Jak wypadły pierwsze raporty roczne według MSSF

Analiza raportów rocznych oraz nasze doświadczenia jako audytorów wskazują, że pomimo sporządzenia pierwszych sprawozdań finansowych, zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej, rzeczywisty proces wdrożenia MSSF w spółkach nie został jeszcze zakończony

Pierwszym warunkiem efektywnego wdrożenia jest zmiana roli księgowych.

Warunki udanego wdrożenia

Nowoczesna rachunkowość wymaga współpracy wielu działów przedsiębiorstwa i przenika różne procesy, a nierzadko wymaga zaangażowania najwyższego kierownictwa. Kompletne wdrożenie MSSF wymaga więc pracy nad systemem raportowania oraz świadomością osób odpowiedzialnych za sprawozdanie finansowe. Należy uświadomić sobie zmianę roli głównego księgowego, z osoby odpowiedzialnej za sporządzenie sprawozdania finansowego na osobę zarządzającą procesem sporządzania sprawozdania. Księgowi stają się więc bardziej menedżerami niż specjalistami, nie sposób bowiem być ekspertem jednocześnie w zakresie prawa podatkowego, bilansowego polskiego, międzynarodowego, rachunkowości zarządczej, wyceny instrumentów finansowych i nieruchomości, ZUS itd.

Drugim warunkiem zakończenia wdrożenia jest zaakceptowanie zmiany zakresu odpowiedzialności osób sporządzających sprawozdanie. Liczba szacunków niezbędnych do zgodnej z zasadami wyceny aktywów i pasywów powoduje, że wartości większości pozycji sprawozdania finansowego nie da się ustalić precyzyjnie. Na księgowych spoczywa więc odpowiedzialność za przeprowadzenie odpowiedniej procedury, której wynikiem jest najlepszy, najbardziej wiarygodny szacunek. Nie jest już natomiast w sferze odpowiedzialności księgowych dokładność, jednoznaczność i niezmienność tego szacunku. Zasady i proces sporządzania sprawozdania muszą być spójne z zasadami budżetowania, w oparciu o które buduje się prognozy finansowe, niezwykle ważne dla uczestników rynku kapitałowego. Oznacza to, że księgowi powinni odpowiadać również za proces budżetowania i zapewniać jednolitość stosowanych zasad rachunkowości dla celów budżetowania i sporządzania sprawozdań.

Pamiętajmy o adresatach sprawozdań

Trzecim kluczowym warunkiem sporządzenia dobrego raportu zgodnego z MSSF jest świadomość celu sprawozdania finansowego oraz jego adresatów. W przeciwieństwie do rachunkowości służącej obliczeniu podatków, której odbiorcą są urzędy, adresatami sprawozdań są inwestorzy i inni interesariusze, a więc ludzie, którzy na podstawie sprawozdań finansowych podejmują decyzje. Z tego powodu ważne są nie tylko liczby, ale również ogólne wrażenie będące efektem obcowania ze sprawozdaniem finansowym. Wrażenie to buduje się poprzez odpowiednią formę sprawozdania, kompletność i adekwatność informacji opisowych, których znaczenie niezwykle wzrosło w sprawozdaniu zgodnym z MSSF. W sprawozdaniu tym, w którym wycena aktywów i pasywów dokonywana jest na podstawie subiektywnych ocen zdarzeń gospodarczych, wyczerpujące i jasne opisy wyjaśniające przyjęte założenia i procedury są niezbędne do zrozumienia sytuacji finansowej spółki.

Co sprawia kłopoty

Badania przeprowadzone przez HLB Frąckowiak i Wspólnicy wskazują, że na 39 ankietowanych spółek, które wdrożyły już MSSF, 1/3 uważa, że proces ten nie został jeszcze zakończony, a 72 proc. twierdzi, że księgowi nie mają wiedzy wystarczającej do sporządzenia sprawozdania finansowego zgodnego z MSSF. Obszary rachunkowości, które sprawiały i nadal sprawiają najwięcej trudności księgowym, to wszystkie te, które wymagają szacowania wartości pozycji bilansowych. Począwszy od amortyzacji zgodnej z ekonomicznym okresem użytkowania środków trwałych, kończąc na konsolidacji sprawozdań finansowych. Jednym z najtrudniejszych obszarów jest test na utratę wartości aktywów, w tym szczególnie test na utratę wartości firmy. Jest to zagadnienie wymagające wielu oszacowań, takich jak szacunek przyszłych przepływów pieniężnych, określenie stopy dyskontowej lub ustalenie wartości rynkowej aktywów. Problemy techniczne w tym obszarze polegają w szczególności na właściwym zdefiniowaniu tzw. ośrodków generujących środki pieniężne i przypisaniu do nich przepływów środków pieniężnych. Innym obszarem, który sprawiał problemy, jest przeszacowanie wartości środków trwałych na dzień przejścia na MSSF, którego dokonała sUstalenie wartości godziwej zostało dokonane przez rzeczoznawców majątkowych, jednak często sposoby ustalenia wartości godziwej były dość skomplikowane ze względu na brak aktywnego rynku na środki trwałe podlegające przeszacowaniu. Sprawia to, iż szacunki te mogą być obarczone błędem, a w takim przypadku jeszcze ważniejsze staje się właściwe przeprowadzenie testu na utratę wartości.

Szczególnie skomplikowany jest proces konsolidacji sprawozdań finansowych. W momencie objęcia kontroli nad inną jednostką zachodzi konieczność wyceny aktywów i pasywów nabywanej jednostki w wartości godziwej. Co więcej, konieczne jest zidentyfikowanie wartości niematerialnych i wyłączenie ich z wartości firmy, nawet jeżeli wartości te nie były dotąd ujmowane w sprawozdaniu finansowych spółki nabytej. Wszystko to powoduje konieczność przeprowadzenia olbrzymiej liczby szacunków.

Liczba dokonywanych oszacowań oraz zmienność warunków, w których funkcjonuje przedsiębiorstwo, sprawia, że sprawozdania finansowe charakteryzują się dużą zmiennością z okresu na okres. Zmiany wyników finansowych są często skutkiem zmian szacunków i mogą mieć charakter przejściowy. Z tego powodu istnieje również konieczność pogłębienia oceny przedsiębiorstwa i nieograniczania jej wyłącznie do wyniku finansowego, który nie zawsze jest miernikiem efektywności funkcjonowania przedsiębiorstwa w dłuższym okresie.

Stawką jest zaufanie

Podnoszenie jakości sprawozdań finansowych oraz umiejętności czytania tych sprawozdań jest jednym z ważniejszych elementów budowania wiarygodności rynku kapitałowego. Jesteśmy przekonani, czego dowodzą również badania, że jakość raportowania przekłada się na zaufanie inwestorów, a to z kolei na wartość spółki, dlatego jest to ważne dla wszystkich uczestników rynku kapitałowego. Tak prestiżowe konkursy, jak prowadzony przez Instytut Rachunkowości i Podatków oraz "Parkiet", a mianowicie "Konkurs na najlepszy raport roczny zgodny z MSSF" niewątpliwie podnoszą prestiż i rangę sprawozdań finansowych jako głównego narzędzia komunikacji pomiędzy spółką a jej inwestorami i przyczyniają się do doskonalenia sprawozdań finansowych.

HLB Frąckowiak i Wspólnicy