Usługi depozytowo-rozliczeniowe przyszłości

Jakie wyzwania stoją przed instytucjami depozytowo-rozliczeniowymi w UE?

W ostatnich latach największym wyzwaniem dla izb rozliczeniowych i centralnych depozytów papierów wartościowych były regulacje, tworzone przede wszystkim na poziomie europejskim. a także lokalnie. Taki stan rzeczy był skutkiem kryzysu finansowego sprzed 10 lat, który spowodował znaczące nadszarpnięcie zaufania do rynków kapitałowych. Odbudowywanie tego zaufania to wyzwanie, któremu także instytucje infrastrukturalne rynku kapitałowego muszą sprostać. Proces ten trwa nadal.

Wśród wyzwań natury prawnej czeka nas implementacja dyrektywy Shareholders Rights Directive, a w związku z tym dostosowanie KDPW oraz innych depozytów do wymogów regulacyjnych w zakresie prowadzenia centralnego rejestru akcjonariuszy dla spółek publicznych.

Ponieważ działalność związana z prowadzeniem centralnego depozytu papierów wartościowych czy izby rozliczeniowej jest wysoce wrażliwa ze względu na bezpieczeństwo i stabilność systemu finansowego państw, istotnym wyzwaniem dla tego typu podmiotów pozostają kwestie cyberbezpieczeństwa. Centralne depozyty i izby rozliczeniowe to firmy technologiczne, a w szybko zmieniającym się otoczeniu i cyfrowej rewolucji sprawy związane z szeroko pojętym IT są w centrum uwagi.

Wreszcie mamy także czynniki polityczne; jednym z nich jest m.in. nierozwiązana kwestia brexitu, która ma i mieć może ogromne znaczenie, zwłaszcza dla działalności izb rozliczeniowych.

Czy transgraniczne świadczenie usług depozytowo-rozliczeniowych jest teorią czy praktyką?

Centralne depozyty papierów wartościowych oraz izby rozliczeniowe współpracują ze sobą zarówno operacyjnie, jak i na innych płaszczyznach – w ramach różnego rodzaju międzynarodowych gremiów czy organizacji. Ten drugi rodzaj współpracy pozwala na wypracowanie rozwiązań, które docelowo usprawniają pracę tych instytucji dzięki rozstrzygnięciom powstałym w drodze konsensusu między dużymi a mniejszymi podmiotami i krajami.

Doskonałym przykładem współpracy operacyjnej między centralnymi depozytami są tzw. linki, czyli połączenia operacyjne umożliwiające rozrachunek transakcji papierów wartościowych notowanych równolegle na dwóch lub więcej rynkach, czyli tzw. dual listing. Dzięki takiej współpracy każdy inwestor dokonujący transakcji na wybranym przez siebie parkiecie, na którym notowana jest dana spółka, może być pewien, że odpowiednia liczba zakupionych przez niego akcji zostanie zaksięgowana na jego rachunku papierów wartościowych. To centralne depozyty odpowiedzialne są za wykonanie odpowiednich procesów, by zachować zgodną liczbę dopuszczonych do obrotu akcji i zagwarantować inwestorowi dokonanie danej operacji. Linki służą także realizacji wszelkich innych operacji na papierach wartościowych, takich jak chociażby wypłata dywidendy, split akcji czy realizacja prawa poboru. Polski centralny depozyt posiada aktualnie siedem takich linków – pięć łączy nas bezpośrednio z innymi depozytami, a dwa – pośrednio (poprzez bank). Dzięki linkom KDPW z dwoma, tzw. ICSD, czyli międzynarodowymi centralnymi depozytami papierów wartościowych, inwestorzy operujący na naszej giełdzie mają dostęp do zagranicznych spółek notowanych na GPW z wielu różnych krajów.

Przykładem transgranicznego świadczenia usług w izbach rozliczeniowych mogą być tzw. interoperability arrangements, czyli swego rodzaju linki między izbami rozliczeniowymi. Aktualnie jest ich pięć w Europe i łączą cztery izby działające w UE (EuroCCP z Holandii, CC&G z Włoch, LCH Ltd. z Wielkiej Brytanii oraz LCH SA z Francji) oraz jedną ze Szwajcarii (Swiss SIX x-clear). Patrząc nieco bliżej, na region Europy Środkowej, warto wspomnieć o prowadzonym niedawno przez Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju projekcie mającym na celu rozpoznanie zasadności utworzenia regionalnego CCP (nie wszystkie rynki w naszym regionie mają autoryzowane izby rozliczeniowe). Analiza ekspertów EBOiR wykazała m.in. chęć wśród rynków w regionie CEE do posiadania własnych, narodowych instytucji typu CCP, jako źródła dumy narodowej i dowodu suwerenności. Nie bez znaczenia są także koszty działania takiego regionalnego CCP, który musiałby uwzględniać różne waluty, lokalne rozwiązania prawne i standardy rynkowe.

Innym przykładem transgranicznej współpracy centralnych depozytów papierów wartościowych jest paneuropejska platforma TARGET2-Securities (T2S), która powstała z inicjatywy banków centralnych strefy euro. Jej celem jest usprawnienie i obniżenie kosztów rozrachunku transakcji transgranicznych. System oferuje rozrachunek nie tylko w euro, ale także w innych walutach krajowych. Do T2S przystąpiły Węgry, Rumunia czy Dania. KDPW nie jest uczestnikiem T2S, ale od samego początku obserwuje jej funkcjonowanie oraz – we współpracy z innymi uczestnikami rynku krajowego, w ramach grupy T2S NUG_PL – ocenia potencjalne korzyści i koszty związane z rozrachunkiem transakcji na paneuropejskiej platformie. W czerwcu 2012 r. Krajowy Depozyt, w imieniu grupy T2S NUG_PL, podjął decyzję o odsunięciu w czasie uczestnictwa w projekcie TARGET2-Securities. Przemawiają za tym dwa główne powody: brak wyraźnych korzyści biznesowych dla uczestników KDPW z wejścia na platformę T2S oraz brak decyzji dotyczącej wprowadzenia euro w Polsce. W 2018 roku przeprowadziliśmy wśród polskich instytucji rynkowych ankietę dotyczącą możliwości wejścia polskiego rynku na T2S i decyzja grupy była podobna do tej z roku 2012. Kolejna analiza czeka nas w 2020 roku.

Jakich nowych usług ze strony KDPW mogą się spodziewać emitenci?

Nowym rozwiązaniem, które co prawda weszło już w życie, ale ma niebagatelne znaczenie dla rozwoju rynku obligacji, jest dematerializacja i rejestracja obligacji w KDPW za pośrednictwem agenta emisji i przy wykorzystaniu nowoczesnej aplikacji, znacząco skracającej czas rejestracji papierów wartościowych.

Kolejnym rozwiązaniem istotnie unowocześniającym nasze usługi będzie wprowadzenie 30 września br. standaryzacji obsługi zdarzeń korporacyjnych na bazie normy ISO 20022, w wyniku których następuje wypłata świadczeń pieniężnych w obszarze wymiany informacji pomiędzy KDPW a uczestnikami bezpośrednimi. Przy okazji rozszerzamy wykaz operacji, w zakresie których komunikacja KDPW z emitentami będzie się odbywała za pośrednictwem witryn internetowych, obejmując m.in.: częściową spłatę wartości nominalnej, przedterminowy, częściowy i dobrowolny (lub obligatoryjny) wykup papierów wartościowych na żądanie emitenta, wypłatę dywidendy z opcją wyboru pożytków realizowaną w ramach dwóch zdarzeń: dystrybucji papieru pośredniego oraz dywidendy z opcją, a także wykupywanie certyfikatów inwestycyjnych na żądanie uprawnionych czy umorzenie certyfikatów inwestycyjnych w związku z likwidacją funduszu inwestycyjnego.

Harmonizację wymiany informacji w oparciu o komunikaty na bazie ISO 20022 prowadzimy już od kilku lat, co przynosi wymierne korzyści emitentom: przede wszystkim podnosi jakość i efektywność obsługi, ujednolica sposoby wymiany informacji w zakresie obsługi zdarzeń korporacyjnych i ogranicza koszty związane z papierową dokumentacją, oszczędzając czas, pieniądze i środowisko naturalne.

Jeszcze tej jesieni udostępnimy produkcyjną wersję aplikacji eVoting, służącą do obsługi głosowań na WZA. Aplikacja ta jest usługą, którą Krajowy Depozyt udostępni w ramach Platformy Blockchain dla Rynku Kapitałowego. Zapewni ona obsługę walnych zgromadzeń spółek publicznych, w tym głosowanie z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej. Z aplikacją eVoting zintegrowana zostanie aplikacja KDPW służąca do przekazywania emitentom wykazu uprawnionych do udziału w walnym zgromadzeniu. Ten moduł już działa na platformie, a wszystkie WZA rejestrowane w systemie KDPW po 1 lipca br. odbywają się na nowej infrastrukturze. Platforma Blockchain dla Rynku Kapitałowego to nowoczesna platforma biznesowa, będąca rozwiązaniem sektorowym, ukierunkowanym na współpracę wielu podmiotów, w celu wymiernego zwiększania wzajemnych korzyści. Jako rozwiązanie otwarte, przeznaczone dla wszystkich podmiotów funkcjonujących na rynku kapitałowym, będzie stanowiło infrastrukturę do współtworzenia jednolitego, bezpiecznego i zaufanego ekosystemu dedykowanego współpracy w obszarze nowoczesnych i innowacyjnych usług posttransakcyjnych.

W przyszłym roku zaś czeka nas kolejna duża zmiana i nowe możliwości dla emitentów w zakresie pozyskania informacji o akcjonariacie spółki. Od kilku miesięcy trwają prace nad projektem nowelizacji ustawy o ofercie i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu, która ma na celu między innymi włączenie do polskiego porządku prawnego przepisów umożliwiających spółkom publicznym identyfikację ich akcjonariuszy oraz dotyczących przekazywania informacji akcjonariuszom i ułatwienia wykonywania praw przez akcjonariuszy. W projekcie ustawy zapisano, że spółki publiczne będą miały prawo do identyfikacji wszystkich swoich akcjonariuszy. Zgodnie z zapisami dokumentu po otrzymaniu żądania od spółki w sprawie udzielenia informacji o akcjonariuszach Krajowy Depozyt ma niezwłocznie przekazać je uczestnikom prowadzącym rachunki papierów wartościowych lub rachunki zbiorcze. Po otrzymaniu stosownych informacji od pośredników Krajowy Depozyt będzie udostępniał je spółce przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej.

Naszą misją jest budowa pozycji GK KDPW jako dostawcy pierwszego wyboru usług posttransakcyjnych dostosowanych do potrzeb polskiego rynku finansowego oraz dostarczanie uczestnikom rynku zintegrowanych usług dla różnych klas aktywów w oparciu o innowacyjne rozwiązania technologiczne.

Maciej Trybuchowski prezes zarządu KDPW i KDPW_CCP