w sposób bardziej skuteczny i efektywny.Także polityka rozwoju społeczno-gospodarczego powinna być podejmowana indywidualne przez władze lokalne i regionalne oraz przez każde państwo członkowskie. Wspólnotowa polityka strukturalna jest uzupełnieniem działań podejmowanych na poziomie lokalnym, regionalnym lub krajowym, których przeprowadzenie nie jest możliwe na poziomie danego państwa, a które są korzystne dla całej wspólnoty i jej spójności społeczno-gospodarczej.

Zasada dodatkowości jest konsekwencją zasady subsydiarności i ma na celu zapewnienie, że wsparcie wspólnotowe nie zastępuje krajowych wydatków prorozwojowych, czyli że środki wspólnotowe są dodatkiem do wsparcia krajowego.

Zasada ta jest często niesłusznie utożsamiana z wymaganiem współfinansowania. Poziom współfinansowania wymaganego dla danego rodzaju projektów i wspólnie dla całego programu wynika z zachowania odpowiednich proporcji finansowania wspólnotowego i krajowego (publicznego i prywatnego). Natomiast aby wykazać zachowanie zasady dodatkowości państwo członkowskie musi wykazać, że poziom finansowania wydatków publicznych na cele rozwoju społeczno-gospodarczego na poziomie globalnym nie zmniejsza się w stosunku do poziomu z lat poprzednich.

Zasada programowania polega na planowaniu sposobu osiągnięcia celów polityki strukturalnej poprzez tworzenie całościowych wieloletnich planów rozwoju społeczno-gospodarczego, mających na celu kompleksowe odniesienie się do problemów obszarów potrzebujących wsparcia. Wsparcie strukturalne nie stanowi działań przypadkowych, rządzi się swoją logiką: priorytety i działania są powiązane ze sobą oraz przyczyniają się do osiągnięcia celów programu.

Zasada partnerstwa oznacza nastawienie na współpracę w procesie określania programów wsparcia, decydowania o przyznaniu wsparcia konkretnym projektom oraz w procesie monitorowania realizacji programu między wszystkimi instytucjami i organizacjami zainteresowanymi rozwojem społeczno-gospodarczym. W praktyce oznacza to współpracę Komisji Europejskiej z właściwymi władzami państwa członkowskiego, władz centralnych z samorządem regionalnym i lokalnym, z organizacjami zawodowymi i innymi partnerami społecznymi.

Zasada ostrożności

Ze swej strony dodałabym jeszcze jedną zasadę: zasadę ostrożności.

Podstawowe przepisy odnoszące się do funduszy strukturalnych mają formę rozporządzeń Rady lub Komisji, a więc będą miały miejsce w polskim porządku prawnym i nie wymagają transpozycji do prawa polskiego za pomocą krajowych aktów prawnych. Jednak jakość ich tłumaczenia na polski pozostawia wiele do życzenia.

Nawet tłumaczenia po weryfikacji, dostępne nawet na stronach internetowych Unii Europejskiej, odbiegają od powszechnie używanej terminologii, zawierają niekonsekwencje (np. measure w tłumaczeniu raz jako działanie, raz jako środek) oraz niezręczności stylistyczne, co najmniej utrudniające zrozumienie tekstu, a czasem wręcz przeinaczające znaczenie. Dostępne obecnie teksty aktów wspólnotowych wymagają głębokiej weryfikacji przez praktyków i przez legislatorów. Wynikiem takiej weryfikacji może być konieczność przeformułowania dokumentów programowych. Brak takiej weryfikacji grozi z kolei zamieszaniem terminologicznym i interpretacyjnym.

Nie wszystkie dokumenty programowe są uzgodnione z Komisją Europejską. Nawet te wstępnie uzgodnione czekają na formalne zatwierdzenie, które jest możliwe dopiero po 1 maja 2004 roku. Także uzupełniające dokumenty programowe, które zgodnie z prawem wspólnotowym nie wymagają zgody Brukseli, mogą ulec pewnym zmianom. Wszystkie inne materiały (instrukcje, podręczniki itp.) mają charakter pomocniczy i nie zawsze są na bieżąco uaktualniane przy zmianach dokumentów programowych.

Dlatego wnioskodawcy muszą dobrze zrozumieć nie tylko szczegółowe warunki dotyczące wniosku zawarte w dokumentach programowych, ale przede wszystkim filozofię wspólnotowego wsparcia.

Przydatne strony dotyczące funduszy strukturalnych dla przedsiębiorstwwww.funduszestrukturalne.gov.pl

www.nfosigw.gov.pl/site/main/fundusze_strukturalne.php

www.minrol.gov.pl/DesktopDefault.aspx? TabOrgId=1063

www.parp.gov.pl/regionalny.html