Czy obligacje przychodowe pozwolą uratować inwestycje samorządów

Koniec roku to tradycyjnie okres najintensywniejszych prac nad przygotowaniem i uchwaleniem budżetów jednostek samorządu terytorialnego. W poprzednim roku prace były szczególnie trudne, co było konsekwencją spodziewanego uszczuplenia wpływów z tytułu podatków. Wszystko wskazuje, że w kolejnych latach przygotowanie budżetów nie będzie łatwiejsze.

Mniejsze wpływy, głównie w związku z reformą PIT, połączone ze stale rosnącymi wydatkami bieżącymi skutkowały tym, że w wielu samorządach toczyła się walka o znalezienie koniecznych oszczędności. Stawka była wysoka, ponieważ budżety muszą być zgodne z ustawowymi wymogami ostrożnościowymi, w tym indywidualnie określanymi wskaźnikami zadłużenia, które uzależniają zdolność jednostek samorządowych do zadłużania się od historycznych zdolności do osiągania nadwyżek finansowych. Brak spełniania wspomnianych wymogów grozi koniecznością przyjęcia programu postępowania naprawczego. To z kolei oznaczałoby dalsze ograniczenia możliwości w pozyskiwaniu finansowania.

By zapobiec zrealizowaniu się powyższego czarnego scenariusza, samorządy zmuszone były ograniczyć planowane wydatki. Niestety, cięcia dotknęły w znacznym stopniu inwestycji rozwojowych i proekologicznych.

Obligacje przychodowe

Mając na uwadze, że nie zanosi się, aby w kolejnych latach sytuacja była lepsza, warto przypomnieć o istnieniu możliwości pozyskiwania przez samorządy finansowania w drodze emisji obligacji przychodowych.

Obligacje przychodowe stanowią rodzaj instrumentu dłużnego, w którym źródło spłaty jest ściśle powiązane z określonym przedsięwzięciem lub majątkiem przedsięwzięcia. Obligacje przychodowe mogą być wykorzystywane w celu sfinansowania różnego rodzaju inwestycji infrastrukturalnych, w ramach których możliwe jest wyodrębnienie majątku oraz strumienia przychodów dostarczanych przez dany projekt inwestycyjny. W szczególności przedsięwzięcia finansowane za pośrednictwem obligacji przychodowych dotyczyć mogą takich sfer jak komunikacja miejska, mieszkalnictwo komunalne czy gospodarka wodno-ściekowa.

W założeniu, przy dobrze skonstruowanym powiązaniu źródła spłaty ze strumieniem przychodów, obligacje przychodowe spłacane powinny być niejako z dodatkowych przepływów pieniężnych, które nie obciążają wpływów budżetowych pochodzących z danin publicznych. Powyższa cecha sprawia, że na gruncie ustawy o finansach publicznych zobowiązań wynikających z obligacji przychodowych nie uwzględnia się przy wyliczaniu indywidualnego wskaźnika zadłużenia. Niniejsze wyłączenie pozwala zatem na uwzględnienie w budżecie jednostki samorządowej dodatkowego źródła finansowania w celu realizacji niezbędnych inwestycji infrastrukturalnych.

Zalety dla emitentów

Oprócz wspomnianego powyżej wyłączenia z obowiązku uwzględnienia zobowiązań we wskaźniku indywidualnego zadłużenia z perspektywy emitenta pozyskanie finansowania w formie emisji obligacji przychodowych pozwala na realizację inwestycji publicznych z wykorzystaniem instrumentu, który umożliwia elastyczne ustalenie warunków spłaty zadłużenia w powiązaniu z przychodami z tego tytułu (np. w zakresie określenia karencji w spłacie, formy wykupu, wysokości marży oraz oprocentowania). Dodatkową zaletą obligacji przychodowych jest możliwość ograniczenia odpowiedzialności za zobowiązania wynikające z obligacji do kwoty przychodów lub wartości majątku przedsięwzięcia.

Zalety dla inwestorów

Obligacje przychodowe postrzegane są jako inwestycje o niskim ryzyku kredytowym, pozwalające jednak na uzyskanie satysfakcjonującej stopy zwrotu z kapitału. W związku z powiązaniem źródła spłaty zobowiązań wynikających z obligacji z określonym strumieniem przychodów lub majątkiem emitenta przepisy prawa przewidują kilka bezpieczników, które mają gwarantować bezpieczeństwo środków przewidzianych do spłaty zobowiązań wobec obligatariuszy.

Przede wszystkim obligacje przychodowe uprawniają obligatariusza do zaspokojenia z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami emitenta z przychodów lub majątku przedsięwzięć, które zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji obligacji, lub z przychodów innych przedsięwzięć określonych przez emitenta. W celu zapewnienia realizacji powyższego uprawnienia przychody z przedsięwzięcia wskazanego w warunkach emisji obligacji przychodowych powinny wpływać na wyodrębniony rachunek bankowy prowadzony dla emitenta. Emitent co do zasady nie może zbywać ani obciążać składników majątkowych przedsięwzięcia, natomiast wierzytelności tworzące przychody, do których obligatariuszom przysługują uprawnienia, nie mogą być przedmiotem zabezpieczenia zastawem ani też nie mogą być zbyte na osoby trzecie. Ponadto emitent nie może dokonywać wypłat środków dla celów innych niż zaspokojenie roszczeń obligatariuszy uprawnionych z obligacji przychodowych. Chyba że w warunkach emisji postanowiono, że ograniczenie to nie dotyczy kwot przewyższających kwotę wystarczającą do zaspokojenia roszczeń obligatariuszy uprawnionych z obligacji przychodowych w okresie następnych 12 miesięcy.

Podsumowanie

Obligacje przychodowe, chociaż obecne w prawie polskim prawie od dwudziestu lat, wciąż są stosunkowo rzadko wykorzystywanym przez samorządy instrumentem dłużnym, podczas gdy w USA stanowią około dwóch trzecich wszystkich emisji przeprowadzanych przez władze lokalne. Warto, by w czasie, gdy dominuje (co zrozumiałe) myślenie o konieczności zaciskania samorządowego pasa, pamiętać, że przyszłość to dziś... tyle że jutro, a skoro tak, to braki inwestycji rozwojowych dzisiaj będą jutro nie mniej dotkliwe co obecne cięcia wydatków bieżących. Dlatego warto rozważyć mniej popularne formy finansowania inwestycji, takie jak choćby obligacje przychodowe, które – jak się wydaje – mogą stanowić atrakcyjną alternatywę w sytuacji ograniczenia wpływów do budżetu.