PPK mają zalety, ale także cienie

Brak zaufania do państwa i tworzonych przezeń programów długoterminowego oszczędzania ciągle utrudnia rozwój PPK. Pracodawcy i pracownicy obawiają się, że są one tymczasowe. Plusy? Dziedziczenie oszczędności, ich prywatność oraz wpłaty od pracodawcy i państwa.

Jak wynika z najnowszego raportu Komisji Europejskiej „Semestr europejski”, w 2060 r. emerytura przeciętnego Polaka stanowić będzie zaledwie 25 proc. ostatniej pensji. Będzie to przy tym jedna z najniższych tzw. stóp zastąpienia w krajach rozwiniętych.

Obecnie wskaźnik ten wynosi około 54 proc., co już i tak jest trochę poniżej średniej dla krajów OECD. Dlatego zdaniem ekspertów tak ważne jest oszczędzanie z myślą o emeryturze. Dla osób zatrudnionych jedną z możliwości dodatkowego oszczędzania na jesień życia są pracownicze plany kapitałowe. Tymczasem w ramach PPK oszczędza tylko około 30 proc. osób zatrudnionych. – To powinno stanowić powód do niepokoju – oceniają autorzy drugiej edycji raportu „Blaski i cienie PPK” przygotowanego przez firmę Mentor wraz z naukowcami z Politechniki Częstochowskiej.

Wady i zalety programu

Autorzy raportu zbadali, jak PPK oceniają pracodawcy i pracownicy. Okazuje się, że ci pierwsi nie czują się odpowiedzialni za kształt emerytury swoich pracowników. Niechętnie finansują dodatkowe wpłaty na konta swoich pracowników w PPK. Niechętnie też chcą podnosić świadomość swoich pracowników w obszarze finansów osobistych. Większość uznaje, że za dochody po zakończeniu aktywności zawodowej odpowiada sam zatrudniony. A odsetek tych opinii jest większy niż w poprzednim badaniu.

Oceniając system PPK i wskazując na jego wady, blisko 80 proc. pracodawców i 82 proc. pracowników stwierdziło, iż największą wadą systemu jest brak jasno zdeklarowanej gwarancji utrzymania systemu w dłuższej perspektywie. Nieco ponad 40 proc. pracodawców i 58 proc. pracowników uznało za wadę fakt, że wpłata na PPK wiąże się z mniejszym wynagrodzeniem. Wśród wad badani wskazywali też to, że w ich ocenie PPK rodzi ryzyko inwestycyjne, a sam system jest upolityczniony, bo jest to program rządowy.

– Wielki brak zaufania do państwa widać nie tylko w stopniu partycypacji Polaków w PPK. Pracodawcy też podkreślają brak zaufania do polityki emerytalnej państwa jako wady systemu PPK. Respondenci obawiają się, że PPK jest systemem tymczasowym, służącym głównie jako narzędzie kapitalizujące spółki Skarbu Państwa poprzez zwiększenie obrotu akcjami tych spółek notowanych w WIG20 – komentuje Dorota Dula, ekspertka Mentor do spraw PPK.

Autorzy raportu zapytali też pracodawców i pracowników o zalety PPK. Pracownicy wśród zalet wskazywali najczęściej dziedziczenie zgromadzonych środków (65 proc.), partycypację pracodawcy w ich składce na PPK (56 proc.), możliwość wypłaty zgromadzonych środków w wypadku ciężkiej choroby lub zakupu mieszkania (52 proc.), prywatną własność gromadzonych środków (33 proc.), wpłatę powitalną i dopłaty roczne od państwa (31 proc.), wreszcie dobrowolność udziału w PPK (27 proc.).

Z kolei 38 proc. pracodawców w programie PPK nie dostrzegło żadnych jego zalet. Tą w ocenie 27 proc. z nich jest zwolnienie wpłat do tego systemu z obowiązku odprowadzania od nich składek na ZUS. 19 proc. dostrzegło pozytywny wydźwięk programu budującego wizerunek pracodawcy odpowiedzialnego społecznie.

Zapis pomoże?

– Brak dodatkowych zachęt, prób edukacji pracowników przez państwo stworzył sytuację, gdzie partycypacja w PPK pozostaje na niższym niż oczekiwano poziomie – mówi Dorota Dula. Autorzy raportu oceniają przy tym, że choć twórcy PPK jeszcze wierzą, że szansą na poprawę partycypacji pracowników w tym programie jest ponowny automatyczny zapis do niego, który nastąpi w 2023 r., to Polacy są przekorni i im bardziej ktoś coś chce na nich wymusić, tym bardziej stają się podejrzliwi.

– Może się więc okazać, że deklaracja rezygnacji z PPK będzie najbardziej pożądanym dokumentem kadrowym w pierwszym kwartale 2023 r. – oceniają autorzy raportu.