Zanim prospekt trafi do KPWiG

Podjęcie decyzji o wprowadzeniu obligacji do publicznego obrotu stanowi punkt wyjścia do rozpoczęcia wielu prac, których efektem będzie pierwsze notowanie na GPW lub CTO. Ze względu na zakres czynności, które należy przeprowadzić, bierze w nim udział wiele podmiotów wspomagających.

Pierwszym krokiem powinien być więc wybór tych podmiotów. Spółka nie ma alternatywy jeśli chodzi o uczestnictwo domu maklerskiego (pełniącego funkcję oferującego papiery wartościowe) oraz biegłego rewidenta - ich udział jest obowiązkowy. Natomiast fakultatywny jest udział doradcy finansowego, doradcy prawnego, agencji public relations, subemitenta inwestycyjnego lub usługowego. Rola tych instytucji została już scharakteryzowana w artykułach poświęconych akcjom w ramach cyklu "Z Parkietem po kapitał".

Organizator emisji

Podmiotem często biorącym udział w emisji obligacji jest tzw. organizator, którego rolą jest pomoc w skonstruowaniu oferty, przeprowadzeniu i plasowaniu jej na rynku oraz techniczna obsługa emisji. Funkcję tę najczęściej pełni dom maklerski lub bank. Zadania organizatora emisji są na ogół obszerne i polegają m.in. na pełnieniu roli:

- agenta emisji zajmującego się jej obsługą administracyjną, przygotowywaniem stosownych dokumentów, prowadzeniem rejestru obligacji, obsługą umów kupna-sprzedaży obligacji, rejestracją zmian stanów posiadania obligacji przez obligatariuszy,

- depozytariusza przechowującego zdeponowane papiery,

- agenta płatniczego, zapewniającego obsługę finansową emisji - wypłatę odsetek, obsługę wykupu obligacji oraz wykonywanie innych niezbędnych czynności zapewniających realizację zobowiązań i uprawnień obligatariuszy oraz emitenta,

- dealera organizującego rynek wtórny dla obligacji w przypadku niepublicznej ich emisji.

Wspomniane wyżej prowadzenie ewidencji obligacji jest obowiązkowe w przypadku niepublicznej emisji papierów nie posiadających formy dokumentu. Czynność taką może wykonywać tylko bank, dom maklerski lub Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW).

W przypadku publicznej emisji, gdzie istnieje obowiązek dematerializacji papierów wartościowych, jedynym podmiotem uprawnionym do prowadzenia ewidencji jest podmiot prowadzący depozyt (obecnie w Polsce jest to KDPW). Do jego zadań należy m.in. rejestrowanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, prowadzenie ich depozytu, wypłata odsetek i obsługa wykupu obligacji oraz rozliczanie transakcji zawieranych na rynku regulowanym. W takim przypadku zakres zadań organizatora emisji automatycznie ulega uszczupleniu i sprowadza się głównie do czynności związanych z plasowaniem emisji obligacji na rynku, administracyjną obsługą emisji i podejmowaniem czynności pomocniczych związanych np. z naliczaniem odsetek i przekazywaniem środków finansowych do KDPW celem ich wypłaty obligatariuszom.

Jeżeli zatem emitent zdecyduje się na uczestnictwo doradcy finansowego w procesie emisji, to w celu obniżenia kosztów powinien rozważyć zawarcie kompleksowej umowy z domem maklerskim lub bankiem prowadzącym działalność maklerską, obejmującej zarówno obowiązkową usługę oferowania obligacji w publicznym obrocie, jak i pełnienie, w szerszym lub węższym zakresie, funkcji organizatora emisji.

Bank reprezentant

Specyficznym podmiotem występującym przy emisji obligacji jest tzw. bank-reprezentant, którego zadaniem jest pełnienie funkcji przedstawiciela ustawowego obligatariuszy. Jego uczestnictwo może być obligatoryjne lub fakultatywne w zależności od charakteru emisji. Jeżeli obligacje są zabezpieczone poręczeniem lub gwarancją Skarbu Państwa, a jednocześnie liczba nabywców obligacji jest większa niż 15, wówczas spółka przed rozpoczęciem emisji powinna zawrzeć z bankiem umowę o reprezentację obligatariuszy wobec emitenta. W pozostałych przypadkach zawarcie umowy z bankiem leży w gestii firmy. Umowa taka powinna określać szczegółowo uprawnienia i obowiązki banku-reprezentanta wobec spółki oraz obowiązki wobec obligatariuszy, jak również obowiązki emitenta wobec banku-reprezentanta.Rola banku-reprezentanta polega na prowadzeniu, na podstawie przekazywanych przez emitenta obligacji informacji i sprawozdań, analizy finansowej firmy z punktu widzenia jego zdolności do wykonywania obowiązków wynikających z warunków emisji, w szczególności wypłaty odsetek i wykupu obligacji. W przypadku gdy sytuacja finansowa przedsiębiorstwa stwarza realne zagrożenie interesów obligatariuszy lub gdy emitent narusza obowiązki wynikające z warunków emisji, bank jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić posiadaczy obligacji o tym fakcie oraz podjąć czynności, mające na celu ochronę ich praw. Czynności takie mogą polegać na ustanowieniu przez emitenta dodatkowych zabezpieczeń, zawiadomieniu go o wymagalności całego długu głównego, wystąpieniu z właściwym powództwem przeciwko emitentowi albo złożeniu wniosku o ogłoszenie jego upadłości. Zawiadomienie obligatariuszy odbywa się w drodze publikacji w co najmniej dwóch dziennikach wskazanych w treści prospektu emisyjnego.

Przesłanką ustanowienia instytucji banku-reprezentanta jest zatem ochrona interesów posiadaczy obligacji. Indywidualny inwestor nie ma bowiem stosownych środków i czasu, aby na stałe monitorować emitenta w zakresie wywiązywania się z zobowiązań wynikających z emisji obligacji.

Etapy upublicznienia

W kolejnych etapach emitent powinien wybrać scenariusz wprowadzenia obligacji do publicznego obrotu. Jak wspomniano w poprzednich odcinkach cyklu, wprowadzenie to jest najczęściej realizowane na dwa sposoby: w drodze emisji obligacji na rynku niepublicznym, a następnie wprowadzenie wyemitowanych papierów do publicznego obrotu albo w drodze publicznej emisji obligacji.

Zasadniczym elementem działań poprzedzających oferowanie papierów wartościowych w publicznym obrocie jest określenie parametrów emisji, takich jak: wartość emisji i termin jej przeprowadzenia. Ponadto istotne jest ustalenie struktury emisji, a więc podział na transze np. instytucjonalną i detaliczną (dla inwestorów indywidualnych). Nie istnieją również żadne przeszkody, aby jednostka skierowała emisję obligacji do określonego grona inwestorów (wskazanych przez emitenta lub spełniających określone kryteria) lub zastosowała preferencje przy przydziale obligacji wybranym inwestorom.

Bardzo ważnym etapem jest podjęcie formalnej decyzji w sprawie emisji obligacji. Kodeks spółek handlowych zniósł obowiązek podjęcia decyzji o emisji obligacji w formie uchwały walnego zgromadzenia i przesunął kompetencje decyzyjne w tym zakresie na organ uprawniony do tego w statucie spółki, którym zazwyczaj jest zarząd.

Istotne jest, aby procedura podjęcia uchwał w sprawie emisji obligacji oraz ich wprowadzenia do publicznego obrotu była przeprowadzona bez błędów formalnoprawnych. Ustawa o obligacjach nie wymienia elementów, które powinny składać się na uchwałę o emisji obligacji. Jest jednak oczywiste, że taka uchwała powinna zawierać przynajmniej następujące elementy:

- wskazanie podstawy prawnej emisji obligacji,

- określenie trybu emisji obligacji - publiczna lub niepubliczna,

- określenie rodzaju (imienne, na okaziciela), wartości nominalnej oraz liczby emitowanych obligacji,

- rodzaj świadczenia (pieniężne, niepieniężne) i ewentualną jego charakterystykę,

- określenie formy obligacji (obligacja w formie dokumentu lub zdematerializowana),

- wskazanie zabezpieczenia lub informację o jego braku, określenie terminu wykupu obligacji,

- wskazanie celu emisji, jeśli został przez emitenta określony,

- określenie szczegółowych warunków emisji - zasad ustalania ceny emisyjnej, oprocentowania i wypłaty odsetek, określenie okresów odsetkowych, zasady subskrypcji, wykupu obligacji itp.

Zamiast z góry ustalonych warunków emisji uchwała może zawierać upoważnienie organu spółki do ich ustalenia w drodze odrębnej uchwały - dzięki takim zapisom nie jest on związany sztywnymi zapisami, ma możliwość elastycznego ich kształtowania i dostosowania do aktualnych wW przypadku publicznej emisji obligacji uchwała powinna zawierać również odpowiednie zobowiązania i upoważnienia dla zarządu spółki do wykonania czynności związanych z publiczną emisją obligacji, wprowadzeniem obligacji do publicznego obrotu oraz wprowadzeniem do notowań na wybranym rynku regulowanym.

Konstrukcja uchwały o emisji obligacji nie ma oczywiście charakteru zamkniętego, a katalog elementów ją tworzących może zostać rozszerzony, przykładowo o upoważnienie dla organu wykonawczego do zawarcia umów o subemisję usługową lub inwestycyjną, wskazanie osób uprawnionych do nabycia obligacji, czy wskazanie zamiaru zawarcia z bankiem umowy o reprezentację.

Autor jest pracownikiem Urzędu KPWiG. Tekst wyraża poglądy i opinie autora. Niekoniecznie są one zbieżne ze stanowiskiem KPWiG.

Następnym etapem na drodze do upublicznienia obligacji jest sporządzenie prospektu emisyjnego. O czym w kolejnym odcinku.