Kraje UE tracą 170 mld euro rocznie na rajach podatkowych

Największe straty powodują transgraniczne wyłudzenia VAT, ale prawie tak samo duże – unikanie podatków CIT i PIT – pokazuje raport przygotowany przez Polski Instytut Ekonomiczny.

Unikanie podatków kosztuje Unię Europejską jako wspólnotę 170 miliardów euro rocznie, a co gorsza, duża część tego procederu dotyczy transakcji wewnątrz samej Unii – wynika z raportu „Niesprawiedliwość podatkowa w Unii Europejskiej. W kierunku większej solidarności w walce z unikaniem opodatkowania". To raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego i Banku Gospodarstwa Krajowego, który dziś jest prezentowany na Davos.

- Analizując dane dotyczące unikania podatków w Europie, można dojść do smutnego wniosku, że solidarność jest tylko deklaratywną wartością w Unii Europejskiej – komentuje Piotr Arak, dyrektor PIE. - Unia powinna podjąć zintegrowane działania na rzecz uszczelnienia systemu podatkowego, co mogłoby stać się dodatkowym źródłem finansowania dla nowego budżetu, konstruowanego już bez ważnego płatnika w postaci Wielkiej Brytanii. Te środki mogłyby również zasilić budżet Sprawiedliwej Transformacji Energetycznej lub Green Deal – podkreśla.

W kwocie 170 mld euro mieście się m.in. olbrzymia luka VAT, wynosząca w krajach UE średnio 12 proc. dochodów z tego podatku. Znaczna część luki wynika z wykorzystywania przez firmy i grupy przestępcze transakcji transgranicznych do wyłudzania VAT. Ten proceder przekłada się na 64 miliardy euro strat każdego roku.

Duże straty kraje UE notują też w efekcie wyprowadzania dochodów przez wielkie korporacje (60 miliardów euro ubytków w CIT), jak i przez osoby zamożne (46 miliardów euro strat w PIT).

- Osoby zamożne trzymają w rajach podatkowych majątek o wartości 10 proc. PKB całej Unii Europejskiej, z czego około 75 proc. w ogóle nie jest zgłaszane organom podatkowym – analizuje Jakub Sawulski, kierownik zespołu makroekonomii PIE. – Tracimy, jako UE, ogromne pieniądze, a jednocześnie tniemy budżet polityki spójności dzięki, któremu Unia mogła się szybciej rozwijać w poprzednich dekadach. Tymczasem wystarczy powstrzymać wyciek pieniędzy do rajów. Zyskują na tym nieliczni, a tracimy wszyscy – zaznacza.

Efektywne opodatkowanie korporacji w państwach UE spadło w ostatnich dwóch dekadach o 8 punktów procentowych (z 24 proc. na 16 proc.). Międzynarodowe firmy swobodnie przenoszą zyski z krajów, w których działają, do państw z łagodniejszymi systemami podatkowymi w UE. Dane za 2016 r. pokazują, że kraje najbardziej dotknięte stratami wynikającymi ze sztucznego transferowania zysków przez korporacje to Niemcy (18 mld euro), Wielka Brytania (14 mld euro) i Francja (11 mld euro).

Sześć państw członkowskich zyskuje na konkurencji podatkowej w UE. Komisja Europejska określiła je wewnętrznymi rajami podatkowymi. Są to Belgia, Cypr, Holandia, Irlandia, Luksemburg i Malta. Kraje te celowo wdrażają takie regulacje prawne, które sprzyjają sztucznemu transferowaniu do nich zysków. Co więcej, kraje te często są także wykorzystywane przez międzynarodowe korporacje jako państwa pośredniczące w dalszym transferowaniu zysków do tradycyjnych rajów podatkowych, takich jak Kajmany czy Wyspy Dziewicze. Jeśli UE nie podejmie skutecznych działań w walce z rajami podatkowymi, to doprowadzi do podważenia zaufania i solidarności między państwami – czytamy w raporcie.

Jakie to mogę być działania? Jednym ze sposobów jest stworzenie czarnej listy państw członkowskich będących rajami podatkowymi i przyznanie Komisji Europejskiej uprawnień do nakładania sankcji na państwa, które nie współpracują w zwalczaniu procederu. Środkiem zaradczym może być także ustanowienie minimalnej stawki podatku od osób prawnych w całej UE, obliczanej z wyłączeniem z podstawy opodatkowania płatności najczęściej wykorzystywanych do unikania podatków, takich jak odsetki czy opłaty licencyjne.

Polska aktywnie działa na forum unijnym w kwestiach związanych z unikaniem opodatkowania i walką z tym zjawiskiem. W szczególności ważne jest dążenie do opodatkowania zysków w miejscu ich generowania i do przejrzystości przepływów podatkowych w całej UE. Dziś, podczas World Economic Forum w Davos odbędzie się debata na ten temat, m.in. z udziałem premiera Polski Mateusza Morawieckiego, Sekretarza Generalnego OECD Angela Gurii oraz ministra finansów Republiki Francuskiej Bruno le Maire'a.