Globalny supernadzorca

Jeszcze nigdy w historii gospodarki tak wiele nie zależało od współpracy międzynarodowej. Właśnie dlatego, w coraz bardziej integrującym się ekonomicznie świecie, współdziałanie między państwowymi władzami finansowymi, prywatnymi instytucjami finansowymi i organizacjami międzynarodowymi jest konieczne. Kooperacji w dziedzinie standardów działania ubezpieczycieli służy światowa organizacja nadzorów ubezpieczeniowych.

IAIS (International Association of Insurance Supervisors), czyli Międzynarodowe Stowarzyszenie Organów Nadzoru Ubezpieczeniowego, działa od ośmiu lat. To światowe forum instytucji kontrolujących rynki asekuracji i reasekuracji przyjmuje dla siebie cztery podstawowe zadania.

Pierwszym jest ustalanie i promowanie wśród krajowych kontrolerów zasad i standardów, które powinny obowiązywać w nadzorowaniu towarzystw ubezpieczeniowych i reasekuratorów. Drugie to szkolenie urzędników pracujących w tych instytucjach. Stowarzyszenie promuje również współpracę między organami nadzoru. Ostatnia, ale równie ważna jak poprzednie dziedzina działalności IAIS, to koordynacja swych przedsięwzięć z pracami instytucji regulujących funkcjonowanie innych rynków finansowych, które nadzorują giełdy kapitałowe, banki i fundusze inwestycyjne - m.in. Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego i Międzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Wartościowych. Ostatnio zresztą w tej sferze pracy IAIS pojawiły się pewne ułatwienia, gdyż w wielu krajach doprowadzono do połączenia nadzorów, zajmujących się różnymi sektorami rynku finansowego, tworząc jedną potężną instytucję - supernadzorcę całego rynku.

Również u nas nastąpi częściowa integracja nadzorów finansowych. Sejm pracuje nad ustawą, która w miejsce dotychczas działających trzech kontrolerów sektora ubezpieczeń: PUNU, zajmującego się towarzystwami ubezpieczeń majątkowych i życiowych, UNFE, mającego pod swym nadzorem otwarte fundusze emerytalne i pracownicze programy emerytalne oraz UNUZ, kontrolującego kasy chorych, stworzy jeden Urząd Nadzoru Ubezpieczeń.

Obserwator IAIS

W sumie status członkowski IAIS posiada obecnie ponad sto instytucji, które w swoich krajach nadzorują i kontrolują działalność towarzystw ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych. Znajduje się wśród nich polski Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń. W obecnej kadencji PUNU należy do Komitetu Wykonawczego organizacji. Nasz nadzór ubezpieczeniowy organizował w 1997, 1999 i 2000 r. regionalne konferencje nadzorów.

Jednak w działalności Międzynarodowego Stowarzyszenia Organów Nadzoru Ubezpieczeniowego biorą udział nie tylko instytucje państwowe, chociaż to właśnie one stworzyły tę organizację i odgrywają najważniejszą rolę na jej forum. Od trzech lat w prace zaangażowani są również inni, którzy zawodowo zajmują się działalnością w tej branży, jak: stowarzyszenia brokerów, aktuariuszy, doradców, audytorów, izby gospodarcze ubezpieczycieli z różnych krajów, międzynarodowe instytucje finansowe, a nawet niektóre bardziej znaczące na rynku towarzystwa ubezpieczeniowe i reasekuratorzy. Nie są oni członkami, ale tzw. obserwatorami w IAIS.

Taka formuła daje im możliwość udziału w oficjalnej procedurze konsultowania projektowanych standardów działania nadzorów, zanim zostaną one ostatecznie opracowane i przyjęte, a następnie staną się częścią prawa w poszczególnych krajach. Dotychczas do stowarzyszenia przystąpiło ponad 60 obserwatorów, a wśród nich Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, największa grupa ubezpieczeniowa na świecie - AXA, Lloyd`s - renomowany londyński koncern specjalizujący się w ubezpieczeniach transportowych, amerykańska grupa AIG i towarzystwo Chubb, dwa giganty japońskiego rynku - Tokyo Marine and Fire Insurance i Dai-Ichi oraz drugi z największych światowych reasekuratorów - Swiss Re.

Z Polski, jako obserwator, w przedsięwzięciach Międzynarodowego Stowarzyszenia Organów Nadzoru Ubezpieczeniowego uczestniczy Polska Izba Ubezpieczeń, czyli samorząd towarzystw ubezpieczeniowych działających na naszym rynku.Zgromadzenie

i Grupy Robocze

Najwyższą władzą IAIS jest Zgromadzenie Ogólne, składające się ze wszystkich instytucji członkowskich. Zgromadzenie obraduje na dorocznej konferencji, która co roku odbywa się w innym kraju. To właśnie ono ustala główne kierunki działań organizacji na następny rok.

Poza Zgromadzeniem Ogólnym, w strukturach Międzynarodowego Stowarzyszenia Organów Nadzoru Ubezpieczeniowego znajduje się też Komitet Wykonawczy, który kieruje realizacją wszelkich celów wyznaczonych na dany rok oraz Sekretariat, pomagający w większości działań i koordynujący je. Sekretariat ma siedzibę w szwajcarskiej Bazylei. Jednak najważniejsze bieżące prace wykonują komitety i podkomitety oraz grupy robocze i zespoły zadaniowe. Czołowe znaczenie wśród nich ma Komitet Techniczny. Właśnie w nim i jego podkomitetach eksperci wypracowują propozycje standardów regulacji i nadzorowania rynku ubezpieczeniowego, które mają obowiązywać na całym świecie. Niezwykle istotna jest działalność Grupy Roboczej ds. Planowania, analizującej problemy i proponującej średnioterminowe cele IAIS oraz Zespołu Zadaniowego ds. Oceny i Wdrażania Podstawowych Zasad, który zapewnia bieżące stosowanie standardów nadzorczych, ocenia je i analizuje wyniki tych ocen. Ważną rolę odgrywa też podkomitet analizujący wymagania dotyczące wypłacalności ubezpieczycieli i reasekuratorów, szacowania wypłacalności i zarządzanie ryzykiem przez towarzystwa oraz przygotowujący zasady, standardy i wydawnictwa konsultingowe na ten temat.

Jeden z podkomitetów zajmuje się bardzo ważnym w wielu krajach, nie tylko pod względem kryminalnym, ale także ekonomicznym, problemem przestępczości ubezpieczeniowej. Jego dziełem jest wiele opracowań i dokumentów, dotyczących zapobiegania oraz wykrywania oszustw popełnianych na szkodę towarzystw ubezpieczeniowych przez ich klientów lub pracowników.

Inny podkomitet rozwija standardy i zasady reasekuracji, zarówno jeśli chodzi o ocenę ochrony reasekuracyjnej towarzystw ubezpieczeniowych, jak i nadzór nad działalnością reasekuratorów na rynku.

Obecnie, gdy mamy do czynienia z globalizacją i błyskawicznym rozwojem technologii informatycznej, szczególnie ważną rolę odgrywa dorobek komitetów zajmujących się tworzeniem norm sprzedaży produktów ubezpieczeniowych przez internet i standardów nadzoru nad grupami finansowymi.

Dla naszego kraju wyjątkowo ważne są z kolei prace komitetu wspomagającego tworzenie i rozwój instytucji nadzoru ubezpieczeń na rynkach wschodzących (emerging markets), oraz Podkomitetu ds. Edukacji, który przygotowuje materiały szkoleniowe i organizuje seminaria dla urzędników nadzorujących rynek asekuracyjny.

Normy XXI wieku

Na ostatnim Zgromadzeniu Ogólnym IAIS, 9 stycznia 2002 roku w Tokio, przedstawiciele krajowych organów nadzoru przyjęli pięć nowych dokumentów, zawierających standardy, zgodnie z którymi powinny działać takie instytucje. Celem tych norm jest przede wszystkim ułatwienie przepływu informacji między nadzorami, a także poprawa nadzoru nad branżą ubezpieczeniową zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym.

Dokument "Zasady dotyczące odpowiedniej wysokości kapitału oraz wypłacalności" zawiera 14 zasad oceny poziomu wypłacalności dla ubezpieczycieli na życie oraz zajmujących się ubezpieczeniami mienia i odpowiedzialności cywilnej.

Drugi zespół standardów umożliwia pośrednie nadzorowanie firm reasekuracyjnych tak, aby ochrona, którą oferują ubezpieczycielom, była wymierna.

Kolejny dokument zaleca instytucjom nadzorczym pełną i regularną wymianę informacji zarówno między sobą, jak i z kontrolerami innych instytucji i rynków finansowych. Taka wymiana ma przecież podstawowe znaczenie, gdy wielu ubezpieczycieli, grup ubezpieczeniowych i finansowych działa na poziomie ponadnarodowym, a nawet globalnym.

W następnym zbiorze dyrektyw IAIS wskazuje, że rozszerza się zjawisko wykorzystywania różnorodnych instytucji finansowych, również firm ubezpieczeniowych, do "prania brudnych pieniędzy", czyli legalizacji zysków osiągniętych z naruszeniem prawa.

Stowarzyszenie podkreśla przy tym konieczność stosowania przez ubezpieczycieli zasady "znaj swojego klienta" oraz ścisłego współdziałania z policją i prokuraturą.

W ostatnim dokumencie organizacja nadzorów mówi o potrzebie większej otwartości oraz o ujawnianiu rzetelnych i aktualnych informacji o ubezpieczycielu. Otwartość umożliwia zrozumienie przez klientów trudnej sytuacji finansowej firmy, jeśli taka ma miejsce - uważają przedstawiciele nadzorów.

Przewodniczącym IAIS jest Manuel Aguilera-Verduzco, równocześnie prezes meksykańskiej Państwowej Komisji Ubezpieczeń i Gwarancji. Poprzednio zasiadał on w Komitecie Wykonawczym stowarzyszenia, a później sprawował funkcję jego wiceprzewodniczącego. Na stanowisku szefa IAIS zastąpił Amerykanina Hanleya Clarka, kierującego rodzimym nadzorem ubezpieczeniowym w stanie Wirginia Zachodnia. Wiceprzewodniczącym IAIS jest Tom Karp, dyrektor australijskiego Zarządu Regulacji Ubezpieczeń. Natomiast w skład Komitetu Wykonawczego w tej kadencji wchodzą przedstawiciele nadzorów z Kanady, Chile, Wyspy Guernsey, Japonii, Niemiec, Polski, Portugalii, RPA, Singapuru, USA i Wielkiej Brytanii.