Jak zbudować "portfel emerytalny"

Coraz większe grono Polaków ma obawy (ocierające się o pewność), że emerytura z ZUS będzie sporym rozczarowaniem. Biorąc pod uwagę choćby liczbę prowadzonych kont emerytalnych (liczba kont IKE i IKZE, na które dokonano wpłat, w I półroczu wyniosła 293 tys.), można dojść do wniosku, że pomimo obaw rodacy nie robią wiele, jeśli chodzi o zabezpieczenie przyszłości.

W jaki sposób zacząć efektywnie oszczędzać? Możliwości jest wiele. W „Parkiecie" przypomnimy i rozszerzamy rozważania, które zapoczątkowaliśmy już rok temu – gdy zbliżał się termin podjęcia decyzji, czy nadal będziemy odkładać na emeryturę w OFE czy przekażemy całą naszą składkę emerytalną do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – dotyczące konstruowania indywidualnego emerytalnego portfela akcji.

Stworzenie portfela inwestycyjnego na 10–20 lat nie jest prostą sztuką. Jednak z pomocną ekspertów postaramy się o kilka podpowiedzi dla tych śmiałków, którzy postanowią sami zbudować swój portfel na emeryturę.

Czy to jest możliwe?

Świat zmienia się dynamicznie. W zasadzie nie sposób jest przewidzieć tego, co będzie za pięć–dziesięć lat, nie mówiąc już o 20. Dlatego decydując się na oszczędzanie na emeryturę przez tak długi horyzont inwestycyjny trzeba mieć świadomość specyfiki takiej formy lokowania kapitału.

Na starcie należy zacząć od fundamentalnego pytania – czy moja wiedza o giełdzie i inwestowaniu jest na tyle solidna, że będę w stanie zapanować nad tak wymagającym projektem?

– Indywidualne budowanie portfela inwestycyjnego z nastawieniem na długoterminowy horyzont czasowy, np. na swoją prywatną emeryturę, jest świetnym pomysłem. Ale wymaga spełnienia kilku warunków. Wymaga wiedzy nie tylko o inwestowaniu i giełdzie, ale również umiejętności czytania i interpretowania sprawozdań finansowych. Śledzenie i analizowanie tych okresowo publikowanych informacji pochłania dużo czasu – mówi Alfred Adamiec z Polskiego Towarzystwa Doradców Finansowych.

W podobnym tonie wypowiada się Waldemar Wołos, dyrektor departamentu rozwoju nowych produktów Union Investment TFI, który również podkreśla, że indywidualne budowanie portfela inwestycyjnego na emeryturę ma sens, ale tylko jeśli dysponujemy odpowiednim czasem i wiedzą.

Cykliczny przegląd portfela

Na początku, jak przy każdej inwestycji, powinno się stworzyć dokładny plan działania. – Nawet jeśli mieliśmy styczność z giełdą, punktem wyjścia do długoterminowej inwestycji jest określenie oczekiwanej stopy zwrotu, indywidualnej skłonności do ryzyka, wysokości ewentualnych strat, jakie jesteśmy w stanie zaakceptować oraz horyzontu czasowego inwestycji – mówi Waldemar Wołos.

Strategia, jaką przyjmiemy będzie kluczowa dla ostatecznego rezultatu. Jakie konkretnie możemy obrać drogi oszczędzania? Pierwsza koncepcja to coroczne dokupywanie akcji poszczególnych spółek, stale rozbudowując w ten sposób nasz portfel. A w przypadku, gdy z samego początku dysponujemy większą kwotą, można też zbudować portfel i zapomnieć o nim na 20 lat. Jednak zazwyczaj eksperci odradzają takie działanie.

– Podejście „kup i trzymaj" te same akcje na cały okres wieloletniej inwestycji jest obecnie szalenie ryzykowne. W szybko zmieniającej się rzeczywistości liderzy biznesu już po kilku latach mogą stanąć na krawędzi bankructwa – przestrzega Alfred Adamiec.

Dlatego ekspert podpowiada, że zdecydowanie bezpieczniejszą strategią jest aktywne podejście do zarządzania kapitałem, czyli weryfikację portfela inwestycyjnego i ewentualne modyfikacje co kilka miesięcy.

Z czasem zmniejszajmy ryzyko

Przy konstruowaniu portfela emerytalnego najważniejszą decyzją pozostaje tzw. właściwa alokacja portfela.

– Dla młodszych osób sensowniejszy jest większy udział akcji w portfelu, gdyż w długim okresie ta klasa aktywów przynosi wyższe stopy zwrotu. Jednocześnie akcje też charakteryzują się większym ryzykiem, które jest bardziej akceptowalne dla osób młodszych ze względu na dłuższy horyzont inwestycyjnych. Sam portfel akcji na tym etapie może zawierać na przykład większy komponent związany ze spółkami wzrostowymi – tłumaczy Michał Sobolewski, analityk DM BOŚ.

– Jednocześnie wraz z wiekiem oszczędzającego i zbliżającą się emeryturą alokacja w instrumenty ryzykowne powinna maleć, a większa część portfela powinna być lokowana w instrumenty bezpieczne, jak np. obligacje. Tutaj powinna się też zmieniać charakterystyka portfela akcji, gdyż na tym etapie bardziej adekwatne staje się inwestowanie w wartość (ekspozycja na duże stabilne spółki) czy też spółki dywidendowe przynoszące oszczędzającemu stabilne źródło dochodu – dodaje.

Na ten istotny aspekt budowy portfela zwraca uwagę również Waldemar Wołos z Union Investment TFI: – Podstawową zasadą budowy portfela na emeryturę jest alokacja większej części portfela w akcje im dalej do emerytury, oraz zmniejszanie ich udziału na rzecz obligacji i instrumentów rynku pieniężnego wraz ze zbliżającym się momentem zakończenia inwestycji.

Powtórka z analizy fundamentalnej

Zasady budowy portfela na emeryturę w większości pokrywają się z konstruowaniem długoterminowego portfela na podstawie analizy fundamentalnej. A tu kluczem do sukcesu jest m.in. odpowiednia dywersyfikacja.

– Warto wiedzieć, że w celu optymalnego ograniczenia ryzyka inwestycyjnego nasz kapitał powinien być rozproszony pomiędzy akcje co najmniej 20 spółek. W różnych branżach, aby jeszcze bardziej ograniczyć ryzyko – przypomina Alfred Adamiec.

O czym jeszcze należy pamiętać?

– Profesjonalne budowanie portfela powinno przebiegać według procesu inwestycyjnego uwzględniającego kilka etapów. Najpierw analiza makroekonomiczna wraz z analizą scenariuszy i prognoz rynkowych kształtowania się krzywej rentowności w przypadku instrumentów dłużnych oraz analiza sektorów i spółek w przypadku akcji. Następnie wybór klas aktywów, z których chcemy zbudować portfel – mówi Waldemar Wołos.

I dodaje: – Kolejne kroki to tzw. taktyczna alokacja aktywów i selekcja instrumentów, np. akcji konkretnych spółek. Są one procesami dynamicznymi, które zmieniają się w zależności od sytuacji rynkowej i fazy cyklu. W okresach dobrej koniunktury na rynku akcji można zwiększać udział spółek wzrostowych, a w przypadku dekoniunktury udział spółek, które wypłacają dywidendę.

Przykładowe strategie

– Trudno obecnie wymieniać konkretne spółki ze względu na długi okres inwestycji i różną sytuację życiową i majątkową poszczególnych osób. Myślenie o długoterminowym oszczędzaniu zawsze powinno uwzględniać indywidualne okoliczności oszczędzającego poprzez sformułowanie adekwatnych celów inwestycyjnych i wynikającej stąd strategii inwestycyjnej – mówi Michał Sobolewski.

Jednak przy długoterminowym inwestowaniu – jak często przypominają eksperci – warto skupić się głównie na akcjach firm, które są nam z jakiegoś powodu znane. Przykładowo: znamy ich produkty, wiemy jakie usługi świadczą, kto jest potencjalnym konkurentem. Bez wątpienia przy tak długim horyzoncie inwestycyjnym spółki dywidendowe o ugruntowanej pozycji na rynku to dobry trop.

Ale – jak już było zaznaczone w tekście – na początku inwestowania można bardziej zaryzykować i postawić w większej sile na spółki wzrostowe, a dopiero później kapitał przetransferować w celu nabycia akcji większych i stabilniejszych firm.

Budując portfel emerytalny, małą jego część można też przeznaczyć na „spółki przyszłości", czyli np. podążając za trendem starzenia się społeczeństwa można dodać akcje spółek medycznych, które według części prognoz będą zyskiwać na znaczeniu. Ale poszukując tego typu spółek, każdy inwestor musi już zawierzyć własnej intuicji inwestycyjnej.

Dużym plusem wydłużenia horyzontu inwestycyjnego na okres ponad dziesięciu lat jest możliwość zminimalizowania ryzyka tzw. złego trafu, czyli rozpoczęcia inwestycji w złym momencie dla rynku akcji (dzieje się tak wtedy, gdy decydujemy się na systematyczne oszczędzanie – inwestując zarówno podczas hossy i bessy).

Dostępne alternatywny

Jak widzimy, samodzielne oszczędzanie na emeryturę nie będzie należało do najprostszych zadań. Dlatego należy się zastanowić, czy przypadkiem nie lepiej będzie skorzystać z pomocy specjalistów?

– Zdecydowanie łatwiej jednak zarządzać takimi inwestycjami, układając sobie portfel z kilku funduszy inwestycyjnych i w razie potrzeby modyfikując go co pewien czas. Wówczas analizę fundamentalną i wybór spółek do portfela pozostawiamy specjalistom zarządzającym – mówi Alfred Adamiec.

– Taki proces jest prostszy i zdecydowanie mniej pracochłonny, ale również wymaga pewnej aktywności przynajmniej co kilka miesięcy – dodaje.

Z kolei Waldemar Wołos przypomina o gotowych rozwiązaniach, tj. IKE i IKZE. – Oprócz portfela modelowego, którego skład jest dopasowany do wieku uczestnika i liczby lat pozostałych do przejścia na emeryturę, bardziej aktywni inwestorzy mogą się zdecydować na portfel indywidualny. Można do niego dobierać konkretne strategie (m.in. akcyjne) w różnych proporcjach, a selekcją walorów zajmują się za nas profesjonaliści – mówi.

[email protected]