Kremlowskie koterie

16 czerwca rada dyrektorów Gazpromu ostatecznie uzgodniła mechanizm wykupu 10,74% akcji koncernu, których przejście zapewni państwu kontrolę nad spółką. Decyzja ta kończy kolejny etap batalii kremlowskich koterii o wpływy w sektorze energetycznym.

Walka na szczytach rosyjskiej władzy obnażyła podziały i krzyżujące się interesy wpływowych kremlowskich urzędników. Pokazała jednocześnie, że w tych rozgrywkach o własność prezydent Władimir Putin jest manipulowany przez współpracowników i odgrywa coraz bardziej instrumentalną rolę.

Ludzie Gazpromu i Rosnieftu

Decyzja rady dyrektorów Gazpromu kończy kolejny etap sporu dwóch najważniejszych kremlowskich koterii - związanej z Gazpromem (do którego poza prezesem koncernu Aleksiejem Millerem zalicza się szefa kremlowskiej administracji Dmitrija Miedwiediewa) oraz z państwową kompanią naftową Rosnieft (za "patrona" tej grupy uchodzi Igor Sieczin, wpływowy wiceszef kremlowskiej administracji). Chodzi o podział sfer wpływów w strategicznych przedsiębiorstwach sektora energetycznego.

Przedmiotem sporu obu grup była z jednej strony kontrola nad Rosnieftem (który niedawno zwielokrotnił swoją wartość poprzez wchłonięcie należącego do Jukosu Jugansknieftiegazu), z drugiej - sposób uzyskania przez państwo kontrolnego pakietu w Gazpromie. Grupa Millera-Miedwiediewa dążyła do włączenia Rosnieftu w strukturę Gazpromu (opracowano przy tym skomplikowany schemat wymiany akcji obu spółek, który umożliwiał państwu uzyskanie kontrolnego pakietu Gazpromu). Z kolei grupa Sieczina (który szefuje radzie dyrektorów Rosnieftu) torpedowała ten pomysł i dążyła do zachowania niezależności spółki.

Ostateczny schemat podziału aktywów ma charakter kompromisowy i nie przesądza o zwycięstwie żadnej z grup. Rosnieft pozostaje poza strukturami Gazpromu. Musi jednak sprzedać część swoich akcji prywatnym inwestorom. Uzyskane w ten sposób pieniądze otrzyma Gazprom w zamian za przekazywany państwu pakiet swoich akcji.

Walka o kasę

Przebieg zmagań o aktywa Gazpromu i Rosnieftu ujawnił ostre konflikty w najbliższym otoczeniu prezydenta (w którym dominują osoby powiązane ze służbami specjalnymi). Konflikty te nie wynikają z różnic programowych czy odmiennych wizji rozwoju gospodarki rosyjskiej, lecz są przede wszystkim efektem walki o kontrolę nad najbardziej intratnymi przedsiębiorstwami.

Sprawa ta pokazała także, że prezydent Putin ma ograniczony wpływ na współpracowników. W ostatnich miesiącach oświadczenia prezydenta w sprawie Rosnieftu i Gazpromu były kilkakrotnie dezawuowane lub nawet podważane przez działania osób jego bliskiego otoczenia.

Potrzeba "politycznej osłony"

Kremlowskie "walki o własność" będą miały istotny wpływ na proces wyborczy i kluczowy obecnie w Rosji problem sukcesji w roku 2008 (gdy upłynie druga kadencja Władimira Putina). Dla kremlowskich koterii, które w wyniku batalii o aktywa uzyskały kontrolę nad najbogatszymi sektorami rosyjskiej gospodarki, coraz ważniejsze staje się zapewnienie sobie kontynuacji i "politycznej osłony" po roku 2008. W ostatnim półroczu wyraźnie nasiliła się zakulisowa walka poszczególnych grup o prawo do przeforsowania swojego kandydata na następcę prezydenta. Równocześnie jednak, wobec zaostrzających się konfliktów w ramach elity władzy, coraz trudniejsze staje się wyłonienie kandydata, który satysfakcjonowałby wszystkie grupy. W związku z tym należy się spodziewać, iż w miarę zbliżania się okresu wyborczego walka w otoczeniu Putina będzie się nasilała i brutalizowała.

Stało się

w piątek

Jeszcze w czwartek państwo posiadało 39,27% akcji Gazpromu. W piątek, o czym pisaliśmy w sobotnim PARKIECIE, rosyjski rząd kupił 10,7% akcji spółki. Zapewnia to państwu bezpośrednią kontrolę nad firmą. Pieniądze na zakup pochodzić mają z kredytów i sprzedaży części akcji koncernu naftowego Rosnieft, należącego w 100% do państwa.

Walka klanów o Rosnieft

Lipiec 2004 Wiceszef prezydenckiej administracji Igor Sieczin staje na czele rady dyrektorów państwowego koncernu Rosnieft. Wkrótce rozpoczyna się niejawny proces zwiększania jej aktywów (m.in. przyznano koncernowi liczne licencje na atrakcyjne złoża usytuowane w pobliżu przyszłych magistrali Wrzesień 2004 Władimir Putin akceptuje rządowy projekt przejęcia przez Gazprom koncernu Rosnieft w zamian za akcje, które powiększą udziały państwa w Gazpromie do pakietu kontrolnego.

Październik 2004 Gazprom zwołuje nadzwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy, które wnosi odpowiednią poprawkę do statutu oraz angażuje audytora do wyceny aktywów i opracowania mechanizmu transakcji.

Listopad - grudzień 2004 Rosnieft gra na zwłokę - m.in. kwestionując wycenę swoich aktywów i proponując inne schematy połączenia.

Styczeń 2005 Rosnieft przejmuje Jugansknieftiegaz (JNG), zwiększając kilkakrotnie swoją wartość. Następuje wymiana całej kadry kierowniczej JNG. Nowy zarząd podpisuje dwuletnią umowę z Rosnieftem dotyczącą sprzedaży przedsiębiorstwom Rosnieftu całego wydobycia rocznego JNG (ok. 55 mln ton ropy) po stałej cenie 13 USD/baryłkę.

Luty - marzec 2005 Szef Gazpromu Aleksiej Miller informuje, że zwyciężył projekt Gazpromu pochłonięcia Rosnieftu, ale bez JNG, który pozostanie samodzielnym przedsiębiorstwem państwowym. Riposta Sieczina jest natychmiastowa: Rosnieft zachowa samodzielność, natomiast wypowiedź Aleksieja Millera była jego prywatną opinią. Równie szybko sprostowano oświadczenie Sieczina jako "techniczny błąd" służby prasowej Rosnieft.

Kwiecień 2005 Obydwie strony proponują liczne nowe schematy połączenia obydwu kompanii, odrzucane przez stronę przeciwną.

Maj 2005 Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego ogłasza ostateczny plan zwiększenia udziałów państwa w Gazpromie. Brakujące do pakietu kontrolnego 10,7% akcji państwo wykupi u jego "córek" po cenie rynkowej. Rosnieft (z JNG) pozostaje strukturą samodzielną.

Czerwiec 2005 Rada dyrektorów Gazpromu zatwierdza cenę wykupu 10,74% akcji koncernu - 7,11 mld USD.

Ośrodek Studiów Wschodnich

www.osw.waw.pl