Implementacja EU Mobility Directive – uczestnictwo pracowników

Przyjęcie do polskiego porządku prawnego postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 skutkuje nie tylko istotną zmianą przepisów kodeksu spółek handlowych, ale także uchwaleniem nowej ustawy określającej zasady ustalania tego, w jaki sposób przedstawiciele pracowników mogą być nominowani do zasiadania w niektórych organach spółek.

Od 15 września te kwestie reguluje ustawa o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek.

Jak było do tej pory?

Przepisy umożliwiające pracownikom wpływ na obsadę niektórych organów spółek, w których miały miejsce transgraniczne zmiany organizacyjne, były obecne w polskim ustawodawstwie już wcześniej, bo od maja 2008 r., jednak dotyczyły tylko transgranicznego połączenia spółek. Wprowadzono je w związku z nowelizacją kodeksu spółek handlowych, również z roku 2008, wdrażającą europejskie przepisy dotyczące możliwości transgranicznego łączenia się niektórych spółek. Nowa ustawa dotyczy już nie tylko spółek powstałych na skutek transgranicznego połączenia, ale także przekształcenia albo podziału. Ustawodawca zdecydował się nie nowelizować dotychczasowej ustawy, lecz ją uchylić i wydać zupełnie nowy akt prawny.

Czym jest uczestnictwo pracowników?

Uczestnictwo pracowników rozumiane jest jako prawo wyznaczania lub wyboru pewnej liczby członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów, a także jako prawo rekomendowania członków rady nadzorczej bądź rady dyrektorów albo też jako prawo sprzeciwiania się wyznaczeniu niektórych lub wszystkich członków rady nadzorczej bądź rady dyrektorów.

Specjalny zespół negocjacyjny

Nadal ważną rolę pełni specjalny zespół negocjacyjny, który w nowej odsłonie jest ciałem powołanym do zawarcia porozumienia, w którym zostaną określone zasady uczestnictwa pracowników w spółce przekształconej, łączącej się albo dzielonej. W dalszym ciągu można uniknąć powołania specjalnego zespołu negocjacyjnego, decydując się na przyjęcie określonych w ustawie tzw. standardowych zasad uczestnictwa, które będą obowiązywać w spółce powstałej na skutek transgranicznych zmian organizacyjnych.

Rola związków

Jeśli chodzi o wyłonienie członków specjalnego zespołu negocjacyjnego, to w Polsce nadal wiodącą rolę w tym zakresie będą miały organizacje związkowe. Dopiero w przypadku bierności albo braku współpracy organizacji związkowych pracownicy mogą sami wybrać członków specjalnego zespołu negocjacyjnego. Bezpośrednie wybory przez pracowników nastąpią również w sytuacji, kiedy w spółce nie istnieją organizacje związkowe.

Wybory

Nowym obowiązkiem spółki będzie wprowadzenie regulaminu określającego sposób przeprowadzania wyborów, w tym skład, zasady powoływania i tryb działania komisji wyborczej. Ciekawostką jest to, że regulamin powinien zostać uzgodniony z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym w spółce. Zatem, w zależności od praktyki obowiązującej w firmie, może się zdarzyć, że trzeba będzie przeprowadzić wybory w celu uzgodnienia z przedstawicielami pracowników regulaminu wyborów.

Bez zmian pozostała zasada, że ważność wyborów członków specjalnego zespołu negocjacyjnego zależeć będzie od frekwencji. Musi ona wynieść co najmniej 50 proc. pracowników. W przeciwnym razie konieczne będzie powtórzenie głosowniana, już bez wymogu frekwencji. Zmienił się jednak termin na ponowne głosowanie, który wydłużono z jednego miesiąca do 90 dni.

Nowa ustawa jednoznacznie określa osoby, które nie mogą wejść w skład specjalnego zespołu negocjacyjnego. Są to między innymi pracownik kierujący jednoosobowo zakładem pracy, jego zastępcy, pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego, główny księgowy czy radcowie prawni.

Trudniejsze ograniczenie uczestnictwa

Pewne modyfikacje dotyczą również przebiegu prac specjalnego zespołu negocjacyjnego. Nadal podejmuje on decyzje w drodze uchwały przyjętej bezwzględną większością głosów, ale zmieniły się zasady wyrażania zgody na ograniczenie uprawnień do uczestnictwa pracowników.

Obecnie zawarcie porozumienia ograniczającego uprawnienia uczestnictwa będzie zawsze wymagało większości dwóch trzecich głosów członków specjalnego zespołu, reprezentujących dwie trzecie liczby pracowników. Zniesiono wymóg mówiący o tym, że pracownicy głosujący za ograniczeniem uczestnictwa muszą reprezentować co najmniej dwa kraje członkowskie. Bez znaczenia będzie również wielkość grupy pracowników spółek, której uprzednio przysługiwało prawo uczestnictwa.

Słabsza ochrona

Nowe przepisy utrzymują ochronę pracowników – członków specjalnego zespołu negocjacyjnego, zespołu przedstawicielskiego, lub przedstawicieli pracowników w radzie nadzorczej albo radzie dyrektorów przed zwolnieniem oraz jednostronną niekorzystną zmianą warunków pracy lub płacy. Nadal nastąpi to za zgodą reprezentującej pracownika organizacji związkowej, a w jej braku okręgowego inspektora pracy.

Nowością jest to, że obecnie organizacja związkowa będzie musiała wypowiedzieć się w sprawie wniosku spółki o zgodę na zwolnienie lub zmianę warunków zatrudnienia chronionego pracownika w terminie 14 dni. Jeśli stanowisko nie zostanie przedstawione, to ustawa wprowadza domniemanie wyrażenia zgody przez zarząd zakładowej organizacji związkowej.

Podsumowanie

Nowa ustawa nie jest rewolucją w polskim porządku prawnym, ale raczej ewolucją lub rozszerzeniem i doprecyzowaniem dotychczasowych reguł. Nowy akt jest pod wieloma względami zbliżony do swojego poprzednika, zawiera podobne rozwiązania, ale wprowadza szersze i bardziej szczegółowe normy odnoszące się do uczestnictwa pracowników.