Analiza wykresów

Nawrotka, czyli ruch powrotny kursu, odgrywa istotną rolę w analizie wykresów. Najczęściej wiąże się ona z przełamaniem linii wsparcia lub oporu, sygnalizując możliwość odwrócenia dotychczasowego trendu, ale może także stanowić ważny fragment wielu formacji cenowych. W obu przypadkach warunkiem skutecznego wykorzystania nawrotek w grze giełdowej jest zrozumienie przyczyn ich powstawania oraz właściwa interpretacja.

Należący do języka analizy technicznej i powszechnie używany przez analityków i inwestorów termin ?nawrotka? (pullback) jest niestety nieobecny w większości słowników i leksykonów poświęconych tematyce inwestowania na rynku kapitałowym. W praktyce powoduje to sporą dowolność w stosowaniu tego terminu. Większość autorów określa nim powrót do poziomu wsparcia lub oporu po wcześniejszym przełamaniu tychże poziomów przez wykres cenowy, są jednak i tacy, dla których nawrotka dotyczy korekty kursu, bez określania jakichkolwiek warunków co do miejsc jej występowania. Przykłady wymienione w artykule dotyczą przede wszystkim potocznie rozumianej definicji tego zjawiska.Psychologiczne uwarunkowaniaPo przełamaniu linii trendu (utożsamianej z linią wsparcia na wzrostach lub oporu podczas spadków) kurs często powraca, zanim zacznie poruszać się w nowym trendzie. Nierzadko wiąże się to z testowaniem ostatniego szczytu lub dołka. Tego rodzaju nawrotki kursu mogą stanowić dla inwestorów dogodny moment do wejścia na rynek lub zajęcia pozycji krótkiej (sprzedaży pożyczonych akcji). Istnieje co prawda szansa, że dotychczasowy kierunek trendu się utrzyma, jednak w większości przypadków przełamanie linii trendu sugeruje zmianę dotychczasowej tendencji na rynku. Przyczyny takiego stanu rzeczy wynikają w dużej mierze z psychologicznych uwarunkowań istnienia poziomów wsparcia i oporu.Po przełamaniu linii trendu, dotychczasowy poziom wsparcia staje się linią oporu w trendzie wzrostowym lub odwrotnie, w trendzie spadkowym. Psychologiczne oddziaływanie tych poziomów na uczestników rynku jest związane z określonym typem zachowań inwestorów ? kupnem w strefie wsparcia, sprzedaży w strefie oporu. Opór można zdefiniować jako poziom cenowy, przy którym na rynku pojawiają się sprzedający o sile wystarczającej do powstrzymania dalszego wzrostu cen. Odwrotna sytuacja dotyczy strefy wsparcia, która stanowi zakres cenowy, przy którym wielkość popytu popycha ruch cen w górę. Większość inwestorów, zwłaszcza tych stosujących analizę techniczną, ma świadomość, że inni uczestnicy rynku mogą zachować się w podobny sposób. Dlatego nierzadko po ?odbiciu? kursu od dotychczasowej linii trendu powstają luki cenowe odzwierciedlające skalę występujących w tym okresie emocji na rynku.Rysunki nr 1 i 2 przedstawiają nawrotki kursu po przełamaniu linii trendu wzrostowego (rys. 1) lub spadkowego (rys. 2). W obu przypadkach, po przełamaniu przez wykres kursu linii trendu strefy wsparcia i oporu zamieniły się rolami, a ruch powrotny do wcześniejszej linii trendu stanowił dobrą okazję do sprzedaży (rys. 1) lub kupna walorów (rys. 2) przy stosunkowo niewielkim ryzyku inwestycyjnym. Prawdopodobieństwo odwrócenia trendu sygnalizują ponadto tworzące się nierzadko przy takiej okazji (tutaj nie występują) formacje podwójnego szczytu lub dołka, a także dywergencje na wskaźnikach analizy technicznej.Nieco inna sytuacja dotyczy ruchów powrotnych kursu po wybiciach z trendu horyzontalnego. Generalnie rzecz biorąc, kursy akcji spędzają więcej czasu w formacjach horyzontalnych niż w trendach. Tworzące się w ten sposób silne i często długookresowe zakresy wahań cen powodują, że duża część wybić z formacji horyzontalnych, to fałszywe wybicia. Jeżeli ocena rynku nie wskazuje na istnienie dostatecznego potencjału do utrzymania rozpoczętego wybiciem kursu nowego trendu, rozsądną strategią jest w takim momencie inwestowanie w kierunku przeciwnym do wybicia w momencie zakończenia zwyżki (przy wybiciu kursu w górę) lub zahamowania spadków (przy wybiciu kursół).Składnik formacji cenowychDuża część nawrotek, jakie występują na wykresach kursu, stanowi fragment różnych formacji cenowych, w pierwszym rzędzie formacji zapowiadających zmianę trendu. Niezależnie jednak od ich typu i miejsca występowania ruch powrotny wiąże się często z ponownym testowaniem określonych poziomów wsparcia lub oporu. Przykładem może być popularna wśród inwestorów i wiarygodna formacja głowy i ramion (rysunek 3). Często po przełamaniu linii szyi następuje ruch powrotny, któremu towarzyszy zwiększony wolumen obrotu. Stanowi to dobrą, i zazwyczaj niestety ostatnią przed głębszym spadkiem, okazję do zamknięcia pozycji i minimalizacji strat. Przewidując taki rozwój sytuacji wielu inwestorów wystawia zlecenia sprzedaży z limitem niższym od poziomu wyznaczonego linią szyi (linii oporu), co w praktyce powoduje, że ruch powrotny najczęściej nie osiąga tego poziomu. Warto zaznaczyć także, że nawrót kursu do linii szyi (wsparcie) występuje nierzadko jako końcowy element formacji odwróconej głowy i ramion.Innym typem formacji odwrócenia trendu, w której występuje charakterystyczna nawrotka jest formacja miseczki. Występuje ona, gdy po spadku ceny formują obszerną bazę przypominającą kształtem miseczkę. Następujący po wzroście (prawa część miseczki) ruch powrotny ceny kończy formację tworząc platformę. W normalnych warunkach jej wielkość nie przekracza 5?15 proc. najwyższej ceny w prawej części formacji. Podobne ruchy powrotne przed wybiciem się cen występują także często w formacjach podwójnego dna, podwójnego szczytu, rozszerzonej formacji V (z platformą) oraz jej wersji odwróconej.Strategia inwestycyjnaZe względu na ograniczony zakres trwania każdego trendu wzrostowego wielu inwestorów preferuje zajmowanie pozycji na rynku, wykorzystując korekty techniczne lub innego rodzaju zniesienia kursu i towarzyszące im ruchy powrotne. Ważnym założeniem strategii inwestycyjnej opartej na nawrotkach kursu jest ich zastosowanie na silnym rynku trendowym. Najprostszą metodą oceny siły rynku danego waloru jest obliczenie jego RS w odniesieniu do całego rynku, lub lepiej branży. Im wyższa wartość siły względnej, tym badany rynek silniejszy. W tym celu niektóre amerykańskie serwisy informacyjne oraz dzienniki giełdowe (np. Business Daily) publikują rankingi siły względnej spółek giełdowych.Zdaniem amerykańskiego analityka i tradera Dave Landry?ego, typowa korekta w trendzie rosnącym wynosi 5?15 proc. licząc od lokalnego ekstremum kursowego. Jeśli nawrotka przekracza 20 proc. trwałość dotychczasowego trendu jest zagrożona. Innym kryterium oceny wielkości nawrotki jest kryterium czasowe. Według Landry?ego, najczęściej wystarczy, jeśli kurs akcji nie potwierdza poprzedniego maksimum przez okres 3?4 sesji.Optymalny moment wejścia na rynek stanowi zazwyczaj początek ruchu powrotnego w kierunku linii dominującego trendu. Jednak nawet podczas silnego trendu wzrostowego istnieje zawsze niebezpieczeństwo, że nawrotka nie stanowi wyłącznie korekty kursu, ale zapoczątkowuje tworzenie się nowego trendu. Dobrym zabezpieczeniem przed taką sytuacją jest ustawienie zlecenia kupna na poziomie nieco wyższym od bieżącego poziomu rynku. Pozwala to na otwarcie pozycji jedynie w przypadku kontynuacji rynku byka.Żadna strategia inwestycyjna nie jest kompletna bez określenia linii obrony minimalizującej straty i chroniącej zainwestowany kapitał. Zlecenie kupna z limitem ceny powyżej bieżącego stanu rynku zapewnia co prawda, (przynajmniej na krótki termin), że inwestor gra z trendem, jednak nie chroni przed stratami w przypadku odwrócenia dominującego trendu lub głębszej korekty. Dlatego razem ze zleceniem kupna należy bezwzględnie określić linię obrony wystawiając zlecenie sprzedaży z kursem nieco poniżej najniższego poziomu zanotowanego podczas korekty. Przykładowe poziomy wejścia i wyjścia z rynku w korekcie rynku wzrostowego przedstawia rysunek 4.

KAROL JARZYŃSKILiteratura:Dave Landry, ?Trading Pullbacks?, Tradehard 1999Wykresy: MetaStock 7.01 firmy Equis. Źródło notowań: RSP