Sytuacja mikro- i makroekonomiczna jest bardzo dynamiczna

Jest tak duża niepewność, że trudno nie tylko formułować prognozy, ale nawet przyjmować do nich pewne założenia – mówi Barbara Misterska-Dragan, prezes Krajowej Rady Biegłych Rewidentów.

Jakie wyzwania niesie dla firm trwająca wojna w Ukrainie? Jak należy odzwierciedlić je w sprawozdaniach?

W obecnej sytuacji, podobnie jak dwa lata temu na początku pandemii, kluczową kwestią dla przedsiębiorców jest zidentyfikowanie wszystkich ryzyk i ocena skali ich wpływu na działalność jednostki czy też całej grupy kapitałowej. Następnym etapem jest odpowiednie, zgodnie ze standardami, ujęcie tych ryzyk w sprawozdaniach finansowych. Tak, aby zachować czytelność i transparentność przekazu dla inwestorów, kontrahentów i innych interesariuszy. Zadaniem audytora jest ocenić, czy ryzyka będące skutkiem wojny w Ukrainie są odpowiednio ujęte w sprawozdaniu finansowym i czy nie wpłynęły one na założenie kontynuacji działalności. To właśnie założenie kontynuacji działalności będzie zapewne jednym z kluczowych elementów badania sprawozdań za rok 2021.

Jesteśmy w dosyć newralgicznym momencie, ponieważ właśnie trwa sezon publikacji raportów rocznych. One dotyczą 2021 r., czy powinna w nich się znaleźć informacja tegoroczna, uwzględniająca wybuch wojny?

Komisja Nadzoru Finansowego już 2 marca zaleciła emitentom przedstawienie informacji dotyczących faktycznego i potencjalnego wpływu sytuacji polityczno-gospodarczej w Ukrainie na ich działalność w raportach okresowych za 2021 r. oraz w kwartalnych i śródrocznych raportach za 2022 r.

W przypadku sprawozdań sporządzanych za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2021 r. należy ocenić przede wszystkim, jak wojna w Ukrainie wpływa na założenia kontynuacji działalności, oraz określić rodzaj zdarzeń po dniu bilansowym. Kierownik jednostki powinien dokonać oceny tych zdarzeń, kwalifikując je jako zdarzenia korygujące lub niekorygujące. Można oczekiwać, że na dzień bilansowy 31 grudnia 2021 r. zdarzenia związane z wojną w Ukrainie będą zdarzeniami niekorygującymi, które należy odpowiednio ujawnić w informacji dodatkowej w sprawozdaniu finansowym.

Natomiast w odniesieniu do sprawozdań sporządzanych na dzień bilansowy przypadający po 24 lutego 2022 r. rozważamy już zdarzenia o charakterze korygującym. W przypadku zidentyfikowania skutków wojny jako zdarzeń korygujących konieczna będzie weryfikacja wyceny aktywów i pasywów na dzień bilansowy.

Czy spółki mające np. aktywa na Wschodzie powinny czekać na rozwój sytuacji, czy już teraz np. ująć z tego tytuły rezerwy?

W takiej sytuacji kluczowe jest, za jaki okres jest przygotowywane sprawozdanie finansowe. W przypadku raportów za rok obrotowy z datą zamknięcia 31 grudnia 2021 r. lub 31 stycznia 2022 r. należy uwzględnić fakt, że wojna wybuchła po dniu bilansowym. A zatem oczekiwać, że mamy do czynienia ze zdarzeniami niekorygującymi sprawozdanie finansowe.

Czyli jakimi?

Zdarzenia niekorygujące to takie, które dostarczają dowodów o warunkach, jakie się pojawiły po dacie sprawozdania finansowego. Niemniej jednak ważne jest ujęcie w informacji dodatkowej odpowiednich ujawnień wskazujących na zdarzenia, które nastąpiły po dniu bilansowym, i ich ewentualne skutki.

Inną kwestią jest wpływ wojny na kontynuację działalności. Zdarzenia po dniu bilansowym mogą spowodować znaczące pogorszenie warunków ekonomicznych spółki, co może mieć wpływ na ocenę kontynuacji działalności. Informacje dotyczące zasadności kontynuacji oraz istnienia okoliczności wskazujących na jej zagrożenie powinny być obowiązkowo wykazane w sprawozdaniu.

W przypadku sprawozdań przygotowywanych za rok obrotowy zakończony po 31 stycznia 2022 r. spółki, które posiadają aktywa w Ukrainie, Rosji lub Białorusi, powinny rozważyć istnienie przesłanek wskazujących na utratę wartości aktywów.

O jakie przesłanki chodzi?

Można wśród nich wymienić m.in. sankcje, brak możliwości prowadzenia działalności wskutek dużych zniszczeń czy ze względu na problemy ze skompletowaniem zespołu pracowników, przerwane łańcuchy dostaw, a więc problemy z dostawami materiałów czy dystrybucją. W przypadku takich okoliczności należy przeprowadzić test na utratę wartości. Wynikające z niego zmiany uwzględnia się w księgach rachunkowych roku bieżącego. Podobnie z należnościami, których ściągnięcie jest wątpliwe.

Takie testy należy przeprowadzić także w przypadku wycen aktywów w krajach innych niż Ukraina, Rosja i Białoruś, jeśli zachodzą przesłanki utraty wartości, czyli na przykład sankcje uniemożliwiają współpracę z podmiotami nimi objętymi.

Część firm mimo obecnej dużej niepewności decyduje się na opublikowanie prognoz finansowych. Czy teraz da się w ogóle przygotować wiarygodne prognozy?

Sytuacja mikro- i makroekonomiczna jest bardzo dynamiczna. Jest tak wiele zmiennych i tak duża niepewność, że trudno jest nie tylko formułować prognozy, ale nawet przyjmować do nich pewne założenia. Najważniejsze w obecnej sytuacji jest wskazanie wszystkich zidentyfikowanych kluczowych czynników, które mogą wpływać na założenie kontynuacji działalności, na wartość aktywów oraz wyniki firm tak, aby inwestorzy i partnerzy biznesowi emitenta mieli świadomość skali oddziaływania poszczególnych czynników.