Podatnik zapłaci za nowy system pomocy dla elektrowni. Gaz potrzebuje wsparcia

Rząd przyjął projekt nowelizacji ustawy o rynku mocy, który pozwala na aukcję dogrywkową na rynku mocy na dostawy w 2029 i 2030 r. Pozwoli ona na powstanie do końca lat 20. nowych elektrowni gazowych. Znamy koszty tego dodatkowego systemu wsparcia.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) przygotowało projekt nowelizacji ustawy o rynku mocy, który pozwoli na przeprowadzenie aukcji dogrywkowej na dostawy energii elektrycznej na 2029 r. oraz – najprawdopodobniej – na 2030. Pozwoli to na zapewnienie mocy do produkcji energii elektrycznej pod koniec lat 20. Wątpliwości dotyczyły zgody Komisji Europejskiej na mechanizm wsparcia, ale miały zostać rozwijane.

Co się zmieni na rynku mocy?

Zmiana ustawy o rynku mocy ma wprowadzić mechanizm aukcji dogrywkowych. Pozwoli on na powtórzenie aukcji głównej albo uzupełnienie umów mocowych zawartych w wyniku rozstrzygniętej aukcji głównej, gdy nie zapewniają  one utrzymania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej do odbiorców końcowych.

„Jeżeli po przeprowadzeniu aukcji głównej albo jej unieważnieniu operator systemu przesyłowego stwierdzi, że nie będzie zapewnione średnioterminowe lub długoterminowe bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej, będzie miał możliwość dokonania zgłoszenia do ministra właściwego do spraw energii potrzeby organizacji aukcji dogrywkowej dla okresu dostaw, którego dotyczyła dana aukcja główna” – wskazuje MKiŚ.

Jak wyjaśnia minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska, w ramach rynku moc traktowana jest jak towar, który można kupować i sprzedawać. Jednostki wytwórcze czy magazyny energii są w gotowości do dostarczania mocy elektrycznej do systemu i są za to wynagradzane. W procesie transformacji energetyki stabilizacja systemu jest bardzo ważna.

Koszty dodatkowych aukcji

Projekt zakłada przeprowadzenie aukcji dogrywkowej na dostawy w 2029 r. oraz możliwość przeprowadzenia takiej aukcji na 2030. Dla aukcji na rok 2029 wartość zawartych w aukcji dogrywkowej umów mocowych, czyli koszt obciążający odbiorców energii elektrycznej, oszacowano na 1,879 mld zł w 2029 r., a przez kolejne sześć lat – na 1,074 mld zł rocznie. W Ocenie Skutków Regulacji nie szacowano kosztów ewentualnej aukcji dogrywkowej na rok 2030.

Dotychczasowy koszt rynku mocy w 2024 r. wyniósł blisko 6,1 mld zł wobec 5,3 mld zł w 2023 r. Wysokość obowiązków mocowych zakontraktowanych w aukcjach na 2025 r. wynosi nieco ponad 6,4 mld zł. Od 1 stycznia 2025 r., większość odbiorców w gospodarstwach domowych zapłaciłoby z tytułu opłaty mocowej średnio 11,44 zł netto miesięcznie. Nowa ustawa o mrożeniu cen energii zakłada, że do połowy 2025 r. odbiorcy ci będą zwolnieni z opłaty mocowej. Ta kwota zostanie pokryta z budżetu. 

Opłata mocowa została wprowadzona w celu finansowania rezerwy mocy w systemie energetycznym. Jej głównym celem jest zapewnienie stabilności dostaw energii, szczególnie w momentach zwiększonego zapotrzebowania. Środki z tej opłaty wspierają modernizację istniejących elektrowni oraz budowę nowych źródeł energii.

Dlaczego dodatkowe aukcje są potrzebne?

Chodzi głównie o dwa projekty elektrowni w Gdańsku (Energa) i Kozienicach (Enea). Jeśli te projekty nie zyskają w tym roku gwarancji wsparcia w postaci kontraktu mocowego, mogą nie powstać na czas. Zdaniem PSE są jednak konieczne, aby zagwarantować pod koniec lat 20. moc do produkcji energii. Teraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) wychodzi naprzeciw tym oczekiwaniom i szykuje kolejną nowelizację. Resort zabiega też, aby Komisja Europejska wyraziła zgodę na taką formę pomocy publicznej dla projektów gazowych, które w 2024 r. przegrały aukcje rynku mocy. Wówczas te projekty okazały się mniej konkurencyjne cenowo aniżeli bateryjne magazyny energii.

W ramach rynku elektrownie lub magazyny energii są w gotowości do dostarczania mocy elektrycznej do systemu i są za to wynagradzane. W poniedziałek prezes PSE Grzegorz Onichimowski powiedział, że jeśli będą aukcje dogrywkowe, zgodnie z rządowym projektem ustawy o rynku mocy, i zostaną zrealizowane wszystkie zapowiadane inwestycje w moce wytwórcze w gazie oraz OZE, to sytuacja w krajowym systemie elektroenergetycznym pozostanie dość stabilna do 2030-2031 r.

– Liczymy, że stopnień wykorzystania wszystkich mocy węglowych i gazowych w połowie lat 30. wyniesie 5-7 proc. Reszta produkowanej energii to będzie OZE – mówił prezes PSE w Sejmie 4 lutego. Wskazał, że przy tak niskim wykorzystaniu mocy węglowych i gazowych same jednostki na siebie nie zarobią i będą potrzebować dodatkowego wsparcia, takiego jak rynek mocy. Z drugiej jednak strony są one nadal potrzebne w systemie energetycznym. 

Czy Komisja Europejska zgodzi się na kolejne aukcje?

Pojawiły się jednak pytania, czy na dodatkową pomoc publiczną w postaci aukcji dogrywkowych zgodzi się Komisja Europejska? Jak dodał w kuluarach konferencji PGE o morskich farmach wiatrowych wiceszef resortu klimatu Miłosz Motyka, te wątpliwości w ostatnich dniach zostały rozwiane na korzyść tego projektu.

– Sposób przeprowadzenia aukcji oraz procesy niezbędne do udziału w aukcji wpisują się w zasady dotyczące pozostałych aukcji funkcjonujących obecnie w ramach rynku mocy zatwierdzonego decyzją Komisji Europejskiej – zapewnia resort. Pod koniec ub.r. MKiŚ uważało, że do wprowadzenia takich aukcji konieczna jest notyfikacja pomocy publicznej, bo wykraczają one poza unijne derogacje. Jednak od tamtego czasu resort zmienił zdanie. MKiŚ miało uzyskać w styczniu nieformalną zgodę Komisji na takie aukcje z uwagi na trudną sytuację bilansową polskiej energetyki.