EC Będzin: Sposób karania za brak realizacji polityki klimatycznej niezgodny z konstytucją

W naszej ocenie, wspieranej opiniami wielu prawników, mechanizm naliczania kar za niedokonanie rozliczenia uprawnień do emisji CO2, przewidziany w polskim prawie jest niezgodny z innymi przepisami prawa, w tym z Konstytucją - mówi prezes spółki EC Będzin Marcin Chodkowski.

Jak Pan ocenia perspektywy spółki? Fundamenty się są optymistyczne…

W celu udzielenia precyzyjnej odpowiedzi na Pana pytanie, konieczne jest dokonanie wyraźnego rozróżnienia pomiędzy spółką EC Będzin ., tj. tej notowanej na giełdzie, a spółką EC Będzin Wytwarzanie tj. tej która obecnie prowadzi instalacje w oparciu o emisyjne źródła. Wyniki finansowe EC Będzin są najkorzystniejsze od wielu lat, co świadczy jej obecnej stabilności finansowej. Z drugiej strony, wyniki spółki EC Będzin Wytwarzanie są niekorzystne w ujęciu księgowym gdyż z perspektywy zasad sprawozdawczości finansowej istnieje konieczność tworzenia rezerw odpowiadających aktualnej wartości nieumorzonych uprawnień do emisji CO2, co powoduje powstanie bilansowej straty.

W konsekwencji tak długo jak EC Będzin Wytwarzanie było w 100 proc. zależne od EC Będzin istniał obowiązek pełnej konsolidacji wyników finansowych obu spółek, zaś Inwestorzy, analizując sytuację finansową EC Będzin często skupiali swoją uwagę nie tyle na jednostkowych wynikach spółki matki, co na wyniku skonsolidowanym obciążonym rezerwami spółki wytwórczej.

To gdzie Pan widzi szansę na rozwój spółki, skoro rynek jej nie widzi?

W pierwszej kolejności dokonaliśmy analizy charakteru problemu występującego w spółce produkcyjnej, tj. EC Będzin Wytwarzanie i okazało się, że powstały tam problem nie tyle wynika z rażących błędów popełnionych przez poprzednie zarządy, co ma charakter systemowy. Na EC Będzin Wytwarzanie został bowiem nałożony obowiązek publiczno-prawny polegający na przedstawieniu do umorzenia określonej ilości uprawnień do emisji CO2, który z uwagi na specyfikę i charakterystykę tej konkretnej spółki okazał się niemożliwy do zrealizowania.

To znaczy?

Przeprowadzona analiza finansowa pokazała bowiem, że po odjęciu od sumy wszystkich przychodów, które jak wiadomo są w znacznym stopniu niezależne od działania spółki (gdyż cenę za ciepło reguluje taryfa ustalana przez URE, zaś cena energii elektrycznej jest ustalana na giełdzie) już tylko kosztów paliwa oraz kosztów związanych z nabyciem uprawnień do emisji CO2, wynik finansowy z lata 2020, 2021, 2022 wychodzi na minus, a gdzie jeszcze pozostałe koszty operacyjne. Już w 2019 roku EC Będzin Wytwarzanie odnotowało stratę na działalności operacyjnej w wysokości ok 6 mln zł., w konsekwencji zakup uprawnień do emisji CO2 za 2019 r. musiał się odbyć ze środków wypracowanych w 2020 r. Problem ten nasilił się w 2020 r., kiedy to cena uprawnień do emisji CO2 zaczęła gwałtownie rosnąć, zaś w 2022 r. doszedł do tego gwałtowny wzrost cen węgla wywołany wojną na Ukrainie.

Inni sobie radzą mimo to…

Każda spółka działa w różnych warunkach i dysponuje odmiennymi możliwościami generowania przychodów. Jako przykład można wskazać niektóre miejskie ciepłownie, które w latach ubiegłych otrzymały dofinansowanie od swoich właścicieli, tj. z budżetu danego miasta, aby pokryć deficyt w swoich finansach. W naszym przypadku, EC Będzin Wytwarzanie, nie miała możliwości skorzystania z takiego wsparcia.

Problem z terminową regulacją uprawnień do emisji CO2 nie jest wyjątkowy tylko dla EC Będzin Wytwarzanie. Istnieje coraz więcej podmiotów na rynku, które borykają się z podobnymi wyzwaniami. Obecnie liczba takich podmiotów istotnie wzrasta. To świadczy o szerszym problemie branżowym, który dotyka różne firmy w sektorze energetycznym, a rozwiązanie tej kwestii wymaga szeroko zakrojonych działań i wsparcia na poziomie sektorowym lub rządowym.

Są to jednak argumenty, które wskazują, że wasza spółka właśnie atrakcyjna nie jest…

Jako Będzin, jestem przekonany, że mając na uwadze powyższe argumenty istnieje możliwość obrony EC Będzin Wytwarzanie przed ewentualnymi karami nałożonymi przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ). Kluczowym problemem jak jest tutaj do rozstrzygnięcia dotyczy polskiego przepisu stanowiącego podstawę do ustalenia wysokości kary, który wykładany literalnie nie pozwala organowi, w tym wypadku WIOŚ, na uwzględnienie przyczyn dla których dany podmiot nie wywiązał się z obowiązku zagrożonego karą, tj. czy dany podmiot miał obiektywną możliwość wywiązania się z tego obowiązku.

EU ETS działa od 2005 r., a sam handel od 2013 r. To winna także poprzedniego zarządu, który nie zrealizował nowych inwestycji, wiedząc, że cena EU ETS będzie rosła, bo tak miał działać sam mechanizm…

Zgadza się, ale to już pytanie do poprzednich zarządów. My zastaliśmy konkretną sytuację w grupie

i z tą konkretną sytuacją musimy się mierzyć tu i teraz. Prowadzenie dzisiaj analiz czy poprzednie zarząd mogły podjąć historycznie inne decyzję, nie zbliża nas do rozwiązania dzisiejszych problemów.

Czy spółka te 10 lat temu planowała inwestycje zmniejszające emisje?

W dokumentach, do których mieliśmy dostęp, nie znaleziono szczegółowych analiz dotyczących wcześniejszych możliwości zwiększenia aktywności inwestycyjnej czy wprowadzenia nowych inicjatyw. Z perspektywy czasu, istniałyby pewne możliwości do podjęcia dodatkowych działań inwestycyjnych, ale ta świadomość ukształtowała się dopiero teraz. Dlatego nasza spółka EC Będzin Czyta Energia została utworzona w odpowiedzi na te zidentyfikowane potrzeby.

Rozumiemy, że transformacja energetyczna jest niezbędna i nasza spółka aktywnie dąży do dostosowania się do nowych wyzwań i wymagań. To właśnie ta świadomość stanowiła podstawowy powód podjęcia decyzji o sprzedaży 51 proc udziałów w EC Będzin Wytwarzanie.

Jak zapłacicie te kary nałożone przez WIOŚ?

Przede wszystkim wierzymy, że w oparciu o przedstawianą przez spółkę argumentacje uda się obronić EC BĘDZIN Wytwarzanie od obowiązku zapłaty kary. W naszej ocenie, wspieranej opiniami wielu prawników, mechanizm naliczania kar przewidziany w polskim prawie jest niezgodny z innymi przepisami prawa, w tym z Konstytucją. Obecne regulacje, w przypadku ich literalnej wykładni, nie pozwalają bowiem organom na uwzględnienie okoliczności lub przyczyn, dla których dany podmiot nie zrealizował swojego obowiązku.

Podobny mechanizm naliczania kary miał miejsce na gruncie ustawy o ochronie lasów. W 2014 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że w takim kształcie jest on niezgodny z Konstytucją albowiem organ administracji nakładający karę przy ustalaniu jej wysokości musi mieć możliwość uwzględnienia przyczyn, dla których nie doszło do realizacji obowiązku zagrożonego karą, gdyż w innym wypadku dochodzi do naruszenia Konstytucyjnej zasady proporcjonalności. Sytuacja EC Będzin Wytwarzanie jest jasna i obiektywna – ze względu na ograniczenia w przychodach, nie byliśmy w stanie spełnić tego obowiązku. Organ nie może zatem nakładać kary za niezrealizowanie zobowiązania, jeśli jego wykonanie było obiektywnie niemożliwe.

Wracam jednak do mojego poprzedniego pytania, od blisko 20 lat było wiadome, że tak to będzie wyglądać…

Kategorycznie się nie zgadzam. Wprowadzając system ETS nikt nie ostrzegał, że koszt opłat za emisję będzie wyższa niż regulowana wysokość przychodów. Nikt nie przewidział też takiego wzrostu cen uprawień do emisji Co2 – jest różnica między 7 euro a 100 euro.

Były możliwości pozyskania rekompensaty…

Z posiadanej przeze mnie wiedzy wynika, że EC Będzin Wytwarzanie korzystała z możliwych dofinansowań.

To znów wrócimy do tego potencjału, który widzi Grupa Altum, a nie widzi go rynek. Przedstawił pan argumenty, które wskazują, że spółka musi zmagać się z problemy prawnymi i zaszłościami historycznymi. Gdzie widzi Pan potencjał waszej spółki?

Sektor energetyczny w Polsce, zgodnie z obecnym stanem faktycznym, czy chcemy czy nie, pozostanie oparty o węgiel przez wiele następnych lat.  Stajemy przed dylematem, który można określić jako błędne koło. Z jednej strony, jako kluczowy dostawca ciepła dla regionu, EC Będzin Wytwarzanie ma nieodzowny obowiązek ciągłego dostarczania ciepła i nie może zaprzestać jego realizacji. Z drugiej strony sposób kalkulacji taryfy i przepisy regulujące rynek handlu uprawnieniami do emisji CO2 nie zostawiają przestrzeni finansowej na inwestycje. Po trzecie wszelkie inwestycje, muszą być tak realizowane, aby równocześnie utrzymać moce wytwórcze na odpowiednim poziomie.

Jakąś propozycją rozwiązania tego problemu mogłoby być zwolnienie z obowiązku umarzania uprawień do emisji Co2 w takim zakresie w jakiś środki zamiast na ich zakup były by przeznaczane na inwestycje proekologiczne i o takie rozwiązania byśmy postulowali. Tytułem przykładu EC Będzin Wytwarzanie wydało w ostatnich latach ok 120 mln złotych na nowoczesną instalacje odsiarczania spalin jednak spółka nie otrzymała z tego tytułu żadnych ulg.

Reasumując, dla wielu wasza spółka ciepłownicza jest przykładem do czego może doprowadzić brak transformacji energetycznej i ścieżki odchodzenia od węgla…

Pytaniem jest, dlaczego mamy w ogóle odchodzić od węgla, a nie szukać rozwiązań czy technologii, które będą z jednej strony ograniczały emisję, a z drugiej będą dalej oparte o węgiel…

Bo mamy takie, a nie inne zobowiązania klimatyczne…

Szybkie odchodzenie od węgla bez odpowiednio przygotowanego planu przejściowego może mieć dla naszego kraju katastrofalne skutki. Można powiedzieć, że dla Polskiej energetyki będzie to „samobójstwo”. Bez przemyślanej strategii transformacji energetycznej Polska może zostać zmuszona do zwiększonego importu energii.

Jednocześnie, obserwujemy brak adekwatnych środków finansowych przeznaczonych na łagodzenie kosztów procesu odchodzenia od węgla w naszej branży. Środki uzyskane ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2 nie są kierowane na wsparcie sektora energetycznego i realizacje nowych inwestycji ani w łagodzeniu tempa zmian.

Obecnie działamy z kilkoma podmiotami nad przygotowaniem opracowania wskazującego na skutki jakie może wywołać obecny sposób realizowania polityki klimatycznej dla takich podmiotów jak EC Będzin Wytwarzanie i całego sektora energetycznego w Polsce – chcemy je przedstawić politykom, działaczom społecznym ale przede wszystkim społecznością lokalnym. Ciepła woda w kranie czy w kaloryferze nie ma barw politycznych, a brak racjonalnego rozwiązania może spowodować, że w Polska zostanie ubezwłasnowolniona energetycznie i co wtedy?

A nowy inwestor w spółce EC Będzin Wytwarzanie, który przejął 51 proc. akcji takie środki na inwestycje ma?

Nie znam szczegółowych planów inwestora w zakresie spółki EC Będzin Wytwarzanie. Ta dyskusja jest jeszcze przed nami. Wracam jednak do podstawowej kwestii – w przypadku funkcjonujących ciepłowni czy elektrociepłowni najpierw potrzebne są zmian systemowe. Aby jednak dokonać inwestycji w transformacje źródeł ciepła na mniej emisyjne potrzebujemy istotnych środków finansowych, których wygenerowanie z działalności operacyjnej nie jest możliwe.

Inną kwestią są wysokie cenny węgla. Surowiec dla waszej ciepłowni pochodzi z polskich kopalń czy z importu?

I importu i z polskich kopalń. W 2022r. z uwagi na braki węgla na rynku spółka EC Będzin Wytwarzanie musiała korzystać z węgla importowanego. Dzisiaj patrzymy także na cenę danej mieszanki. Przy wyborze paliwa kluczowa jest charakterystyka jakościowa surowca z punktu widzenia jej dostosowania do posiadanej instalacji. W praktyce najlepszy jest miks różnych węgli tak aby powstała mieszanka miała optymalne cechy z punktu widzenia charakterystyki posiadanych kotłów.

W jakim kierunku będzie podążać nowa spółka odpowiedzialna za rozwój mniej emisyjnej produkcji ciepła i energii?

Obecnie prowadzimy analizy, która technologia będzie optymalna z punktu widzenia potencjału posiadanej lokalizacji, przy jednoczesnym założeniu konieczności funkcjonowania obecnego zakładu do czasu powstania nowego. Fizycznie miejsce obok obecnej elektrociepłowni jest. Lokalizacja przy ul. Małobądzkiej wydaje się mieć duży potencjał, z uwagi m.in. na brak szkód, górniczych, a więc dobre właściwości geologiczne, ponadto jest położna na terenie, który od wielu lat jest terenem przemysłowym, co przekłada się niewielką ilość zabudować mieszkalnych w najbliższej okolicy. Ponadto do działki jest doprowadzona niemal cała infrastruktura niezbędna do odbioru ciepła i energii elektrycznej. Powyższe sprawia, że spektrum wyboru nowych technologii jest dość szerokie.

To jakie źródło?

Tak jak powiedziałem decyzja w tym zakresie nie została jeszcze podjęta. Mieliśmy co prawda projekt zakładu termicznej przeróbki odpadów, jednak nowy zarząd spółki EC Będzin Czysta Energia po przeprowadzeniu audytu założeń biznesowych dotychczasowego projektu podjął decyzję o konieczności powrotu do etapu analiz. Dotychczasowa inwestycja zakładała bardzo duży udział finasowania dłużnego komercyjnego, którego uzyskanie mogłoby być niezwykle trudne. Do końca roku chcemy podjąć decyzję w zakresie nowego źródła.

To na czym spółka EC Będzin będzie zarabiać po sprzedaży 51 proc. udziałów w Grupie Altum?

Sprzedaż 51 proc. udziałów w spółce EC Będzin Wytwarzanie nie wpływa na zdolności przychodowe EC Będzin. Ostatnia wypłacona dywidenda przez EC Będzin Wytwarzanie na rzecz EC Będzin pochodziła z zysku wygenerowanego w 2017r. zaś obecna sytuacja finansowa tej spółki i konieczność tworzenia rezerw na nieumorzone uprawniania do emisji CO2 powoduje brak możliwości wypłaty dywidendy w najbliższych latach. Obecnie podstawowym źródłem przychodów EC Będzin jest obrót surowcami energetycznymi, głównie na potrzeby EC BEDZIN Wytwarzanie i w tym zakresie nic się nie zmienia.

Czy handlujecie także węglem z importu?

Tak jak wskazałem powyżej mieszanki przygotowywane na potrzeby EC Będzin Wytwarzanie składają się z różnych węgli w tym węgli z importu. Trudno mi jednak precyzyjnie odpowiedzieć na to pytanie, gdyż ten obszar działalności Spółki nie znajduje w zakresie moich obowiązków.