Zrozumieć Catalyst: Czytanie sprawozdań

W odróżnieniu od inwestorów z rynku akcji posiadacze obligacji interesują się bardziej bilansem i przepływami, choć rachunek wyników też ma istotne znaczenie.

Aktualizacja: 06.02.2017 20:07 Publikacja: 20.08.2015 12:00

Zrozumieć Catalyst: Czytanie sprawozdań

Foto: Fotorzepa, Grzegorz Psujek

Można sądzić, że o ile inwestorzy z rynku akcji największą wagę przykładają do rachunku zysków i strat, o tyle posiadacze obligacji są bieglejsi w ocenie sprawozdań finansowych przedsiębiorstw, bo muszą czytać wszystkie składowe sprawozdania finansowego. Wielu inwestorów, którzy przenieśli kapitał z akcji na rynek obligacji przedsiębiorstw, z pewnym zaskoczeniem odkryło zapewne bogactwo treści w sprawozdaniach finansowych, na które do tej pory nie zwracali uwagi.

Miary zadłużenia

Sezon publikacji raportów za II kwartał i I półrocze już się rozpoczął, warto więc wiedzieć, czego należy w sprawozdaniach szukać. Z punktu widzenia obligatariuszy najważniejsze jest bezpieczeństwo inwestycji, które można mierzyć za pomocą kilku podstawowych i prostych do policzenia wskaźników.

Pierwszym z nich będzie wskaźnik ogólnego zadłużenia. Jest to relacja wartości wszystkich zobowiązań do wartości aktywów. Informuje ona, w jakim stopniu emitent obligacji finansuje się kapitałem zewnętrznym, nie dzieląc go jeszcze na żadne kategorie. W przypadku Catalyst firmy, które finansują się w połowie kapitałem własnym, a w połowie obcym, uważa się zwykle za znajdujące się w dobrej kondycji finansowej. Tam gdzie zobowiązania finansują ponad 80 proc. aktywów, zaczyna się robić gorąco, ale już granice 75–60 proc. uznawane są zwykle za neutralne.

Oczywiście takie kryterium nie może być jedynym narzędziem inwestora. Zdarza się bowiem, że zobowiązania handlowe są ważnym elementem strategii działania emitenta w danej branży (np. budowlanej lub handlowej) i ich „nadmiar" nie musi świadczyć o złej kondycji emitentów obligacji.

Dlatego zwykle dla oceny skali zadłużenia emitenta porównuje się także wielkość jego długu oprocentowanego (a więc finansowego) netto (czyli pomniejszonego o posiadaną gotówkę) w relacji do kapitału własnego. Wskaźnika tego bardzo często używa się do porównania kondycji np. deweloperów, gdzie najtrudniej jest o powtarzalność przychodów i zysków ze względu na charakter działalności.

Relacje te potrafią wypaść na różnych poziomach. W przypadku firm windykacyjnych uznaje się, że dopóki zobowiązania finansowe netto nie przekraczają 2x kapitałów własnych, kryteria bezpieczeństwa nie zostały naruszone (w istocie w warunkach emisji obligacji spółek z tej grupy często zapisuje się, że poziom 2,0x lub 2,5x to granica, której przekroczenie może postawić obligacje w stan wymagalności).

Określona wysokość zadłużenia – czy to ogólnego czy finansowego względem kapitału własnego – jest bardzo często elementem warunków emisji obligacji. Przekroczenie poziomu uznawanego przez inwestorów za bezpieczny może oznaczać dla emitentów obligacji konieczność przedterminowego wykupu.

Majątek to jeszcze nie wypłacalność

Gdyby przyjąć powyższe kryteria jako ostateczne metody weryfikacji kondycji emitentów, prawdopodobnie okazałoby się, że najbezpieczniejszymi dłużnikami na świecie są muzea sztuki. Jednak do utrzymania się na powierzchni nie wystarcza majątek – potrzebny jest także obrót i zyski, z których można byłoby obsłużyć zadłużenie. Z samego posiadania np. kolekcji obrazów Malczewskiego gotówki nie przybywa.

Dlatego nieodłącznym kryterium oceny emitentów obligacji jest ich zdolność do obsługi zadłużenia. Najbardziej popularnym wskaźnikiem jest tu relacja długu netto do EBITDA z ostatnich 12 miesięcy. Informuje ona, ile lat potrzebuje dany emitent, by spłacić całość zobowiązań finansowych. Najczęściej ustawianą barierą w warunkach emisji jest poziom 3,5x. Jego przekroczenie powoduje często konieczność zapłacenia wyższego oprocentowania za obligacje. Przekroczenie 4,5x może już oznaczać konieczność przedterminowego wykupu obligacji.

Oczywiście występują tu liczne wyjątki. Wyniki niektórych firm – np. deweloperów, albo spółek prowadzących inwestycje na dużą skalę – nie są na tyle powtarzalne, by można było wymagać od nich stale wysokiego zysku operacyjnego.

W ich przypadku zastosowania nie znajdzie też wskaźnik pokrycia odsetek, czyli relacji zysku operacyjnego do kosztów odsetkowych (można liczyć je netto, tj. obniżając o przychody odsetkowe). Wskaźnik ten informuje, o ile zysk operacyjny przekracza odsetki od zadłużenia finansowego. W podręcznikach do analizy finansowej często się wskazuje, że jeśli zysk operacyjny przykrywa koszty odsetkowe 5x, jest to sytuacja komfortowa dla wierzycieli. W praktyce Catalyst można byłoby dodać: niezwykle komfortowa. Wartości pożądane oscylują wokół 2,5x, 3x oczywiście względem tych firm, które mogą się pochwalić pewną regularnością osiąganych wyników. By zmniejszyć wpływ sezonowości, zarówno zysk operacyjny, jak i koszty odsetkowe liczone są w ujęciu 12 miesięcy.

Płynność jest najważniejsza

Każdy, kto zetknął się z bankructwem emitenta obligacji, wie bardzo dobrze, że to nie brak zysków jest przyczyną upadłości, lecz brak płynności. Zestaw podstawowych wskaźników to płynność bieżąca (relacja aktywów obrotowych do zobowiązań krótkoterminowych), płynność szybka (aktywa obrotowe pomniejsza się o zapasy oraz rozliczenia międzyokresowe czynne) oraz natychmiastowa, zwana też gotówkową. Pożądane wartości to odpowiednio 1,2–1,6, 0,8–1,2 i 0,2.

Płynność gotówkowa jest szczególnie ważna. Poziom 0,2 oznacza, że firma jest w stanie spłacić od ręki 20 proc. zobowiązań krótkoterminowych. I faktycznie często się zdarza, że wartości niższe poprzedzają kłopoty firm z obsługą zadłużenia. Ale i tu są wyjątki. Biegli w swej sztuce dyrektorzy finansowi zamiast gotówki wolą korzystać z krótkoterminowych linii kredytowych, co nie wymaga od nich utrzymywania wysokiego salda gotówkowego, a zamiast tego środki mogą w całości pracować w kapitale obrotowym. Z takiej możliwości korzysta np. część firm pożyczkowych albo produkujących dobra szybko zbywalne, jak np. żywność, gdzie rotacja zapasami i gotówką jest na tyle duża, że cenniejszy jest ruch w interesie niż utrzymywanie wysokiego salda gotówki. Z kolei dobrego zatowarowania w gotówkę należałoby oczekiwać np. po deweloperach, którzy muszą finansować budowy i polować na nowe grunty, oraz po tych firmach pożyczkowych, które nie otworzyły linii kredytowej w banku (a nie jest to mile widziany kredytobiorca).

Pięć najważniejszych informacji

1. Wskaźnik ogólnego zadłużenia daje tylko ogólne pojęcie o zadłużeniu firmy.

2. Dług netto nie powinien przekraczać 3 x kapitału własnego.

3. Roczny EBITDA powinien pokrywać przynajmniej 20 proc. długu netto.

4. Zysk operacyjny powinien być krotnością kosztów odsetkowych netto.

5. Płynność jest ważniejsza niż zysk i majątek.

Wskaźniki: Powtarzalność wskaźników buduje zaufanie

W istocie powyższe hasło można uznać za pewnego rodzaju truizm, jednak jest on tym trudniejszy do realizacji, że część emitentów obligacji notowanych na Catalyst zwolniona jest z pełnego raportowania.

Spółki, które wprowadziły do notowań tylko obligacje (a nie akcje), mogą publikować wyłącznie raporty roczne (do 30 czerwca) i półroczne (do 30 września). Często przed emisją obligacji spółka, zabiegając o względy inwestorów, stara się być na wskroś transparentna, jednak ta skłonność do podawania informacji o sobie często maleje wraz z upływem czasu. Są firmy, które z terminem publikacji raportu okresowego czekają do ostatniego dnia, co sprawia, że od 30 września do 30 czerwca – przez dziewięć miesięcy – posiadacze obligacji właściwie pozbawieni są informacji co do kondycji finansowej emitenta, którego obligacje posiadają. Zresztą raport roczny publikowany pół roku po zakończeniu roku też może dawać bardzo mylące wskazania.

Innym problemem inwestorów jest niepełna rachunkowość firm obecnych na Catalyst. Raporty kwartalne są uproszczone do tego stopnia, że bilans pasywów składać się może np. z samego określenia zobowiązań krótko- i długoterminowych (oraz oczywiście kapitału własnego) bez dalszego podziału na kategorie. A więc stan zobowiązań finansowych może w ogóle nie zostać opublikowany i inwestor musi go sobie „wyobrażać" na podstawie raportu rocznego. Czyli np. zakładać, że skoro w raporcie rocznym 80 proc. zobowiązań stanowiły zobowiązania finansowe, to w raporcie kwartalnym proporcje te zostały zachowane, co pozwoliłoby dokonać choć zgrubnych szacunków.

Tymczasem stały monitoring wskaźników finansowych jest kluczem do uniknięcia niepowodzenia w inwestycjach. Okryte niesławą firmy, takie jak WZRT, Uboat-Line czy PCZ, emitowały obligacje, prezentując nieskazitelne wskaźniki zadłużenia i płynności, co nie przeszkodziło im zbankrutować w atmosferze skandalu. Co prawda WZRT zbankrutowało między publikacją raportu półrocznego i rocznego (tego ostatniego już nie opublikowano), ale np. w przypadku Ganta sygnały ostrzegawcze i pogorszenie płynności widoczne było na rok z okładem, zanim spółka zaprzestała obsługi długu.

Największą wiarygodnością cieszą się natomiast te firmy, które kontrolują poziomy zadłużenia i z okresu na kwartał prezentują wskaźniki zadłużenia i płynności na bardzo zbliżonych poziomach. Ich powtarzalność czasem warta jest więcej niż same wartości wskaźników.

Kalendarium

Poniedziałek, 17 sierpnia

ED Invest (EDI1116) | wypłata odsetek i początek nowego okresu odsetkowego.

Hussar Gruppa (HGR0517) | wypłata odsetek i początek nowego okresu odsetkowego.

SAF (SAF1115) | wypłata odsetek.

Włodarzewska (WLD0516, WLO0516) | wypłata odsetek.

Wtorek, 18 sierpnia

Tczew (TCZ0817) | ustalenie praw do odsetek.

Klon (KLN1115) | wypłata odsetek.

Robyg (ROB0218, ROG0218) | ustalenie praw do odsetek.

OT Logistics (OTS0217) | wypłata odsetek.

Środa, 19 sierpnia

Mikrokasa (MKR1116) | ustalenie praw do odsetek.

e-Kancelaria (EKA0816) | wypłata odsetek i początek nowego okresu odsetkowego.

OT Logistics (OTS0217) | początek nowego okresu odsetkowego.

HB Reavis Finance (HBR1117) | ustalenie praw do odsetek.

Echo Investment (ECH0219) | wypłata odsetek i początek nowego okresu odsetkowego.

M.W. Trade (MWD0216, MWT0216) | początek nowego okresu odsetkowego.

Getin Noble Bank (GNB0819) | ustalenie praw do odsetek.

PKN Orlen (PKN0219) | ustalenie praw do odsetek.

Pragma Faktoring (PRF0218) | wypłata odsetek i początek nowego okresu odsetkowego.

ZM Kania (KAN1117) | ustalenie praw do odsetek.

Czwartek, 20 sierpnia

Kruk (KRU0517) | wypłata odsetek.

AOW Faktoring (AOW0517) | ustalenie praw do odsetek.

Eurocent (ERC0815) | ustalenie praw do odsetek.

Getin Noble Bank (GNB0220) | ustalenie praw do odsetek.

BBI Development (BBI0216, BBI0218) | wypłata odsetek i początek nowego okresu odsetkowego.

Best (BST0516) | ustalenie praw do odsetek.

BOŚ (BOG0222) | ustalenie praw do odsetek.

PCC Rokita (PCR0517) | ustalenie praw do odsetek.

Piątek, 21 sierpnia

Mo|Bruk (MBR0816) | ustalenie praw do odsetek.

Kerdos Group (KRS0516) | ustalenie praw do odsetek.

Warimpex (WXF0218) | ustalenie praw do odsetek.

Kruk (KRU0517) | początek nowego okresu odsetkowego.

Sobota, 22 sierpnia

LZMO (LZM1116) | początek nowego okresu odsetkowego.

Pragma Inkaso (PRI0518) | wypłata odsetek i początek nowego okresu odsetkowego.

Niedziela, 23 sierpnia

Klon (KLN0217) | wypłata odsetek i początek nowego okresu odsetkowego.

Getin Noble Bank (GNB0218) | początek nowego okresu odsetkowego.

Podkarpacki BS (PBS0225) | początek nowego okresu odsetkowego.

Murapol (MUR1115) | początek nowego okresu odsetkowego.

Debt Trading Partners (DTP0816) | początek nowego okresu odsetkowego.

Parkiet PLUS
Pierwsza fuzja na Catalyst nie tworzy zbyt wielu okazji
Materiał Promocyjny
Tech trendy to zmiana rynku pracy
Parkiet PLUS
Wall Street – od euforii do technicznego wyprzedania
Parkiet PLUS
Polacy pozytywnie postrzegają stokenizowane płatności
Parkiet PLUS
Jan Strzelecki z PIE: Jesteśmy na początku "próby Trumpa"
Parkiet PLUS
Co z Ukrainą. Sobolewski z Pracodawcy RP: Samo zawieszenie broni nie wystarczy
Parkiet PLUS
Pokojowa bańka, czyli nadzieje i realia końca wojny o Ukrainę