Po liberalizacji prawa dewizowego
Zliberalizowane od 1 stycznia 1999 r. obroty dewizowe spowodują wzrost znaczenia bilansowych i pozabilansowych pozycji walutowych w bankach. Dotyczy to zwłaszcza 41 instytucji (w tym 14 giełdowych), posiadających pełne zezwolenie dewizowe.W związku z wprowadzeniem od 1 stycznia przyszłego roku znowelizowanego prawa dewizowego, Komisja Nadzoru Bankowego ustaliła nowe - obowiązujące również od 1 stycznia - zasady ustalania norm dopuszczalnego ryzyka walutowego. Uchwała KNB zmienia normy, przyjęte 5 miesięcy temu.Większe znaczenie walutZłoty stanie się walutą równorzędną z innymi przy dokonywaniu i rozliczaniu obrotu dewizowego z zagranicą. Można się zatem spodziewać wzrostu znaczenia - zwłaszcza w pozycjach pozabilansowych - operacji walutowych. W rozliczeniach pojawi się też euro. Ponieważ złoty może się pojawić w zagranicznych kantorach, nie jest wykluczone - spowodowane korzystnym kursem wobec innych walut - zwiększenie transakcji wymiany o charakterze spekulacyjnym.Miary ryzyka walutowegoW bankowości funkcjonują dwa rodzaje pozycji walutowych: indywidualne i całkowite. Te pierwsze KNB podzieliła na trzy kategorie. Pierwsza - bilansowa pozycja waluty - to różnica między wartością aktywów i pasywów w bilansie w danej walucie. Pozabilansowa pozycja walutowa jest różnicą między zobowiązaniami otrzymanymi i udzielonymi. Wreszcie pozycja walutowa transakcji indeksowanych jest saldem złotowym sumy pozycji bilansowej i pozabilansowej, uzależnionym od kursu waluty obcej.Ustalenie tych kwot pozwala na obliczenie całkowitej pozycji walutowej. Jest to suma ujemnych (krótkich) lub dodatnich (długich) indywidualnych pozycji walutowych dla poszczególnych walut. Wybór zależy od tego, czy wyższa jest bezwzględna wartość pozycji krótkich czy długich.Dla kontroli ryzyka walutowego banki wyznaczają codziennie pozycje walutowe indywidualne dla poszczególnych walut, całkowitą - dla wszystkich walut niewymienialnych - a na koniec całkowitą dla wszystkich walut łącznie.Normy ryzykaPozycja walutowa indywidualna dla walut wymienialnych nie może przekraczać 15% funduszy własnych; dla walut niewymienialnych - 2%. Pozycja całkowita dla tych ostatnich nie może być wyższa niż 5% funduszy. Maksimum dla walut wymienialnych to 30% funduszy. Normy te obowiązują na koniec każdego dnia roboczego. KNB zadecydowała jednak, że jeśli 1 stycznia 1999 r. przekroczone będą normy dotyczące walut niewymienialnych oraz euro, znajdujący się w takiej sytuacji bank ma czas na jej zmianę do 30 czerwca 1999 r.Strukturalne wyłączeniaFurtką dla banków wydaje się możliwość wyłączania z rachunku pozycji walutowych sald o charakterze strukturalnym - czyli długoterminowym. Na wniosek zainteresowanego za takie mogą być uznane salda związane z posiadaniem i utrzymywaniem nieruchomości, udzielaniem dotacji oddziałom zagranicznym bądź wreszcie posiadanie akcji i udziałów w innych podmiotach zależnych i stowarzyszonych.Normy dla 150 mld złZłotowa wartość depozytów walutowych wynosiła na koniec października nieco ponad 30 mld zł. W połowie roku wartość kredytów dewizowych sięgała 22,5 mld zł. Najbardziej znaczącą, znacznie przekraczającą 94 mld zł, sumą były operacje walutowe w pozycjach pozabilansowych. Zobowiązania dewizowe banków komercyjnych - głównie depozyty oraz zaciągnięte za granicą kredyty i pożyczki walutowe (ok. 51 mld zł) - stanowiły w połowie roku ok. 19% pasywów. Z kolei pozycje pozabilansowe charakteryzują się dynamiką wyższą niż aktywa i fundusze własne. Jednocześnie jedyną ich kategorią, której udział zwiększa się kosztem pozostałych, są - dominujące w strukturze - pozycje walutowe. Stanowią one ponad połowę wszystkich pozycji pozabilansowych. O ile w bankach z przewagą kapitału polskiego ich wartość stanowi ok. 50% aktywów, o tyle w bankach z przewagą kapitału zagranicznego - niemal 140%.
PRZEMYSŁAW SZUBAŃSKI
