Odbudowa Ukrainy będzie musiała być procesem przejrzystym

– Koszt odbudowy gospodarki ukraińskiej po wojnie szacowany jest na 486 mld USD w ciągu dekady, co stanowi 2,8-krotność nominalnego PKB tego kraju szacowanego na 2023 rok – mówi „Parkietowi” Olivier Degand, partner zarządzający w Forvis Mazars Polska.

Jak duży może być koszt odbudowy Ukrainy po wojnie? Na ile setek miliardów dolarów można go oszacować?

We wspólnej ocenie Banku Światowego, Komisji Europejskiej i rządu ukraińskiego przeprowadzonej pod koniec 2023 roku oszacowano, że odbudowa i przywrócenie stanu sprzed wojny będzie kosztować około 486 mld USD w ciągu następnej dekady, w porównaniu z 411 mld USD szacowanymi wcześniej, co stanowi mniej więcej 2,8-krotność szacowanego nominalnego PKB Ukrainy na 2023 rok.

W ramach tego zapotrzebowania uwzględniono niezbędne środki w celu przekształcenia kraju w państwo nowoczesne, zrównoważone środowiskowo, niskoemisyjne i odporne, a także dostosowane do zasad i standardów Unii Europejskiej.

Najwyższe szacowane potrzeby koncentrują się oczywiście w najbardziej zniszczonych sektorach takich jak: mieszkalnictwo stanowi 17 proc. (ponad 80 mld USD), następnie transport 15 proc. (prawie 74 mld USD), handel i przemysł 14 proc. (67,5 mld USD), rolnictwo 12 proc. (56 mld USD), energia 10 proc. (47 mld USD), ochrona socjalna i źródła utrzymania 9 proc. (44,3 mld USD) oraz zarządzanie zagrożeniami wybuchowymi 7 proc. (prawie 35 mld USD).

W połowie 2022 roku Forvis Mazars utworzył globalną grupę roboczą ds. odbudowy Ukrainy składającą się z 30 przedstawicieli z dziesięciu różnych krajów. Na przestrzeni lat swojej działalności biznesowej Forvis Mazars wspierał swoich klientów na całym świecie w zakresie strukturyzacji złożonych projektów, propozycji finansowania, modelowania biznesowego, fuzji i przejęć i innych narzędzi inwestycyjnych. Ta grupa robocza ma na celu promowanie wysiłków na rzecz odbudowy gospodarczej Ukrainy, przyspieszanie reform, śledzenie kluczowych wydarzeń i ułatwianie dostępu do finansowania zarówno podmiotom z sektora prywatnego, jak i organizacjom państwowym.

Czy zamrożone rezerwy międzynarodowe Rosji mogłyby zostać wykorzystane do tego celu? Jeśli nie, jakie są tego powody?

Z naszych obserwacji wynika, że międzynarodowi partnerzy Ukrainy aktywnie zajmują się tą kwestią. W tym roku grupa G7 wprowadziła pożyczki przyspieszające wykorzystanie nadzwyczajnych dochodów (ERA) dla Ukrainy, mające na celu zapewnienie około 50 miliardów dolarów dodatkowego finansowania. Co ważne, pożyczki te zostaną spłacone z zysków wygenerowanych z zamrożonych obecnie rosyjskich aktywów o wartości około 280 miliardów dolarów, z których większość jest unieruchomiona w Europie. Szacuje się, że roczne wpływy z tych zamrożonych aktywów wynoszą od 3 do 5 miliardów euro.

Istnieją oczywiście obawy co do tego, że proces odbudowy Ukrainy po wojnie nie będzie przejrzysty. Co trzeba zrobić, by pieniądze przekazane na ten cel zostały wykorzystane jak najlepiej?

Oczywiście odbudowa i rekonstrukcja Ukrainy będzie złożonym i czasochłonnym procesem, obejmującym ogólną odbudowę gospodarki, rozwój biznesu, naprawę i modernizację infrastruktury i usług komunalnych, odbudowę budynków mieszkalnych oraz zastosowanie zasady: „build back better”. Ponadto jako że Ukraina kandyduje do członkostwa w Unii Europejskiej (UE), odbudowa wymaga dostosowania do zasad i standardów UE, co prowadzi do zaangażowania szerokiego grona interesariuszy i instrumentów.

Pomimo trwającej wojny ukraińska gospodarka wykazuje odporność, a wzrost PKB jest napędzany przez inicjatywy rządowe mające na celu zwiększenie dostępu przedsiębiorstw do finansowania i rynków, programy przekwalifikowania oraz kluczowy plan dla Ukrainy. Plan dla Ukrainy, będący programem najpilniejszych reform w tym kraju, jest kamieniem węgielnym unijnego pakietu pomocowego dla Ukrainy o wartości 50 mld euro. Podkreśla zaangażowanie Ukrainy w przejrzystość wdrażania projektów infrastrukturalnych, rozwoju społeczności i inicjatyw energetycznych zgodnie ze standardami UE.

W obliczu utraty ponad 50 proc. mocy wytwórczych rząd stawia na modernizację krytycznej infrastruktury energetycznej i przyspieszenie zrównoważonego rozwoju samego sektora energetycznego. Wysiłki te mają kluczowe znaczenie dla budowania odporności, wspierania długoterminowej stabilności gospodarczej i zapewnienia pomyślnej integracji Ukrainy z przestrzenią europejską.

Na początku 2023 roku inauguracyjnym posiedzeniem Komitetu Sterującego zainicjowano wielostronną platformę koordynacji darczyńców na rzecz Ukrainy (ang. MDCP). Łączy ona urzędników wysokiego szczebla z Ukrainy, UE, krajów G7, a także partnerów z międzynarodowych instytucji finansowych, w szczególności Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego, w celu skoordynowania wysiłków na rzecz zaspokojenia potrzeb finansowych Ukrainy zarówno w perspektywie krótko-, jak i średnioterminowej. Platforma jest głównym mechanizmem, za pomocą którego Ukraina może zwoływać spotkania ze swoimi kluczowymi partnerami w sprawie planowania i pomocy w zakresie odbudowy i rekonstrukcji. Jego celem jest również kierowanie zasobami w spójny, przejrzysty i integracyjny sposób, umożliwiający skuteczne planowanie i dostarczanie pomocy Ukrainie oraz unikanie powielania działań.

Jakie jest prawdopodobieństwo tego, że polskie firmy zostaną wykluczone z działań na rzecz odbudowy Ukrainy? Co należy zrobić, by uniknąć takiego scenariusza?

Polska jako bliski sąsiad i partner strategiczny odgrywa istotną rolę w wysiłkach wojennych Ukrainy i z pewnością będzie również znaczącą częścią procesu jego odbudowy.

Polskie firmy będą dobrze przygotowane do aktywnego udziału w procesie odbudowy Ukrainy, wspierane przez instrumenty i mechanizmy finansowe zapewniane przez polskie instytucje takie jak PFR i KUKE. Narzędzia te zostały specjalnie zaprojektowane, aby towarzyszyć i wzmacniać pozycję polskich firm angażujących się w projekty odbudowy gospodarki i infrastruktury naszego wschodniego sąsiada, zapewniając ich aktywny udział w tym transformacyjnym wysiłku.

Jak duże jest ryzyko, że kontrakty na odbudowę zostaną przyznane firmom z Chin? Teoretycznie to one mogą wygrywać przetargi na odbudowę, a przecież Chiny są uznawane za bliskiego sojusznika Rosji...

Warte podkreślenia jest to, że obecnie Chiny nie są częścią wspomnianej powyżej wielostronnej platformy koordynacji darczyńców, która jest współprowadzona przez Ukrainę, Stany Zjednoczone (USA) i Unię Europejską (UE).

Jak potencjalne zakończenie wojny w Ukrainie wpłynęłoby na europejskie i globalne rynki akcji? Czy inwestorzy mocno odetchnęliby z ulgą z powodu zniknięcia tego czynnika ryzyka geopolitycznego?

Należy zauważyć, że wpływ rosyjskiej agresji na Ukrainę po 24 lutego 2022 roku na globalne rynki finansowe i światową gospodarkę był niezwykle istotny. Dlatego tak ważne są stabilność i długoterminowe perspektywy rynkowe, niezbędne z punktu widzenia inwestorów. Nawet jeżeli wojna w Ukrainie dobiegnie końca, nadal będą istniały pewne napięcia w stosunkach z Rosją. Do tego dochodzą inne wyzwania geopolityczne (zwłaszcza na Bliskim Wschodzie i na Tajwanie), co oznacza, że europejskie i globalne rynki akcji nadal będą pod pewną presją.

Wywiad został przeprowadzony na spotkaniu networkingowym Forvis Mazars „Odbudowa Ukrainy: możliwości dla sektora prywatnego”, które się odbyło w Warszawie.

CV

Olivier Degand

Olivier Degand jest partnerem zarządzającym Forvis Mazars Polska i prezesem Doradców Handlu Zagranicznego Francji (CCE) w Polsce. Związany z polskim biurem Forvis Mazars od 1995 roku. Dysponuje ponad 35-letnim doświadczeniem w zakresie usług audytorskich i doradczych dla polskich i międzynarodowych firm działających we wszystkich głównych branżach. Jest ekspertem w zakresie standardów rachunkowości, doradza przy projektach fuzji i przejęć oraz procedurach due diligence. Jako lider French Desk Forvis Mazars w Warszawie wspiera od lat między innymi francuskie firmy działające w Polsce oraz Europie Środkowo-Wschodniej, jak również polskie podmioty inwestujące we Francji i w krajach francuskojęzycznych.

Gospodarka ukraińska powoli odrabia straty wywołane najazdem 

Według danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego PKB Ukrainy spadł w 2022 r. (czyli w roku pełnoskalowej rosyjskiej inwazji) aż o 28,8 proc. W 2023 r. gospodarka ukraińska wróciła do wzrostu, ale była daleka od odrobienia strat. PKB wzrósł wówczas o 5,3 proc. MFW szacuje, że wzrost gospodarczy Ukrainy sięgnie w tym roku 4 proc., a w 2025 r. wyhamuje do 2,5 proc. Oczywiście te prognozy są obarczone bardzo dużą dozą niepewności. Nie wiemy bowiem kiedy i jak zakończy się wojna.

Ukraiński PKB na głowę (liczony według parytetu siły nabywczej) wynosił w 2021 r. 18,21 tys. USD, co było piątym najgorszym wynikiem w Europie. Rok później spadł on do 16,5 tys. USD i zbliżył się do poziomu Mołdawii. (Niższy w Europie miało wówczas tylko Kosowo – 14,83 tys. USD.) W 2024 r. ukraiński PKB na głowę wzrósł natomiast do 19,6 tys. USD, co jest wynikiem zbliżonym do irańskiego, a plasuje Ukrainę pomiędzy Albanią a Mołdawią. Dla porównania: polski PKB na głowę jest szacowany przez MFW na 51,63 tys. USD. Według Funduszu nominalny PKB Ukrainy wyniesie w tym roku 184 mld USD. Będzie więc on mniejszy niż PKB Węgier (228,8 mld USD). A mimo to problem z pokonaniem tak słabego ekonomicznie kraju ma Rosja, której nominalny PKB jest szacowany na 2,18 bln USD.

Wojna sprawiła, że wiele ukraińskich statystyk gospodarczych jest niepełnych lub utajnionych. Nie ma na przykład aktualnych danych dotyczących zatrudnienia. Wiadomo jednak, że inflacja konsumencka wynosiła w październiku 9,7 proc. i była najwyższa od lipca 2023 r. Szczyt osiągnęła w grudniu 2022 r. na poziomie 26,6 proc. Główna stopa procentowa Narodowego Banku Ukrainy wynosi 13 proc. Jest więc ona niższa od głównej stopy Banku Rosji sięgającej 21 proc. W ramach cyklu luzowania polityki pieniężnej trwającego przez prawie rok do czerwca 2024 r. została ona wielokrotnie obniżona. Przed cyklem cięć wynosiła 25 proc. HK