Techniki analityczne

Celem zaprezentowanych w poprzednim artykule (PARKIET nr 183 z 23.09) modyfikacji klasycznej wersji wskaźnika Volume Reversal była chęć jego użycia w analizie rynku nie tylko w krótkim okresie. Zastosowana w tym celu kumulacja sygnałów transakcyjnych powoduje jednak, że niektóre odmiany wskaźnika VR stają się bardziej narzędziem potwierdzania trendu niż sygnalizującym możliwość jego odwrócenia. W tym kontekście bardziej złożona staje się także ocena ich efektywności.

Niektóre z przedstawionych w poprzednim artykule modyfikacji wskaźnika VR, jak np. jego wersja skumulowana (VR-cum) nie nadają się wprost do wykorzystania w strategii transakcyjnej. Wykres VR w postaci narastającego salda sygnałów ułatwia, co prawda, analizę wykresu cenowego, jednak nie daje się łatwo przekształcić do postaci generującej sygnały. Dodatkowych zmian (określających m.in. bieżący kierunek trendu) wymagałoby także zastosowanie oscylatora VR.W oparciu o pozostałe wskaźniki, a zwłaszcza VR-sygnały zarówno w postaci klasycznej, jak i w wersji dla notowań jednolitych, można skonstruować prosty system transakcyjny i ocenić jego skuteczność. Interesującym narzędziem są także wskaźniki VR-PLUS oraz VR-MINUS, sumujące w zadanym przez inwestora okresie sygnały (odpowiednio) kupna lub sprzedaży. Jako punkt odniesienia dla wszystkich systemów przyjęto procentowe zmiany cen akcji odpowiadające z grubsza (z pominięciem prowizji maklerskich) strategii kup (na pierwszej badanej sesji) i trzymaj.Postać klasycznaZacznijmy od systemu opartego na podstawowej wersji wskaźnika VR. Ponieważ generuje on sygnały w horyzoncie krótkookresowym, można oczekiwać dużej liczby par sygnałów. Rysunek 1 przedstawia sygnały kupna i sprzedaży generowane w br. przez wskaźnik VR-sygnały na wykresie notowań ciągłych Agory ? alfabetycznie pierwszej spółki giełdowej. O ile wskaźnik doskonale ?poradził? sobie z odcinkiem trendowym, omijając lutową korektę techniczną, o tyle w trendzie bocznym system przynosił w większości straty. W rezultacie otrzymaliśmy wynik zbliżony do zmian kursu w analizowanym okresie (3/1-26/9): 38% wobec 40%.Tabela 1 zawiera wyniki skuteczności systemu VR-sygnały dla 10 pierwszych (alfabetycznie) najbardziej płynnych walorów w okresie od początku roku (03.01.00) do 26.09.00. Działanie systemu polegało na automatycznym otwieraniu i zamykaniu wyłącznie pozycji długich, z jednodniowym opóźnieniem w stosunku do sesji, na której powstały sygnały. W obliczeniach przyjęto prowizje maklerskie po 0,5% i oprocentowanie konta maklerskiego w wysokości 7%.Niska na ogół efektywność sygnałów transakcyjnych klasycznej wersji wskaźnika VR w odniesieniu do spółek notowanych na warszawskiej GPW wynika z wielu przyczyn. Jedną z nich jest niewielka płynność spółek notowanych w systemie kursów ciągłych. Niski wolumen obrotów, obecnie nawet malejący, powoduje, że wolumenowy czynnik potwierdzający trend często nie przedstawia dla inwestora żadnej wartości analitycznej. Inną przyczyną jest odmienna charakterystyka tworzenia sygnałów w różnych fazach cyklu giełdowego. Zindywidualizowanemu podejściu w odniesieniu do poszczególnych walorów nie sprzyja jednak fakt krótkiej historii notowań w systemie kursów ciągłych. Utrudnia to przeprowadzenie analiz efektywności na dłuższym zakresie danych.VR-fixingNieco lepsze wyniki pozwala uzyskać system oparty na wskaźniku VR w wersji dla notowań jednolitych (opis wskaźnika patrz PARKIET nr 183 z 23.09), co jednak w pewnym stopniu wiąże się ze zmianą sposobu jego liczenia. Tabela nr 2 przedstawia wyniki efektywności działania wskaźnika wyznaczanego z okresów 5-sesyjnych dla pierwszych (alfabetycznie) 30 spółek giełdowych. Analiza dotyczyła okresu od 07.01.2000 do 19.09.2000 r. Druga kolumna tabeli to procentowa zmiana od pierwszej do ostatniej sesji okresu obliczeniowego, natomiast trzecia kolumna przedstawia stopę zwrotu wynikającą ze strategii RV, przy czym kupno i sprzedaż były dokonywane na następnej sesji po wystiu sygnałów. Wszystkie transakcje obciążone są 0,5-proc. prowizją liniową. Na 30 analizowanych przypadków 19 (63,3%) dało stopę zwrotu wyższą od strategii kup i trzymaj. Oczywiście, nie dokonywano optymalizacji i doboru parametrów. Jak wynika z danych zaprezentowanych w tabeli, automatyczne kupowanie i sprzedawanie akcji zgodnie z sygnałami systemu przyniosło rezultaty porównywalne lub nieco tylko lepsze niż pasywna strategia kup i trzymaj.Kumulacja sygnałówInteresujący system transakcyjny można utworzyć przy użyciu dwuliniowego wskaźnika VR-plus/VR-minus. Osobom, które nie czytały mojego poprzedniego artykułu, przypomnę krótko, że wskaźnik oddzielnie sumuje sygnały kupna i sprzedaży w zadanym przez inwestora okresie. Taka budowa pozwala na ocenę siły trendu w zależności od przyjętego horyzontu inwestycyjnego. Jeśli przykładowo inwestora interesuje horyzont średnioterminowy, wystarczy zakres 5?7-sesyjny, eliminujący wiele kilkusesyjnych wahań ceny. Gdy natomiast pragniemy dokonywać inwestycji wyłącznie na trendach długoterminowych, warto skorzystać z ?dłuższego? wskaźnika, wyznaczanego na podstawie notowań z 10 lub nawet 15 sesji.Kilka możliwych w tym zakresie wariantów przedstawia rysunek 2. Wraz ze zmianą długości wskaźnika, zwiększa się zakres jego wahań, a sam wskaźnik można wykorzystać do oceny coraz dłuższych trendów.Podstawowym problemem przy zastosowaniu tego rodzaju wskaźnika w systemie inwestycyjnym jest określenie poziomów generowania sygnałów kupna i sprzedaży. Ustawienie progu kupna na zbyt niskim poziomie (np. 1 lub 2 przy średniookresowym horyzoncie inwestycyjnym powoduje, że wskaźnik będzie sygnalizował dużą liczbę wahań kursu, często o charakterze przypadkowym. Z kolei ustawienie poziomu kupna zbyt wysoko (np. na maksymalnych wartościach) jest bardzo ryzykowne, bo powoduje generowanie sygnałów zajęcia pozycji często w pobliżu momentów odwrócenia trendu. Rozwiązaniem kompromisowym jest więc poziom pośredni ? na tyle wysoki, że wskazuje na trend o odpowiedniej sile (w stosunku do założonego przez inwestora horyzontu inwestycyjnego), a jednocześnie posiadający margines dalszych wzrostów. Ustawienie poziomów kupna i sprzedaży poniżej wartości ekstremalnych w analizowanym okresie oznacza, że sygnały transakcyjne będą generowane na poziomie o 1 punkt niższym (kupno) lub wyższym (sprzedaż) niż maksymalne osiągnięte w danym okresie w odniesieniu dla poszczególnych spółek, czyli:Sygnał kupna   VR_plus : VRmax -1Sygnał sprzedaży VR_minus : VRmin +1Różnicowanie poziomówAby sprawdzić, przy jakich poziomach sygnałów system VR-plus/VR-minus działa najbardziej efektywnie, skorzystałem z optymalizowania 3 parametrów wskaźnika: długości (w zakresie 3-5), a także poziomu sygnałów kupna (0-5) i sprzedaży (-5-0). Analizowany okres obejmował przedział 3.01.2000?26.09.2000 r. Pozostałe warunki dotyczące zawierania transakcji (opóźnienie, prowizje maklerskie) oraz oprocentowania konta są identyczne, jak w pierwszym przykładzie. Wyniki przeprowadzonej optymalizacji dla 10 badanych poprzednio spółek przedstawia tabela 3.Wyniki optymalizacji zdecydowanie podpowiadają niesymetryczne ustawienie poziomów transakcyjnych. Co ciekawe, pomimo optymalizacji także długości wskaźnika w przedziale 0-5 ich zdecydowana większość ?pracuje? najefektywniej w okresie 5-sesyjnym. Porównując zakres wahań wskaźnika z parametrami optymalnymi celowe wydaje się podwyższenie sygnałów sprzedaży do postaci VR_minus : VRmin +2.Celowość takiego podejścia w pełni uzasadniają wyniki przeprowadzonych testów. W przeważającej części przypadków przyspieszenie momentu sprzedaży spowodowało wzrost (niekiedy bardzo znaczący) efektywności dokonywanych inwestycji, przy czym dotyczyło to różnych okresów długości wskaźnika (3,5,10,15).PodsumowaniePonieważ zbudowane na klasycznej wersji wskaźnika VR systemy transakcyjne nie są na ogół skuteczne (przynajmniej na polskiej giełdzie), warto skorzystać z innych jego odmian. W tym kontekście polecam zwłaszcza system oparty na wskaźniku VR_plus/VR_minus pozwalający, w zależności od przyjętych parametrów, na ocenę siły rynku i dokonywanie transakcji w różnym horyzoncie inwestycyjnym.

Karol Jarzyński