Jak radzą sobie na GPW firmy rodzinne? Duża odporność, ale wyzwaniem sukcesja

Przeciętna polska spółka rodzinna na GPW ma ponad 100 milionów złotych wyniku EBITDA, a jej wartość rynkowa przekroczyła miliard złotych w 2023 r.

Najwięcej firm rodzinnych na GPW zajmuje się produkcją przemysłową, systemami informatycznymi, elektroniką oraz usługami dla przedsiębiorstw. W przypadku spółek rodzinnych sektorem generującym najwyższe przychody oraz wynik finansowy na poziomie EBITDA jest branża artykułów codziennego użytku. Wysokie rentowności mają też branże: przetwórcza i telekomunikacyjna. Tak wynika z analizy, którą przeprowadziły firma audytorsko-doradcza Grant Thornton oraz Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Zawarta jest w czwartej edycji raportu „Firmy rodzinne na GPW”.

- Na GPW notowane są 172 spółki, które są firmami rodzinnymi, stanowią 42 proc. wszystkich spółek. Jest to liczba podobna do tej sprzed roku. W ciągu roku, do końca lipca, na giełdę dołączyło 8 firm, a 18 spółek ja opuściło – relacjonuje Maja Jabłońska z Grant Thornton. Część firm poinformowała o czasowym odejściu z giełdy, a najczęstsza przyczyną wycofanie spółek z obrotu były plany rozwoju (połączenie lub przejęcie), a także zawieszenie notowań, spowodowane przede wszystkim toczącym się postępowaniem restrukturyzacyjnym lub upadłościowym.

Autorzy raportu zwracają uwagę na to, że znaczny udział spółek rodzinnych, potwierdza ich istotną rolę w krajowej gospodarki. Firmy rodzinne w Polsce wyróżniają się długoterminową wizją i stabilnością, co czyni je kluczowym elementem rodzimego rynku kapitałowego. – podkreślono w opracowaniu. Grant Thornton stworzył indeks "GT 20 Rodzinne". Powstał zgodnie z metodologią WIG 20. W ciągu pięciu lat rodzinne spółki są mniej narażone są na zmienności kursów niż spółki z WIG 20 – uważają autorzy raportu – w perspektywie długoterminowej firmy rodzinne zyskują, kiedy spółki WIG 20 tracą. Stopa zwrotu na GT 20 Rodzinne od sierpnia 2019 – do lipca 2024 wyniosła ok. 36,7 proc. ( spółki z WIG 20 zyskały w tym czasie ok. 13,4 proc.). Zaś w perspektywie krótkoterminowej zmiany w indeksu WIG 20 są bardziej widoczne niż w przypadku GT 20 Rodzinne. W ciągu roku: sierpień 2023 r. – lipiec 2024 r., spółki z GT 20 Rodzinne straciły około 4 proc., a z WIG 20 zyskały ok. 19 proc.

Mało kobiet w zarządach firm rodzinnych

W większości spółek rodzinnych (60 proc,) ponad połowę akcji ma jedna rodzina lub porozumienie akcjonariuszy. - W zdecydowanej większości nestorzy dysponują znaczną częścią udziałów, co świadczy o ich silnej pozycji i wpływie na kluczowe decyzje biznesowe. Sukcesorzy, choć coraz bardziej zaangażowani w zarządzanie, dysponują relatywnie niewielkim pakietem akcji w porównaniu do nestorów. Średni wiek nestorów i nestorek w zarządach spółek rodzinnych to 55 lat, a w radach nadzorczych - 59 lat. Sukcesorzy i sukcesorki przeciętnie w zarządach mają 42 lata, a w radach nadzorczych – 37 lat. Tylko 40 proc. sukcesorów przygotowuje się do przejęcia zarządzania w spółkach.

Kobiety stanowią zdecydowaną mniejszość w zarządach, jak i radach nadzorczych – jest to element niezmienny względem wcześniejszych raportów. Nestorki stanowią 15 proc., a sukcesorki – 5 proc.

Na Mazowszu ma siedzibę niemal co trzecia giełdowa firma rodzinna w Polsce. W Wielkopolsce, w woj. łódzkim i podlaskim ponad 75 proc. spółek na GPW to firmy rodzinne, co świadczy o silnym zakorzenieniu tych spółek w lokalnych gospodarkach. W regionach: lubelskim i warmińsko-mazurskim nie ma spółek o rodzinnym charakterze notowanych na GPW.

Tylko 9 spośród 172 analizowanych firm rodzinnych ujawniło w swoim akcjonariacie fundacje rodzinne.

Finanse spółek rodzinnych na GPW

- W ostatnich trzech latach spółki rodzinne osiągnęły dodatnie wyniki finansowe na poziomie EBITDA zapewniając właścicielom zyski na poziomie 8-9 proc., to mniej niż pozostałe podmioty (13-15 proc.) , ale spółki rodzinna wypracowały w ubiegłym roku wyższy poziom marży zysku netto niż pozostałe – relacjonuje - Małgorzata Kaczmarczyk-Białecka z Grant Thornton.

Wśród spółek rodzinnych sektorem osiągającym najwyższe przychody oraz wynik finansowy na poziomie EBITDA jest branża artykułów codziennego użytku. Podobnie jak w przypadku całej giełdy, również wśród spółek rodzinnych, segment przetwórczy odgrywa istotną rolę, plasując się na 2. miejscu pod względem przychodów oraz 3. miejscu pod względem wyniku finansowego na poziomie EBITDA. Wysokie rentowności generowane w branży telekomunikacyjnej uplasowały ją na kolejno 3. i 2. miejscu na całym rynku GPW oraz wśród spółek rodzinnych (odpowiednio 7. i 5. miejsce pod względem przychodów).

 - Długookresowo spółki rodzinne wykazują wysoką odporność na zmienność warunków rynkowych, mają długoterminowe strategie inwestycyjne i plany rozwojowe, to jest ważne dla inwestorów – uważa Dariusz Mejszutowicz, wicedyrektor Działu Rynku Pierwotnego, GPW.

GPW pomaga w budowaniu wizerunku i pozyskiwaniu finansowania firmom rodzinnym

Z badania wśród firm rodzinnych na GPW wynika, że co czwarta dostrzega, że jej rodzinny charakter przynosi korzyści we współpracy z klientami, a co piąta – z instytucjami finansowymi i dostawcami. Ale też większość (84 proc.) spółek rodzinnych wymienia pozytywne efekty bycia na GPW, przede wszystkim budowanie reputacji na rynku. Na pytanie o to, w jaki sposób fakt bycia notowanym na giełdzie pomaga ich wizerunkowi, ponad połowa ankietowanych spółek spontanicznie (w ramach pytania otwartego) powiedziało, że zwiększa to ich wiarygodność – poprzez większą transparentność łatwiej zdobywają zaufanie klientów, kontrahentów i innych uczestników rynku. Tyle samo uważa, że status spółki publicznej ułatwia im dostęp do finansowania, a co piąta - podnosi jej prestiż (są postrzegane jako bardziej profesjonalnie zarządzane).