EU Green Bonds. Złoty standard dla emitentów i inwestorów?

Europejski „złoty standard” zielonych obligacji może okazać się skutecznym instrumentem w realizacji unijnej strategii zrównoważonego finansowania, szczególnie z uwagi na swój potencjał w zakresie pozyskiwania środków na pokrycie kosztów realizacji projektów związanych z transformacją energetyczną. O sukcesie standardu przesądzi jednak nie tyle jakość rozwiązań towarzyszących „EuGB”, ile będące ich konsekwencją wiarygodność oraz zainteresowanie emitentów i inwestorów.

Pierwsza emisja zielonych obligacji przeprowadzona została w 2007 r. Emitując Climate Awareness Bonds (CAB), Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) wpisał się w opracowany przez Komisję Europejską (KE) plan działania na rzecz efektywności energetycznej (2007–2012).

Co wyróżnia zielone obligacje?

Jednym z filarów planu stało się dążenie do redukcji zużycia energii o 20 proc. oraz związane z tym zmniejszenie wpływu UE na zmiany klimatu oraz zależności względem importu paliw kopalnych. Pierwszym krajem na świecie, który wyemitował zielone obligacje, jest Polska. W 2016 r. przeprowadzono emisję o wartości 750 mln euro. Od tego czasu dokonano kolejnych emisji polskich zielonych obligacji skarbowych, a nasz kraj stanowi przykład, z którego doświadczeń skorzystały inne państwa.

W ślad za powstaniem i wzrostem rynku zielonych obligacji podążał z pewnym opóźnieniem rozwój standardów określających wymogi dotyczące tzw. green bonds. Wyraźne przyśpieszenie w tworzeniu otoczenia regulacyjnego dla emisji zielonych obligacji zbiegło się z podpisaniem w 2015 r. tzw. Porozumienia Paryskiego, tj. sygnowanego przez światowych przywódców planu działań mających ograniczyć globalne ocieplenie. W ślad za tym nastąpiło opracowanie dwóch międzynarodowych standardów dotyczących emisji zielonych obligacji. Pierwszy z nich stanowi zbiór wytycznych ujętych w ramach Green Bonds Principles (GBP), opracowanych przez International Capital Market Association (ICMA). Drugi zestaw wymogów tworzy Climate Bond Standard (CBS), opracowany przez Climate Bonds Initiative (CBI). Decydując się na wybór jednego ze wskazanych standardów, emitent przyjmuje również zobowiązanie do wypełniania wymogów towarzyszących emisji green bonds zarówno na etapie poprzedzającym taką emisję, jak i w fazie wykorzystania pozyskanych środków. Z perspektywy inwestorów ma to kluczowe znaczenie dla zagwarantowania, że projekty finansowane (refinansowane) ze środków pochodzących z emisji są rzeczywiście „zielone”. Wobec tego istotne jest m.in. wprowadzenie odpowiednich mechanizmów weryfikacji lub certyfikacji projektów ze strony wyspecjalizowanych podmiotów zewnętrznych, monitorowanie wykorzystania środków oraz nałożenie na emitentów wystandaryzowanych obowiązków informacyjnych i raportowych, ukierunkowanych na zapewnienie odpowiedniego poziomu transparentności i tym samym na promowanie zaufania wśród inwestorów. Wiarygodność danego standardu związana z potwierdzeniem zielonego charakteru realizowanych przedsięwzięć powinna, przynajmniej w założeniu, przekładać się nie tylko na ograniczenie zjawiska pseudoekologicznego marketingu (greenwashing) czy pozytywny efekt wizerunkowy dla emitenta. Bardziej miarodajną korzyść powinno stanowić otrzymanie dostępu do tańszego finansowania dłużnego w porównaniu ze standardowymi obligacjami (tzw. efekt greenium). Koresponduje z tym oczekiwanie wzrostu zainteresowania wśród inwestorów z różnych segmentów rynku instrumentami dłużnymi oznaczonymi „green label”.

EU green bonds – złoty standard?

Kamieniem milowym w tworzeniu unijnych ram prawnych dla emisji zielonych obligacji stało się przyjęcie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2631 z 22 listopada 2023 r. w sprawie europejskich zielonych obligacji oraz opcjonalnego ujawniania informacji na temat obligacji wprowadzanych do obrotu jako zrównoważone środowiskowo i obligacji powiązanych ze zrównoważonym rozwojem (rozporządzenie EuGB). Akt ten normuje m.in. kwestie związane z prawem do wykorzystania w związku z emisją obligacji oznaczeń „europejskie zielone obligacje” lub „EuGB”. Rozporządzenie stosowane będzie wprost w systemach prawnych wszystkich państw członkowskich UE od 21 grudnia 2024 r.

Jednym z podstawowych założeń dotyczących europejskiego standardu zielonych obligacji jest ustalenie, że wykorzystanie z tego standardu będzie dla emitentów dobrowolne. Ze standardu będą mogli skorzystać wszyscy emitenci obligacji (notowanych, jak i nienotowanych na rynku regulowanym), tak z sektora publicznego, jak i prywatnego, zarówno przedsiębiorstwa finansowe (np. banki), jak i niefinansowe (inne niż instytucje finansowe), a także emitenci spoza UE.

Standard EuGB nawiązuje do rozwiązań zastosowanych w przypadku GBP oraz CBS. Zasadnicza różnica wiąże się z określeniem, że środki pozyskane w wyniku emisji zielonych obligacji powinny zostać przeznaczone na projekty zgodne z unijną systematyką, tzw. zieloną taksonomią środowiskową, kreowaną za sprawą regulacji przewidzianej w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje (…) oraz powiązanych aktów prawnych. W ramach zielonej taksonomii określa się sześć celów środowiskowych obejmujących: 1) łagodzenie zmian klimatu, 2) adaptację do zmian klimatu, 3) zrównoważone wykorzystywanie i ochronę zasobów wodnych i morskich, 4) przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, 5) zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrolę, 6) ochronę i odbudowę bioróżnorodności i ekosystemów.

Rozwiązania przewidziane w rozporządzeniu EuGB zostały zaprojektowane przy uwzględnieniu trzech kluczowych założeń: 1) zewnętrzna weryfikacja – związana z wprowadzeniem wymogu obowiązkowej kontroli ze strony podmiotu zewnętrznego pod względem zgodności z przepisami rozporządzenia EuGB oraz unijną zieloną taksonomią,

2) nadzór – kontroler zewnętrzny przeprowadzający weryfikację EuGB podlega wymogowi zarejestrowania przez Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) oraz nadzorowi sprawowanemu przez ten organ. W rozporządzeniu EuGB określa się również wymogi, jakie powinny zostać spełnione przez kontrolera zewnętrznego celem uzyskania wpisu do rejestru ESMA, szczególnie w zakresie odnoszącym się do warunków technicznych i organizacyjnych działalności takich podmiotów, jak również dotyczącym identyfikowania i zarządzania rzeczywistymi lub potencjalnymi konfliktami interesów, 3) przejrzystość – na emitencie spoczywają szczególne wymogi informacyjne i sprawozdawcze. Wzory ujawnień i raportów w tym zakresie określają załączniki do rozporządzenia.

Dla przykładu – przed emisją obligacji emitent zobowiązany będzie do opublikowania na swojej stronie internetowej arkusza informacyjnego, w którym określone powinny zostać cele finansowania oraz założenia środowiskowe związane z emisją EuGB. Informacje prezentowane w ramach arkusza podlegają ocenie zewnętrznego kontrolera przed rozpoczęciem emisji. Na emitencie spoczywać będzie również obowiązek sporządzania sprawozdań z alokacji przychodów z obligacji, w celu wykazania, że środki pozyskane z zielonych obligacji wykorzystywane są dla realizacji celów zgodnych z unijną taksonomią (corocznie, aż do pełnej alokacji środków z EuGB).

Emitent zobowiązany będzie ponadto do uzyskania poemisyjnego raportu kontrolnego, który powinien zostać opracowany przez zewnętrznego kontrolera i zawierać ocenę, czy przychody z obligacji zostały przeznaczone zgodnie z europejskim standardem zielonych obligacji oraz opublikowanym arkuszem informacyjnym. Emitent zielonych obligacji zobowiązany będzie do przedstawienia co najmniej jednego sprawozdania wykazującego wpływ środków pozyskanych z wyemitowanych obligacji na środowisko naturalne. Natomiast w przypadku publikacji prospektu powinno zostać w nim wyraźnie wskazane, że obligacje zostały wyemitowane zgodnie ze standardem EuGB.

Europejskie aspiracje

Jednym z długofalowych celów Europejskiego Zielonego Ładu (komunikat KE, COM(2019) 640 final) jest przekształcenie UE do 2050 r. w pierwszy kontynent neutralny dla klimatu (net zero). W dokumencie wskazuje się, że realizacja przedstawionych tam założeń w samym tylko obszarze klimatu i energii wiązać się będzie z koniecznością zapewnienia do 2030 r. dodatkowych nakładów finansowych szacowanych na 260 mld euro rocznie. Taka skala wydatków wymaga zmobilizowania zarówno zasobów kapitałowych sektora publicznego, jak i prywatnego. Wprowadzenie standardu EuGB nie będzie stanowić jednak wyłącznie narzędzia mającego na celu zapełnienie wspomnianej luki inwestycyjnej. Wedle KE dzięki bardziej przejrzystemu oznakowaniu detalicznych produktów inwestycyjnych (ten aspekt reguluje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2088 z 27 listopada 2019 r. w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych) oraz opracowaniu unijnej normy dotyczącej obligacji ekologicznych, inwestorzy i przedsiębiorcy zyskają dostęp zarówno do szerszej oferty produktów finansowych oraz instrumentów dłużnych oznaczonych jako zielone, jak i pewność co do ich zrównoważonego charakteru, z uwagi na wiarygodność unijnych standardów. Ma to szczególnie znaczenie dla instytucji finansowych zobligowanych do uwzględniania ryzyka ESG (Environmental, Social, Governance risk), odnoszącego się do aspektów środowiskowych, społecznych czy związanych z ładem korporacyjnym, w ramach własnych systemów zarządzania ryzykiem, oraz na potrzeby raportowania przez te podmioty nt Green Asset Ratio (GAR), tj. wskaźnika informującego o udziale ekspozycji finansujących działalność gospodarczą zgodną z unijną taksonomią środowiskową. W ramach komunikatu KE dostrzega się ponadto znaczenie odpowiednich zachęt podatkowych, które mogą skłaniać producentów, użytkowników i konsumentów do zachowań zgodnych z wymogami podyktowanymi dążeniem do zapewnienia zrównoważonego rozwoju.

UE, aspirując do roli światowego lidera w zakresie zrównoważonego rozwoju, deklaruje dążenie do realizowania ambitnej polityki w zakresie środowiska naturalnego, klimatu i energii oraz wspieranie międzynarodowych wysiłków w tych dziedzinach w sojuszu z partnerami mającymi podobne podejście. Spójny z takim założeniem pozostaje wybór równie ambitnych rozwiązań przy projektowaniu narzędzi służących realizowaniu poszczególnych zadań związanych z dążeniem do zrównoważonego rozwoju. Rozwiązania dotyczące EuGB nie są tu wyjątkiem. Pozostaje jednak pytanie, czy zalety związane z wprowadzeniem europejskiego standardu zielonych obligacji (m.in. wiarygodność kwalifikacji obligacji jako „zielone” czy zniwelowanie asymetrii w dostępie do informacji pomiędzy inwestorami a emitentem) nie zostaną przysłonięte przez rygorystyczne wymogi standardu oraz towarzyszące temu wyższe koszty emisji. Miałoby to negatywny wpływ na zainteresowanie emisją zielonych obligacji zgodnych ze standardem EuGB, ze szkodą dla jego popularności względem rozwiązań alternatywnych, takich jak GBP czy CBS. Odpowiedź na tak postawione pytanie przyniosą zapewne doświadczenia najbliższych kilku lat.