Spalarnie to dobry biznes, ale inwestowanie w nie nie jest łatwe

Instalacje do termicznego przekształcania odpadów posiadają m.in. grupy Mo-Bruk, PGE i PKN Orlen. Z kolei Ciech korzysta z energii wytwarzanej w tego typu zakładzie. Każda z tych spółek analizuje lub nawet już realizuje kolejne projekty związane ze spalaniem odpadów. Byłoby ich więcej, gdyby nie społeczny opór.

Dziś pozyskanie wiarygodnych danych na temat polskiego rynku termicznego przekształcania odpadów jest trudne. Wprawdzie publikuje je m.in. GUS, ale prezentują masę odpadów przeznaczonych lub przekazanych do spalarni, a nie rzeczywiście poddanych termicznemu przetworzeniu. Z kolei proces zbierania wiarygodnych danych pochodzących z indywidualnych sprawozdań o wytwarzanych odpadach i gospodarowaniu odpadami jest pracochłonny, dlatego ostatnie analizy obejmują 2020 r. Wynika z nich, że w tym czasie funkcjonowało w Polsce osiem instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych. Ich łączne moce przerobowe wynosiły 1,16 mln ton. W omawianym okresie były wykorzystane w 92,2 proc. Wśród nich jest Instalacja Termicznego Przetwarzania z Odzyskiem Energii w Rzeszowie (ITPOE Rzeszów) należąca do PGE Energia Ciepła, firmy z grupy PGE.

Odpady komunalne

Koncern eksploatuje ją od 2018 r. Do dziś przetworzył w niej łącznie blisko 400 tys. ton odpadów komunalnych i pozostałości po sortowaniu odpadów komunalnych, które nie nadawały się do odzysku materiałowego. Produkowano z nich głównie ciepło i prąd. Pierwszy z tych produktów w całości trafia do miejskiej sieci ciepłowniczej. „W wyniku procesu termicznego przekształcania odpadów dodatkowo odzyskano ponad 4 tys. ton złomu żelaznego i ponad 400 ton złomu kolorowego” – podaje biuro prasowe PGE.

PGE zapewnia, że posiadana spalarnia zachowuje rentowność przyjętą w dokumentach korporacyjnych. Decydują o tym zarówno czynniki makro, jak i mikroekonomiczne. Jakie konkretnie, koncern nie precyzuje. Obecnie PGE jest w trakcie budowy drugiej linii przetwórczej. Powstanie ona w istniejącym budynku i będzie w maksymalnym stopniu wykorzystywać posiadaną infrastrukturę, która powstała przy budowie pierwszej linii. „Zgodnie z podpisaną umową, zakończenie prac związanych z zabudową drugiej linii technologicznej w ITPOE Rzeszów, planowane jest na II kwartał 2024 r. Druga linia wpłynie na wzrost efektywnego przetwarzania odpadów komunalnych w Polsce, a także przyczyni się do znacznego ograniczenia emisji tlenków siarki, azotu oraz pyłów – wpływając tym samym na poprawę jakości powietrza w regionie” – przekonuje PGE. Jej zdaniem odzyskiwanie energii z odpadów powoduje, że posiadane instalacje wpisują się w gospodarkę obiegu zamkniętego. Co więcej, dzięki spełnianiu rygorystycznych wymagań środowiskowych są w pełni bezpieczne dla mieszkańców i środowiska. Po zrealizowaniu inwestycji roczne zdolności przetwórcze obu linii będą wynosiły 180 tys. ton odpadów (obecnie 100 tys. ton).

PGE Energia Ciepła stale prowadzi analizy dotyczące efektywnej produkcji ciepła i prądu, w tym w oparciu o instalacje termicznego przekształcania odpadów. Dotyczy to zwłaszcza tych lokalizacji, w których jest właścicielem sieci ciepłowniczej. Jednocześnie koncern przyznaje, że barier związanych z budową spalarni jest wiele. Najważniejszą jest niska świadomość społeczeństwa w zakresie funkcjonowania takich instalacji z korzyścią dla mieszkańców i środowiska. „Niski poziom wiedzy, iż termiczne przetwarzanie odpadów komunalnych i pochodzących z komunalnych jest bezpieczne dla środowiska, ogranicza niską emisję oraz przynosi wymierne efekty w postaci odzyskanej z odpadów energii, która się nie marnuje, tylko wraca do mieszkańców, powoduje niechęć społeczną do powstawania tego typu instalacji i tym samym wydłuża proces inwestycyjny” – zauważa PGE.

Perspektywiczny biznes

Spalaniem odpadów przemysłowych i medycznych dostarczanych głównie przez szpitale, producentów farb i leków oraz rafinerie zajmuje się grupa Mo-Bruk. W wyniku ich spalania uzyskuje energię cieplną. Biznes prowadzony jest w oparciu o zakłady w Jedliczu i Karsach. Obecnie ich łączne roczne zdolności przerobowe wynoszą ponad 23 tys. ton. – Moce produkcyjne obu instalacji są w znaczącym stopniu wykorzystane, stąd spółka, biorąc pod uwagę korzystne perspektywy rozwoju w segmencie spalania, zdecydowała o modernizacji zakładów i zwiększeniu mocy przerobowych – informuje Wiktor Mokrzycki, wiceprezes Mo-Bruku.

W związku z tym niedawno podpisano z firmą AB Industry wartą 134 mln zł netto umowę na generalne wykonawstwo inwestycji polegającej na modernizacji instalacji termicznego przekształcania odpadów w Karsach. W efekcie jej moce mają wzrosnąć do końca lipca 2024 r. z 15 tys. do 25 tys. ton. Inwestycja obejmie również budowę modułu do produkcji prądu. – W przypadku spalarni w Jedliczu projekt rozbudowy zakłada wzrost rocznych mocy z aktualnych 8 tys. do 16 tys. ton do końca 2024 r. Spółka przygotowuje się do pozyskania stosowanych pozwoleń administracyjnych – twierdzi Mokrzycki.

Przekonuje, że spalanie odpadów stanowi strategicznie ważny obszar działalności grupy i ma dobre perspektywy. W tym kontekście wskazuje wymogi unijne, które nakładają na Polskę obowiązek znaczącego ograniczenia składowania odpadów na rzecz ich przetwarzania i recyklingu. Tymczasem składujemy ponad 40 proc. wytwarzanych odpadów.

Za inwestycjami w spalarnie przemawiają też kwestie energetyczne. – Trwający kryzys w znaczącym stopniu uwypuklił nasze deficyty w tym zakresie, a jednocześnie wskazał, jakie nisze możemy zagospodarować, aby być bardziej bezpiecznym energetycznie. Termiczne przekształcanie odpadów pozostaje niszą, co w kontekście trendów zachodnich – przypomnę tylko, że w Niemczech działa ponad 80 spalarni odpadów – jest co najmniej zastanawiające – mówi Mokrzycki. Uważa jednak, że wymogi regulacyjne i rosnąca świadomość społeczna w szerszej perspektywie działać będą na korzyść rozwoju branży. Dziś do głównych barier zalicza niewystarczającą świadomość społeczną.

Niższe koszty energii

Na terenie zakładu produkcyjnego w Płocku instalację termicznego przekształcania odpadów niebezpiecznych (ITPON) posiada firma Orlen Eko, należąca do grupy Orlen. „Składa się ona z dwóch ciągów technologicznych, których głównym elementem są piece fluidalne, każdy o wydajności 25 tys. ton rocznie, a łączna wydajność całej instalacji wynosi 50 tys. ton odpadów rocznie. Głównym celem instalacji ITPON jest ekologiczna i bezpieczna utylizacja odpadów oraz zapewnienie bezpieczeństwa procesowego całego Zakładu Produkcyjnego PKN Orlen w Płocku” – podaje zespół prasowy koncernu.

Instalacja do termicznego przekształcania odpadów o rocznej wydajności ponad 11 tys. ton znajduje się też w zakładzie PTA we Włocławku. Funkcjonuje w połączonym ciągu technologicznym z instalacją do produkcji kwasu tereftalowgo i przetwarza wyłącznie odpady własne. Kolejną spalarnię posiada zależny Anwil. „Jest to instalacja odzysku chlorowodoru, która przetwarza wyłącznie własne odpady poprodukcyjne zakładów Anwil. Zapewnia ona m.in. zbilansowanie gospodarki odpadowej w zakładzie PCW oraz wykorzystanie ciepła do produkcji pary wodnej” – twierdzi Orlen.

Dodaje, że inwestycje w spalarnie nie wyklucza zależna PGNiG Termika, dostarczająca ciepło do mieszkańców Warszawy. Prace przygotowawcze, weryfikując możliwości zaangażowania się w rynek termicznego przekształcania odpadów, prowadzi obecnie firma Orlen Eko Utylizacja. Posłużą one dokładnej analizie biznesowej takiego przedsięwzięcia. Natomiast nie zapadły jeszcze żadne finalne decyzje w tej sprawie.

Strategia grupy Orlen do 2030 r. zakłada realizację inwestycji, które wzmocnią konkurencyjność podstawowych biznesów koncernu i jednocześnie mają pozytywny wpływ na środowisko naturalne. „Recykling mechaniczny i chemiczny oraz termiczne przekształcanie odpadów na potrzeby waste-to-energy wpisują się w te założenia. Projekty z zakresu termicznego przekształcania odpadów pozwalają na zamknięcie łańcucha wartości w zakresie gospodarki odpadami wewnątrz grupy oraz optymalizację kosztów ich zagospodarowania” – zapewnia Orlen. Co więcej, na polskim rynku obserwuje rosnące zapotrzebowanie na bezpieczne przekształcanie odpadów i deficyt możliwości zagospodarowania odpadów przemysłowych i medycznych.

Własnej spalarni nie posiada grupa Ciech, ale korzysta z takiego źródła pozyskiwania energii w ramach współpracy. – W Niemczech, w Stassfurcie, nasz zakład produkcji sody pozyskuje około 30 proc. potrzebnej energii (pary technologicznej) z instalacji termicznego przekształcania odpadów, wybudowanej i eksploatowanej przez zewnętrznego partnera. Instalacja działa od blisko 15 lat – informuje Mirosław Kuk, rzecznik Ciechu. Zapewnia, że współpraca z operatorami instalacji termicznego przekształcania odpadów niesie ze sobą liczne korzyści. Przede wszystkim koszt inwestycji ponosi zewnętrzny partner, a Ciech ma długoterminowy dostęp do tańszego źródła energii. Ten pierwszy ma też zapewniony zbyt na produkowaną energię w ramach wieloletniej umowy.

– Taki model współpracy, praktykowany w Stassfurcie, chcemy zastosować w Inowrocławiu, gdzie koszt i operacyjna eksploatacja instalacji będą po stronie firmy EEW, a Ciech będzie odbiorcą energii. Dzięki temu spadnie o mniej więcej jedną trzecią zużycie węgla w fabryce w Inowrocławiu – twierdzi Kuk. Jego zdaniem koszt pozyskania energii z odpadów, szczególnie w dzisiejszych warunkach, jest dużo niższy niż w przypadku jakichkolwiek paliw kopalnych.

Obecnie w Inowrocławiu trwają przygotowania do realizacji projektu na terenie zakładu produkcyjnego sody. Inwestor przygotowuje się do złożenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, który będzie podstawą do wydania decyzji środowiskowej. Przy założeniu uzyskania wszelkich niezbędnych zgód do końca 2024 r. spalarnia powinna powstać do końca 2026 r. Będzie dostarczać prąd i parę technologiczną pozyskaną z 310 tys. ton odpadów rocznie.