Emitenci pytają: Finansowe wskaźniki dotyczące taksonomii

Jak obliczyć % obrotów, nakładów inwestycyjnych i wydatków operacyjnych zgodnych z taksonomią?

Metodę obliczania kluczowych wskaźników wyników reguluje załącznik I do rozporządzenia KE z 6 lipca 2021 roku dotyczącego sprecyzowania treści i prezentacji informacji dotyczących zrównoważonej środowiskowo działalności gospodarczej.

Kluczowe wskaźniki wyników związane z obrotem (KPI Obrotu) oblicza się jako stosunek przychodów związanych z działalnością zgodną z systematyką do ogółu przychodów ze sprzedaży. Są to te same przychody, które pokazujemy w sprawozdaniu finansowym niezależnie od tego, czy zostało ono przygotowane zgodnie z międzynarodowymi standardami sprawozdawczości finansowej czy ustawą o rachunkowości, gdyż przepisy dopuszczają stosowanie równoważnych standardów w tym zakresie. Najważniejsze przy wyliczeniu przychodów prezentowanych w liczniku jest pogrupowanie przychodów w spółce w odpowiednie strumienie i przypisanie ich do odpowiednich działalności wskazanych w taksonomii. Uproszczenie w postaci przypisania kodów PKD do kodów NACE może nieść za sobą ryzyko błędu.

W przypadku kluczowych wskaźników związanych z nakładami inwestycyjnymi (CapEx, KPI dotyczące nakładów inwestycyjnych) sytuacja nieco bardziej się komplikuje. Przede wszystkim należy podkreślić, że mówimy o nakładach inwestycyjnych związanych z działalnością zrównoważoną. To znaczy, że sama inwestycja może nie być zrównoważona środowiskowo, ale z uwagi na to, że służy do generowania przychodów zrównoważonych środowiskowo, jest jako taka traktowana. To jednak nie wszystko, co należy uwzględnić. Zgodnie z przepisami o taksonomii w KPI dotyczącym nakładów inwestycyjnych przy wyliczaniu wskaźnika ujmowane w liczniku są także nakłady inwestycyjne na adaptację działalności gospodarczej do zmian klimatu. Kolejnym elementem licznika są nakłady już poniesione, ale związane z planami zwiększenia zakresu działalności o tę zrównoważoną środowiskowo. Plany te są dodatkowo ograniczone pewnymi warunkami, które przedsiębiorca powinien spełnić. W zależności od możliwych zmian w taksonomii okres dotyczący wdrożenia tych planów może się odpowiednio wydłużyć. To oznacza, że w liczniku możemy mieć już poniesione nakłady, nawet kiedy jeszcze spółka nie prowadzi działalności zrównoważonej środowiskowo. Z kolei w mianowniku mamy (prezentowane w sprawozdaniu finansowym) zwiększenia związane z rzeczowymi aktywami trwałymi, wartościami niematerialnymi, nieruchomościami inwestycyjnymi, aktywami biologicznymi czy leasingiem.

Kolejnym kluczowym wskaźnikiem jest ten związany z wydatkami operacyjnymi (OpEx, KPI w odniesieniu do wydatków operacyjnych). Aby go dobrze policzyć, należy pamiętać, że wskaźnik ten ma niewiele wspólnego z kosztami operacyjnymi wykazywanymi w sprawozdaniu finansowym. Jest on zaledwie wycinkiem tych kosztów, najczęściej powiązanych z utrzymaniem aktywów trwałych, ale nie tylko. Z uwagi na to, że informacje o parametrach potrzebnych do wyliczenia tego wskaźnika nie wynikają wprost ze sprawozdań czy nawet ksiąg rachunkowych, jest on najtrudniejszy do policzenia. Na szczęście, w przypadku wielu przedsiębiorstw może się okazać, że jest on również nieistotny. Często jednak możemy spotkać firmy, w których inwestycje stanowią znaczącą część sumy bilansowej albo nawet jej większość i tam na pewno nie unikniemy konieczności policzenia tego wskaźnika. To, co może pomóc, to wdrożenie odpowiednich procesów i systemu kontroli wewnętrznej pozwalających nam zbierać odpowiednie dane. Może to dotyczyć wdrożenia odpowiednich analityk do kont rachunkowych, raportowania czasu pracy przez pracowników w oparciu o poszczególne projekty czy innego systemu gromadzenia danych. Przy kalkulacji OpEx w mianowniku uwzględniamy bezpośrednie nieskapitalizowane koszty prac badawczo-rozwojowych, koszty renowacji budynków, koszty konserwacji i naprawy aktywów trwałych, leasing krótkoterminowy, a także koszty związane z bieżącą obsługą środków trwałych w celu zapewnienia ciągłego i efektywnego funkcjonowania tych aktywów. W liczniku ujmujemy tę część tych wydatków, która dotyczy aktywów związanych z działalnością zrównoważoną środowiskowo (w tym także szkoleń), aktywów związanych z planami inwestycyjnymi omawianymi przy okazji CapExu oraz zakupy produktów z działalności zrównoważonej oraz indywidualnych środków, np. umożliwiających działalności stanie się niskoemisyjną (pod warunkiem ich wdrożenia i uruchomienia w ciągu 18 miesięcy).

Czy koszty leasingu zaliczyć do CapExu czy do OpExu?

CapEx nie ma nic wspólnego z kosztami leasingu. Warto o tym pamiętać. Mówiąc o leasingu w zakresie KPI dotyczącego nakładów inwestycyjnych, mówimy o zwiększeniu aktywów z tytułu prawa do użytkowania. Definicja pochodzi wprost z MSSF 16. Także stosując polską ustawę o rachunkowości mówimy tutaj o leasingu finansowym, tzn. w ramach CapEx ujęlibyśmy zwiększenie aktywów z tytułu leasingu w danym okresie. O koszcie mówimy w przypadku wskaźnika dotyczącego wydatków operacyjnych. Ale w tym przypadku mowa jest o tzw. leasingu krótkoterminowym. Na podstawie treści załącznika I do omawianego rozporządzenia należy domniemywać, że chodzi o definicję z MSSF 16. Załącznik ten wprost też mówi o rozwiązaniu przypadków lokalnych przepisów rachunkowych, które mogą być niezgodne z międzynarodowymi standardami sprawozdawczości finansowej. I tak w przypadku spółek sporządzających sprawozdania finansowe zgodnie z ustawą o rachunkowości koszty leasingu operacyjnego możemy zaliczyć do OpEx.

Jakie problemy mogą się pojawić przy wyliczaniu udziału obrotów, nakładów inwestycyjnych i wydatków operacyjnych zgodnych z taksonomią?

Problemy mogą mieć różny charakter. Pierwszą grupę będą stanowiły kwestie związane wprost z zastosowaniem przepisów o zrównoważonym rozwoju. Mogą one dotyczyć, czy to właściwej klasyfikacji przychodów i przyporządkowania ich do działalności zrównoważonego rozwoju, czy identyfikacji właściwych kosztów operacyjnych związanych ze zrównoważonym rozwojem. Kolejną grupę będą stanowiły problemy związane z właściwą interpretacją regulacji międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej, bowiem w odniesieniu do tych standardów rachunkowych będziemy wyliczać odpowiednie pozycje. Tu należy pamiętać, że w przypadku CapEx mówimy zawsze o poniesionych nakładach na aktywa trwałe, czyli zwiększeniach (nie ujmujemy odpisów czy innych zmniejszeń, a tym samym też ich odwrócenia). Dodatkowym problemem w przypadku wskaźnika dotyczącego nakładów inwestycyjnych będą kwestie praktyczne w przypadku aktywów trwałych, które jednocześnie służą działalności zrównoważonej, jak i nie. Wówczas takie nakłady będziemy dzielili na podstawie odpowiedniej proporcji ich wykorzystania w jednej lub drugiej działalności. To znów komplikuje nam wyliczenia. Przysporzyć problemów może też znalezienie odpowiednich zasobów, w tym w zespole finansowo księgowym, które będą wspierać takie raportowanie. Sporo problemów mogą przysporzyć wskaźniki dotyczące wydatków operacyjnych. Jeśli okażą się one istotne w tym obszarze, szczególnie ważne będzie właściwe zaimplementowanie odpowiedniego systemu ich raportowania. Pozostaje nam jeszcze kwestia odpowiedniego zarządzania raportowanymi wskaźnikami. W obecnych warunkach regulacyjnych decyzje biznesowe, np. dotyczące planowanych inwestycji, należy podejmować z wyprzedzeniem w taki sposób, by było one zrównoważone środowiskowo. Oczywiście w poprzednich latach również czynniki środowiskowe należało brać pod uwagę w takich sytuacjach, ale obecnie konieczność ta jest jeszcze silniejsza. Dotyczy to w szczególności np. budowy budynków biurowych, których plany architektoniczne powstają na długo przed rozpoczęciem inwestycji, a która wejdzie do CapEx w momencie jej ukończenia. Te decyzje będą miały wpływ na efekt naszych wyliczeń. Na koniec trzeba pamiętać, że weryfikacja wskaźników będzie obowiązkowa. To oznacza, że firmy będą musiały zapewnić odpowiedni ślad rewizyjny, czyli dokumentację, która będzie gromadzona i archiwizowana, tak by możliwa była weryfikacja sprawozdań zrównoważonego rozwoju.

Ile czasu może zająć wypełnienie tego obowiązku w praktyce?

To zależy. Na czas wypełnienia takiego obowiązku wpływać będzie wiele czynników. Przede wszystkim stopień zróżnicowania przychodów. Im więcej różnych strumieni przychodów w spółce, tym więcej czasu poświęcimy na wyliczenie poszczególnych wskaźników. Ponadto przypisanie przychodów do odpowiednich działalności zdefiniowanych w taksonomii może okazać się karkołomne. Słyszałem już o przypadku, w którym analiza potrwała kilka miesięcy. W przypadku CapEx kluczowe może okazać się zróżnicowanie pomiędzy przychodami zrównoważonymi środowiskowo a tymi niezrównoważonymi. Im bardziej zróżnicowane, tym więcej wyliczeń, konieczności zastosowania odpowiednich proporcji, a za tym potrzeba większej ilości czasu. Abstrahując od czasu potrzebnego na samo wdrożenie, w przypadku OpEx, jeśli tylko okaże się istotny, jego poprawne wyliczenie będzie chyba najbardziej czasochłonne. Dlatego spółki, których wskaźnik związany z wydatkami operacyjnymi byłby nieistotny, czasu na sporządzenie samego raportowania, nie mówiąc o jego wdrożeniu, będą potrzebowały znacznie mniej. Nie uciekniemy też od zasobów, które im liczniejsze i lepiej przygotowane merytorycznie, tym więcej czasu pozwolą nam zaoszczędzić. Jakbym miał szacować czas potrzebny spółce na sporządzenie pełnego raportowania niefinansowego, to uznałbym, że będzie on odpowiadał czasowi potrzebnemu na sporządzenie sprawozdania finansowego. Z kolei wdrożenie takiego raportowania to proces porównywalny np. z wdrożeniem międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej w spółce.