Raport PIE: fuzja telekomów w Polsce ze szkodą dla użytkowników

Zgoda na konsolidację rynku telekomunikacyjnego w UE mogłaby oznaczać dla rynku polskiego wzrost cen przy wątpliwym wpływie na jakość dostępnej infrastruktury – pisze ekspert Polskiego Instytut Ekonomicznego. Nowy raport PIE opisujemy jako pierwsi.

Ważą się losy rynku telekomunikacyjnego w Unii Europejskiej. W Polskim Instytucie Ekonomicznym powstał raport pokazujący, o co toczy się obecnie gra w tym sektorze. Opisujemy go jako pierwsi. 

Polski Instytut Ekonomiczny wydał nowy raport o rynku telekomunikacyjnym. Dlaczego?  

PIE podsumowuje zgłoszone w 2024 roku propozycje Komisji Europejskiej i odnosi się do głównych tez z ogłoszonych raportów Enrica Letty oraz Mario Draghiego. W skrócie: przestrzega decydentów przed ich poparciem w części dotyczącej konsolidacji telekomów.

Mario Draghi b. szef Europejskiego Banku Centralnego wskazuje w swojej publikacji m.in., że konsolidacja rynku telekomunikacyjnego w Unii Europejskiej może być sposobem na zwiększenie konkurencyjności wspólnoty na tle innych regionów świata.

Raport ten, jako mogący mieć wpływ na politykę regulacyjną w krajach UE, był szeroko komentowany nie tylko przez szereg organizacji, zrzeszających duże przedsiębiorstwa, w tym telekomy. 

Teraz najwyraźniej zbliża się czas decyzji. Wzmaga się bowiem lobbing czekających na nią stron.  W ubiegłym tygodniu postulaty z raportu Draghiego wsparli europejscy dostawcy sprzętu telekomunikacyjnego Nokia i Ericsson organizując spotkanie przedstawicieli europejskiego przemysłu i polityki pod hasłem „New Industrial Ambition for Europe”. Wzięli w nim udział także przedstawiciele polskiego rządu. 

Analiza PIE jak kij w mrowisko. Postulat konsolidacji telekomów niezrozumiały

W tym kontekście raport PIE to kij w mrowisko. Ignacy Święcicki, ekspert instytutu w raporcie „Europejski Rynek Telekomunikacyjny – Wyzwania Czasu Transformacji” przestrzega, że zgoda na zmniejszenie liczby operatorów telekomunikacyjnych w Polsce (zapewne chodzi o cztery największe grupy: Orange Polska, T-Mobile Polska, Cyfrowy Polsat oraz P4 - red.) może być niekorzystna z punktu widzenia interesu konsumentów, a jej inne oczekiwane skutki – są niepewne.

Autor raportu uważa postulat konsolidacji operatorów telekomunikacyjnych za niezrozumiały.

„Wyniki badań opisane w dalszej części raportu wskazują na brak jednoznacznego związku między poziomem koncentracji na rynku a wysokością inwestycji” - czytamy.  „Jednocześnie znaczne zróżnicowanie dochodów między krajami UE może pogorszyć sytuację krajów mniej zamożnych. Z jednej strony podniesienie i ujednolicenie cen w skali Unii Europejskiej będzie oznaczało dla nich istotne podwyżki cen usług. Z drugiej strony perspektywy mniejszych przychodów mogą skutkować ograniczeniem inwestycji w takich krajach i priorytetyzacją inwestycji w zamożniejszych regionach UE” – argumentuje autor.

Święcicki: jeśli w Polsce ubędzie operatorów, ceny mogą wzrosnąć

W tezie o konieczności uzyskania zgody na konsolidację operatorów telekomunikacyjnych w UE widzi ryzyko. „(…) dla polskiego rynku mogłoby to raczej oznaczać wzrost cen, przy wątpliwym wpływie na jakość dostępnej infrastruktury” – pisze m.in. Ignacy Święcicki.

W raporcie autor przytacza szereg badań i opublikowanych już analiz opisujących skutki fuzji telekomów w Europie. Uważa, że nie pozwalają one na wyciąganie jednoznacznych wniosków dla polskiego rynku. Podkreśla znaczenie tzw. środków zaradczych które wymuszano na przejmującej firmie w krajach, gdzie do transakcji dochodziło.

„Wyniki badań empirycznych podejmowanych w ostatnich latach nie dają jednoznacznej odpowiedzi w zakresie wpływu fuzji na rynku telekomunikacyjnym (mobilnym) na kierunek zmiany cen i jakość oferowanych usług” – czytamy również w raporcie PIE.

„Trudno również wskazać sytuację, w której do fuzji dochodziłoby na rynku podobnym pod względem struktury do polskiego – stąd wnioski z innych krajów muszą być traktowane z ostrożnością, jeśli mają być odnoszone do sytuacji w naszym kraju” – pisze autor.

Ignacy Święcicki uważa też, że decyzje o konsolidacji telekomów zapadające w centralach poza Polską mogłyby „w mniejszym stopniu uwzględniać lokalne uwarunkowania”.

„Siła nabywcza konsumentów czy użytkowników w wielu regionach UE jest wyższa niż w Polsce, a z punktu widzenia strategii decyzje podejmowane w centrali znajdującej się poza Polską mogłyby w mniejszym stopniu uwzględniać lokalne uwarunkowania” - pisze.

Operatorzy telekomunikacyjni muszą być bardziej innowacyjni

Jeśli chodzi o źródła innowacyjności sektora telekomunikacyjnego to upatruje ich w usługach spoza głównego obszaru działania firm.

„Rynek, na którym role i udziały są z grubsza podzielone, który daje stabilne przychody nie sprzyja innowacyjności – presja konkurencyjna jest mniejsza. Jednocześnie wyczerpanie się prostych sposobów pozyskiwania nowych klientów mogłoby do takich działań prowadzić – wyróżniające, innowacyjne usługi mogą służyć odebraniu klientów konkurencji. Wydaje się jednak, że musiałyby to być usługi spoza obszaru telekomunikacji, dywersyfikujące w jakiś sposób źródła przychodów operatorów telekomunikacyjnych” – czytamy w raporcie PIE.

„Opóźnienia w rozdysponowaniu zasobów widma na cele łączności ruchomej, w tym sieci 5G, nie sprzyjają oczywiście takiej transformacji telekomów. Należy przy tym zaznaczyć, że w konsultacjach prowadzonych przez UKE operatorzy wypowiedzieli się przeciwko szybkiemu rozdysponowaniu pasma 26 GHz – w teorii odpowiedniego do zastosowań przemysłowych czy internetu rzeczy. Może to utrudniać wykorzystanie szansy, jaką jest znaczny udział przemysłu w polskiej gospodarce” – pisze Ignacy Święcicki.

Dlaczego spada wartość rynku telekomunikacyjnego w Europie?  Winne „polityki cenowe"

Branża telekomunikacyjna w UE szuka od lat sposobu na wzrost przychodów.

Jak zauważa PIE, wartość europejskiego rynku telekomunikacyjnego w 2023 r. wyniosła 277 mld euro, jedynie o 6,1 proc. więcej niż w 2017 r. W latach 2015-2023 kapitalizacja europejskich spółek z sektora telekomunikacyjnego spadła zaś o 41 proc. do 270 mld dol.

Dla porównania, kapitalizacja firm telekomunikacyjnych w Stanach Zjednoczonych urosła w tym czasie o 20 proc. do 650 mld euro.

PIE zwraca uwagę, że wzrost przychodów telekomów w coraz mniejszym stopniu zależy od wzrostu konsumpcji danych internetowych. „O ile ilość danych przesyłanych przez sieci nieustannie rośnie (choć tempo tego wzrostu spada), o tyle z powodu polityk cenowych stosowanych przez operatorów, ich przychody nie rosną” - czytamy.

W sieciach 4G dominującym modelem jest oferowanie w zasadzie nieograniczonych pakietów danych – co umożliwia rosnącą konsumpcję bez wzrostu kosztów po stronie użytkownika (jest to szczególnie widoczne w sieciach stacjonarnych, choć również w sieciach ruchomych dostępne pakiety często wykraczają poza możliwe do wykorzystania w bieżącej konsumpcji) – podaje raport.

Zauważono w nim, że w 2023 r. w Europie Zachodniej przesłano 8,3 exabajta danych, niemal trzykrotnie więcej niż w 2019 r. A jednak tempo wzrostu stopniowo spada, z ok. 28 proc. w 2020 r. do 14 proc. obecnie i prognozowanych 10 proc. w 2029 r.

„Podobny trend zachodzi w Polsce, gdzie w ubiegłym roku przez sieci mobilne przesyłano 9,5 petabajta danych, dwuipółkrotnie więcej niż w 2019 r., ale aż 74-krotnie więcej niż dekadę temu. Taki wzrost – za który odpowiada w zasadzie wyłącznie zużycie danych poszczególnych użytkowników (a jedynie w niewielkim stopniu wzrost ich liczby) – jest wywołany zmianą technologiczną (3G-4G-5G) oraz zwiększeniem intensywności i jakości treści w internecie – przede wszystkim wideo. Jednocześnie w Polsce również widać hamowanie tempa wzrostu – w ostatnich latach wzrost w przeliczeniu na użytkownika wynosił ok. 20 proc. w porównaniu z ponad 100 proc. dekadę temu. Trend ten jest istotny, gdyż wpływa na decyzje inwestycyjne operatorów telekomunikacyjnych oraz na ich sytuację finansową” – podaje PIE.