Podstawy analizy technicznej: trendy część czwarta
Siłę trendu można mierzyć dwoma sposobami: albo obliczyć nachylenie linii trendu, albo zastosować wskaźnik ADX. W obu można określić, czy trend znajduje się w fazie początkowej, czy schyłkowej. Generalnie przyjmuje się, że im większe jest nachylenie linii, tym większe jest prawdopodobieństwo jej przełamania. W przypadku ADX, im jego wartość jest wyższa, tym większa jest siła trendu na rynku. Wskaźnik ten można wykorzystać przy tworzeniu systemu inwestycyjnego, a linie trendu - do określania dogodnych momentów do otwierania pozycji.
Nachylenie linii trenduNajprostszym sposobem mierzenia siły trendu jest badanie nachylenia linii trendu. Im jest ono większe, tym silniejsza jest tendencja na rynku. Z reguły duże nachylenie tej linii powoduje, że jest ona szybko przełamywana. Rynek nie jest w stanie rosnąć w zbyt dużym tempie przez dłuższy czas. Dlatego rynki często powracają do linii trendu o mniejszym nachyleniu, by kontynuować dotychczasową tendencję w wolniejszym tempie. W takich sytuacjach często kształtują się formacje wachlarza, czyli kombinacja dwóch lub więcej linii trendu o coraz mniejszym nachyleniu, po których poruszają się ceny.Przykład takiej formacji znajduje się na wykresie 1 przedstawiającym notowania akcji Mostostalu Warszawa w czasie hossy 1996-97. Od grudnia 1995 r. do połowy 1996 r. cena akcji spółki rosła ponad zaznaczoną na wykresie linią trendu o największym nachyleniu. Po jej przełamaniu, do października 1997 r., rynek walorów Mostostalu Warszawa zwyżkował powyżej kolejnej linii trendu wzrostowego o nieco mniejszym nachyleniu. Następnie na początku 1998 r. przez kilka miesięcy kurs pozostawał ponad kolejną linią trendu, tym razem o niewielkim nachyleniu.Przełamanie tej linii trendu latem ub.r. zapoczątkowało bessę na tym rynku i silny spadek ceny akcji. Przełamywanie kolejnych linii o coraz mniejszym nachyleniu stanowiło poważny sygnał słabnięcia trendu wzrostowego. Bessa w drugiej połowie 1998 r. potwierdziła, że sygnały te były wiarygodne. Trend wyższego rzędu zmienił się na spadkowy.Drugi przykład mierzenia siły trendu na podstawie nachylenia linii trendu znajduje się na wykresie 2 przedstawiającym notowania akcji Softbanku. W tym przypadku analizowany trend wzrostowy charakteryzował się zwiększającym się impetem. Rynek tych walorów zwyżkował z 40 zł do 130 zł w ciągu ośmiu miesięcy.W tym czasie notowania papierów spółki były kształtowane przez cztery linie trendu wzrostowego, z których każda następna charakteryzowała się coraz większym nachyleniem. Warto zauważyć, że kolejne linie były szybciej przełamywane od poprzednich. Ostatnia, prawie o pionowym nachyleniu, została przekroczona już po dwóch tygodniach, przedostatnia - po pięciu miesiącach, a pierwsza (o najmniejszym nachyleniu) nie została przełamana do dziś i obecnie stanowi silne wsparcie dla ewentualnych spadków na poziomie ok. 90 zł.Wskaźnik ADXDrugi sposób mierzenia siły trendu to obliczanie wskaźnika ADX. Średni indeks ruchu kierunkowego (czyli w skrócie ADX) wchodzi w skład grupy wskaźników ruchu kierunkowego opracowanej przez znanego amerykańskiego analityka i tradera J. Wellesa Wildera. ADX jest zwykle przedstawiany na wykresie albo w formie linii, albo - podobnie jak wolumen - w postaci histogramu.Wskaźnik ADX służy przede wszystkim do mierzenia siły trendu. Jego wartości są wyprowadzane bezpośrednio z wskaźników +DI i -DI. ADX zależy od odległości między obiema liniami. Jeżeli ta odległość rośnie, wartości ADX również się podnoszą. Jeżeli odległość maleje, czyli trend traci impet, wskaźnik zaczyna spadać. Generalnie wzrostowa tendencja ADX sygnalizuje, że trend wzmacnia się, natomiast spadki oznaczają zmniejszenie siły tendencji.Wskazania ADX mogą być mylące, ponieważ mierzy on jedynie siłę trendu, a nie jego kierunek. Rosnący ADX w czasie spadków cen na rynku może wprowadzać w błąd i zniechęcać do jego stosowania. Jednak warto bliżej poznać cechy charakterystyczne ADXLeBeau i Lucas w pracy "Komputerowa analiza rynków terminowych" uznali go za jeden z najlepszych spośród wszystkich stosowanych w analizie wykresów.Zastosowanie ADXADX stosuje się głównie do mierzenia siły trendu. Im wyższa jest jego wartość, tym silniejsza tendencja notowań. Na poszczególnych rynkach inna jest charakterystyka zachowania tego wskaźnika. Na niektórych osiągnięcie poziomu 35 pkt. będzie oznaczało bardzo duże zaawansowanie trendu, a na innych taki sygnał zostanie wygenerowany dopiero po dojściu wskaźnika do 45 pkt.Generalnie przekroczenie przez ADX poziomu 35-40 pkt. można uznać za sygnał, iż trend jest bardzo zaawansowany i przebył już na tyle dużą odległość, że wkrótce jego impet może zacząć opadać. Przekroczenie 50 pkt. można już interpretować jako sygnał zamknięcia pozycji i zapowiedź rychłego odwrócenia dotychczasowego trendu.Typowe wartości ADX dla różnych rynków nie są jednak takie same. Dlatego przed jego zastosowaniem trzeba dokładnie poznać charakterystyczne dla danego rynku sytuacje na wykresie ADX. Niektóre rynki przez dłuższy czas pozostają w trendzie, co powoduje, że wartości ADX osiągają wysokie poziomy. Inne charakteryzują się krótkotrwałymi, ale gwałtownymi trendami. Na nich wskaźnik ten nie będzie osiągał wysokich wartości.Drugie zastosowanie średniego indeksu ruchu kierunkowego polega na analizowaniu jego tendencji. Rosnący ADX sygnalizuje wzmacniający się trend, a opadający oznacza, że dotychczasowa tendencja słabnie. Ta charakterystyka niesie za sobą ogromną wartość informacyjną dla inwestora. Jeżeli ADX rośnie znajdując się na dość niskim poziomie, można domniemywać, że trend dopiero się rozpoczyna. Rosnący ADX sygnalizuje, że należy dokonywać transakcji zgodnie z trendem. Dobre wyniki może dawać w takiej sytuacji stosowanie technik inwestycyjnych opartych na przecięciach średnich kroczących, oscylatorze MACD lub innych narzędziach służących do gry z trendem. W sytuacji gdy ADX rośnie, nie należy stosować oscylatorów, które mogą dawać przedwczesne sygnały wejścia lub wyjścia z rynku.Spadający ADX oznacza, że dotychczasowy trend słabnie, a nawet zmienia się. Gdy wartości tego wskaźnika zmniejszają się, należy ograniczyć stosowanie narzędzi technicznych służących do gry z trendem. Lepsze wyniki przy zniżkującym ADX będą dawać oscylatory mierzące poziom wykupienia i wyprzedania rynku lub inne techniki opracowane dla trendów horyzontalnych lub służące do identyfikacji zmiany trendu.Dokładne obserwowanie zachowania ADX może służyć także do określania stopnia zaawansowania trendu. Wysokie wartości oznaczają, że trend przebył już długą drogę i jego impet może zacząć się wyczerpywać. Im wyższa jest wartość wskaźnika, tym trend jest bardziej zaawansowany. Niskie wartości ADX mogą oznaczać, że stabilizacja na rynku może dobiegać końca. Gdy wskaźnik zaczyna rosnąć z niskiego poziomu, bardzo często na rynku rozpoczyna się silny trend, którego wykorzystanie może przynieść wysokie zyski z inwestycji. Większość analityków uznaje, że przekroczenie przez ADX 20 pkt. oznacza, że kończy się konsolidacja, a zaczyna jednoznaczny trend.Wskazania ADX bardzo często są wykorzystywane przy tworzeniu systemów inwestycyjnych. Generalnie systemy opierają się na ADX jako wskaźniku, który informuje, czy rynek jest w trendzie, czy w fazie konsolidacji. Systemy podążające za trendem będą generować sygnały wejścia/wyjścia, gdy ADX będzie znajdował się na odpowiednio wysokim poziomie i będzie się podnosił. Z drugiej strony, systemy generujące sygnały na podstawie wykupienia i wyprzedania rynku w trendach horyzontalnych lub systemy inwestujące przeciwnie do dotychczasowej tendencji będą się uaktywniać w czasie, gdy ADX wejdzie w trend spadkowy lub spadnie poniżej założonego poziomu.Przykład zastosowania ADX do mierzenia siły trendu znajduje się na wykresie 3 przedstawiającym notowania akcji Softbanku. Już na pierwszy rzut oka widać, że kupowanie w czasie rosnących wartości tego wskaźnika mogło przynieść spore zyski. Z drugiej strony, początek spadków dość dobrze identyfikował punkt zwrotny trendu lub początek tendencji horyzontalnej.Warto zwrócić uwagę na fakt, że od początku lutego br. wartości ADX dla akcji Softbanku praktycznie cały czas zniżkują. W tym czasie tendencja na rynku miała kierunek horyzontalny. Jeszcze raz potwierdziła się zasada, że w czasie gdy ADX zniżkuje, bardzo trudno jest osiągać zyski na rynku. W związku z tym w takich okresach lepiej jest wstrzymać się z transakcjami i poczekać na początek nowej silnej tendencji notowań.PodsumowanieOkreślenie, w jakiej fazie znajduje się trend, jest bardzo istotnym elementem analizy rynku. Zastosowanie opisanych metod mierzenia siły i zaawansowania trendu może znacząco ułatwić dokonywanie zyskownych transakcji na rynku. Warto pamiętać o tym, że im większe jest nachylenie linii trendu, tym większe prawdopodobieństwo jej przełamania oraz o tym, że najlepsze wyniki dają transakcje dokonywane na początku trendu, gdy wartości ADX są niskie i rosną. Przy spadającym wskaźniku ADX lepiej jest pozostawać z boku.
PIOTR WĄSOWSKI
Literatura:
