Największa giełda na świecie

New York Stock Exchange (NYSE) to największa obecnie na świecie giełda pod względem kapitalizacji spółek. Jej początki sięgają końca XVIII w. Notowanych jest na niej prawie 3 tys. firm zarówno z USA, jak i z innych krajów świata. Główny indeks NYSE - Dow Jones Industrial Average (DJIA) uznawany jest powszechnie za najważniejszy wskaźnik giełdowy, który najlepiej odzwierciedla koniunkturę nie tylko na rynku amerykańskim, lecz również w całej globalnej gospodarce.

Historia NYSE

Początki New York Stock Exchange sięgają 1792 r. Wówczas to 24 nowojorskich maklerów i kupców podpisało porozumienie (tzw. Buttonwood Agreement), tworząc podwaliny do powstania giełdy, na której początkowo znalazło się w obrocie pięć rodzajów papierów wartościowych. Formalnie status narodowej giełdy papierów wartościowych NYSE uzyskała dużo później, bo w 1934 r. Wówczas też powstała amerykańska komisja papierów wartościowych (SEC), nadzorująca handel akcjami w obrocie publicznym.

Do 1938 r. zarządzaniem NYSE zajmowała się specjalna komisja wyłaniana spośród członków giełdy i inwestorów. W tym właśnie roku zatrudniono pierwszego etatowego prezesa giełdy, któremu w kierowaniu tą instytucją pomagała 33--osobowa rada gubernatorów, składająca się z członków giełdy, partnerów tej instytucji wywodzących się z firm, a także z osób pełniących funkcje publiczne w Nowym Jorku.

W 1971 r. zreorganizowano NYSE i przyznano jej status spółki typu non-profit, będącej własnością zarejestrowanych jej członków. W 1972 r. radę gubernatorów zastąpiła 25-osobowa rada dyrektorów, w skład której weszli prezes i dyrektor giełdy, 12 reprezentantów sektora publicznego i 12 przedstawicieli firm notowanych na NYSE.

Podstawowe wskaźniki rynku

Głównym wskaźnikiem giełdy nowojorskiej jest Dow Jones Industrial Average (tzw. średnia industrialna). Indeks ten powszechnie uznawany jest też za najważniejszy wskaźnik w skali globalnej, który jest wyznacznikiem koniunktury nie tylko w gospodarce amerykańskiej lecz również na całym świecie.

W skład indeksu DJIA wchodzi trzydzieści największych pod względem kapitalizacji, najbardziej renomowanych spółek. Na koniec lutego br. największy udział we wskaźniku miał koncern górniczy Minnesota Mining (8,107%). W dalszej kolejności znalazły się potentat branży komputerowej IBM (6,664%), firmy kosmetyczne Procter & Gamble (5,825%) i Johnson & Johnson (4,103%) i największa na świecie sieć supermarketów - Wal--Mart Stores (4,241%).

Innymi istotnymi wskaźnikami wykorzystywanymi na NYSE, które naliczane są w systemie ciągłym, są indeksy z grupy Standard & Poor's - S&P. 500, S&P 100, S&P 400 Midcap, S&P Global 100, a także indeks rynku Amex - Amex Composite oraz wskaźniki branżowe - Dow Jones Transportation i Dow Jones Utilities, oraz indeks małych spółek - Russell 2000.

NYSE to giełda, na której notowane są największe światowe spółki pod względem kapitalizacji. Na koniec stycznia br. największą firmą na tym rynku jeśli chodzi o wartość rynkową akcji był konglomerat przemysłowy General Electric (kapitalizacja - 369 mld USD). Wyraźniej ustępował mu drugi na liście koncern Wal-Mart Stores (267,3 mld USD), na trzecim miejscu zaś znalazł się potentat branży naftowej - Exxon Mobil (267,1 mld USD). Na uwagę zasługiwał brak w pierwszej dziesiątce renomowanych firm branży high-tech, takich jak Microsoft, Cisco czy Oracle, które jeszcze na początku 2000 r., przed wygaśnięciem tzw. gorączki internetowej na giełdach, zdecydowanie przodowały w rankingach, a analitycy już odmierzali czas, kiedy pierwsza firma w historii światowego rynku kapitałowego będzie mogła pochwalić się kapitalizacją przekraczającą 1 bln USD.

Na koniec stycznia br. łączna kapitalizacja wszystkich spółek na NYSE sięgała 15,9 bln USD, wyłączając jednostki funduszy powierniczych zaś wynosiła ona 11 bln USD). Giełda nowojorska daleko w tyle pozostawiła największych konkurentów. Wystarczy zauważyć, że w tym samym czasie kapitalizacja drugiego w rankingu, sąsiedniego nowojorskiego rynku spółek high-tech NASDAQ wynosiła 2,9 bln USD, trzecia na liście giełda tokijska zaś mogła pochwalić się wartością rynkową spółek wynoszącą łącznie 2,3 bln USD. Dla porównania, największa giełda europejska - London Stock Exchange - miała w końcu stycznia br. kapitalizację w wysokości 2,1 bln USD.Główne dane dotyczące NYSE

Średni dzienny wolumen obrotów na NYSE wyniósł w 2001 r. 1,2 mld akcji. Średnia cena waloru notowanego na tym rynku sięgnęła 34,11 USD. Jedna transakcja na rynku dotyczyła przeciętnie 907 akcji. Średnie dzienne obroty sięgnęły 42,3 mld USD. Wartość wszystkich ubiegłorocznych debiutów amerykańskich spółek na parkiecie giełdy nowojorskiej wyniosła natomiast 39,7 mld USD.

W 2001 r. na giełdzie zadebiutowały 144 spółki. W styczniu br. do obrotu trafiły walory kolejnych 10 firm. Łącznie na koniec stycznia 2002 r. na NYSE notowane były 2794 spółki zarówno amerykańskie, jak i zagraniczne.

Jednak giełda nowojorska to nie tylko obrót akcjami. W końcu stycznia br. możliwy był obrót na tym rynku 555 rodzajami derywatów oraz 357 rodzajami ADR-ów (amerykańskich kwitów depozytowych) spółek zagranicznych.

Indeks Dow Jones w 2001 r. stracił na wartości 7,1%, w ciągu ostatniego roku zaś, od końca lutego ub.r. do końca lutego 2002 r., jego wartość obniżyła się o 3,7%. Obecnie wskaźnik ten oscyluje wokół poziomu 10 100 pkt. Na rekordowym poziomie indeks był 14 stycznia 2000 r., kiedy to w trakcie sesji osiągnął wartość 11 750,28 pkt. Najniższą wartość, 41,22 pkt. zanotował on 8 lipca 1932 r.

NYSE jest wciąż instytucją

typu non-profit

W przeciwieństwie do czołowych giełd papierów wartościowych z Europy (m.in. LSE, Deutsche Börse i Euronext), które już przeprowadziły tzw. proces demutualizacji, rezygnując z członkowskiej struktury własności, i wprowadziły swoje akcje do publicznego obrotu, NYSE wciąż jest instytucją typu non-profit. Właścicielami NYSE są jej członkowie, renomowane instytucje finansowe, także spoza Stanów Zjednoczonych.

Każdy członek giełdy musi spełnić wiele rygorystycznych warunków, by mógł mu zostać przyznany taki status. Jednym z warunków jest wykupienie tzw. miejsc na głównym parkiecie giełdowym, których od 1953 r. jest 1366.

Kryteria dopuszczeniowe

dla spółek

Kryteria dopuszczeniowe dla amerykańskich spółek chcących wprowadzić swoje akcje do obrotu na NYSE są dość rygorystyczne. Spółka przede wszystkim musi w okresie 3 lat przed planowanym debiutem być rentowną i łącznie osiągnąć w tym okresie zysk przed opodatkowaniem w minimalnej wysokości 6,5 mln USD, przy czym w ostatnim roku przed wejściem na giełdę musi on wynieść przynajmniej 2,5 mln USD. Dochody w ostatnim roku fiskalnym nie mogą być natomiast mniejsze niż 100 mln USD. Wartość rynkowa akcji spółki kandydującej na NYSE musi wynosić minimum 60 mln USD.

Amerykański kandydat na giełdę nowojorską musi też zapłacić giełdzie jednorazową opłatę w wysokości 36,8 tys. USD, a kolejne opłaty nalicza się według liczby akcji, które znajdą się w obrocie. Dla przykładu, jeśli debiutująca na NYSE spółka wprowadza do obrotu 5 mln akcji, wówczas musi ona zapłacić pierwszą prowizję w wysokości 36,8 tys. USD. Za pierwsze dwa miliony akcji dokłada 29,5 tys. USD, za kolejne 2 mln walorów - 14,8 tys. USD i za jeszcze dodatkowy milion akcji - 3,5 tys. USD. Łączna wstępna opłata wynosi więc 84,6 tys. USD.

Nieco inaczej wyglądają kryteria dopuszczeniowe dla przedsiębiorstw spoza USA. Taki kandydat w ciągu ostatnich trzech lat musi wypracować zysk przed opodatkowaniem w wysokości 100 mln USD, przy czym w ostatnich dwóch latach przed debiutem musi to być rocznie co najmniej 25 mln USD. W ostatnim roku fiskalnym spółka musi mieć dochody w wysokości 100 mln USD. Kapitalizacja zagranicznej firmy aspirującej na NYSE musi być dość duża i wynosić minimum 1 mld USD.

Richard Grasso

kieruje NYSE

od 1 czerwca 1995 r.

N a stanowisku prezesa i dyrektora generalnego NYSE zasiada od 1 czerwca 1995 r. 55-letni obecnie Richard Grasso. Kluczowe stanowiska w zarządzie giełdy zajmuje on już od 1988 r. Pełnił m.in. funkcje jednego z prezydentów i dyrektora ds. operacyjnych. Od 1 stycznia 1991 r. był wiceprezesem giełdy. Swoją karierę zawodową związał z NYSE już w 1968 r. W 1973 r. objąłW zarządzaniu giełdą pomaga mu czworo wiceprezesów: Robert Britz, Catherine Kinney, wieloletni szef banku inwestycyjnego Merrrill Lynch David Komansky oraz Robert Murphy, dyrektor generalny firmy LaBranche & Co.

Wśród dyrektorów NYSE pełniących funkcje doradcze jest też kilku innych przedstawicieli renomowanych amerykańskich firm. W grupie tej znajdują się przede wszystkim reprezentanci potężnych instytucji finansowych z Wall Street, takich jak Lehman Brothers, Salomon Smith Barney, AIG, J.P. Morgan Chase i Brunswick Corp.

Ciekawostki

l najdłużej notowaną na giełdzie nowojorskiej spółką jest firma elektryczna Con Edison, której walory po raz pierwszy pojawiły się w obrocie na tym rynku w 1824 r. Wówczas nazywała się New York Gas Light Company.

l pierwszą spółką w historii, której walory trafiły na NYSE, jest Bank of New York. Miało to miejsce w 1792 r. Spółka ta jest wciąż notowana na nowojorskiej giełdzie.

l pierwszą spółką notowaną na NYSE, która dostała status członka giełdy, jest Institutional Equity Corporation. Miało to miejsce w 1971 r.

l pierwszym członkiem giełdy, który wprowadził swoje akcje do obrotu na NYSE jest bank inwestycyjny Donaldson, Lufkin & Jenrette. Jego walory zadebiutowały na rynku w 1970 r.

l najstarszą firmą, która znajduje się w obrocie na giełdzie nowojorskiej, jest Dexter Corp. Firma została założona w 1767 r., a jej akcje zadebiutowały na NYSE w 1968 r.