Krzysztof Tchórzewski, minister energii: Przygotowaliśmy mapę drogową polskiej transformacji energetycznej

WYWIAD | Krzysztof Tchórzewski, minister energii

Czy minister energii ma pomysł, jak zatrzymać rosnące ceny energii?

Dbamy o dobro obywateli. Podejmujemy więc działania, by ten trend zatrzymać. Musimy się jednak liczyć z uwarunkowaniami międzynarodowymi. Wzrost cen uprawnień do emisji CO2 i światowy wzrost cen węgla powodują zwyżkę cen na Towarowej Giełdzie Energii.

Tyle że wzrost cen na TGE dotyczył niewielkich ilości energii. Dlatego w mojej ocenie zwiększenie cen to także rodzaj gry rynkowej, testowanie, jak daleko można się posunąć.

Wzrost cen jest faktem.

Obecnie widać pewną stabilizację, a nawet spadek. Ministerstwo Energii stara się stworzyć warunki, by chronić rynek przed zaburzeniem stabilności. Dlatego zamierzamy wprowadzić tzw. 100-proc. obligo giełdowe, pozwalające na pełne urynkowienie cen energii na rynku hurtowym. Projekt ustawy z tymi rozwiązaniami, już przyjęty przez rząd, teraz trafi pod obrady parlamentu.

Jesteśmy świadomi wagi problemów wynikających ze wzrostu cen energii. Planujemy wprowadzenie pakietu rozwiązań osłonowych dla obywateli i odbiorców przemysłowych, zwłaszcza w branżach energochłonnych. Mogą to być ulgi w różnych opłatach, a nawet rekompensaty z tytułu wzrostu cen emisji CO2 .

Przypomnę też, że 14 września wystąpiłem do komisarza ds. energii i klimatu Miguela Canete i komisarz ds. konkurencji Margrethe Vestager z informacją dotyczącą skutków niepokojąco gwałtownego wzrostu cen uprawnień do emisji CO2 . Prosiłem o pilne podjęcie działań w kierunku zmniejszenia tej nadmiernej ceny. W kolejnych dniach osobiście spotkałem się z nimi. Otrzymałem zapewnienie, że zajmą się tym. Formalne warunki do interwencji zostały więc spełnione.

Kiedy będzie długo oczekiwana polityka energetyczna?

„Politykę energetyczną Polski" (tzw. PEP) przygotowujemy równolegle z „Krajowym planem na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030". Dokumenty przedstawimy w tym samym czasie. Kierunkowo przyjęliśmy już w gronie wewnętrznym resortu najważniejsze założenia. Teraz kończymy analizy związane z „Krajowym planem..." i – po przedstawieniu premierowi całości – zaprezentujemy opinii publicznej.

Prace planujemy sfinalizować przed szczytem klimatycznym w Katowicach (COP24). Obydwa dokumenty stanowią swego rodzaju mapę drogową transformacji polskiej energetyki. Na ich podstawie pokażemy też, jak wiele zmieniło się przez ostatnie dekady w krajowym sektorze energetycznym i w którą stronę zmierzamy.

Co dokładnie znajdziemy w „Krajowym planie na rzecz energii i klimatu"?

Przygotowanie tego dokumentu jest efektem postanowień przyjętego w czerwcu rozporządzenia unijnego w sprawie zarządzania unią energetyczną.

Plan w części strategicznej ma przedstawiać nasze cele na lata 2021–2030 w kluczowych obszarach unii energetycznej: bezpieczeństwa energetycznego i solidarności, zintegrowanego rynku energii, efektywności energetycznej, neutralności klimatycznej oraz badań i rozwoju.

Dlaczego prace nad PEP trwały tak długo?

Strategia, którą przygotowaliśmy, będzie wyznaczać kierunki rozwoju sektora energii. Konieczne jest więc uwzględnienie wielu obszarów gospodarki i obecnych uwarunkowań krajowych i unijnych, a dokładne analizy i stworzenie wiarygodnych prognoz uwzględniających wiele czynników wymagają czasu.

Przypomnę, że dopiero w czerwcu tego roku uzgodniono na poziomie unijnym cele energetyczne średnie dla całej UE w ramach części regulacji z tzw. pakietu zimowego: 32 proc. OZE w finalnym zużyciu energii w państwach UE, 32,5 proc. wzrostu efektywności energetycznej i 40 proc. redukcji CO2 . Biorąc pod uwagę poziom naszego startu w UE, zabiegamy o to, aby nasze cele były zgodne z możliwościami.

Jakie są priorytety?

PEP nakreśla najważniejsze wyzwania stojące przed polską energetyką w perspektywie najbliższych dziesięcioleci. Ma uwzględniać założenie, że państwo odpowiada przed swoimi obywatelami za bezpieczeństwo dostaw energii. Dlatego powinno mieć prawo podejmowania decyzji dotyczących wykorzystania własnych zasobów energetycznych, co gwarantuje uniezależnienie się od zewnętrznych dostawców, a także wyboru najbardziej optymalnej struktury zaopatrzenia w energię.

Bardzo ważne są inwestycje w sektorze. Mają one charakter długoterminowy i wymagają dużych nakładów finansowych. Wprowadzone narzędzie w postaci rynku mocy jest szansą na zapewnienie środków na nowe jednostki wytwórcze, zarówno konwencjonalne jak i odnawialne. Szacowany wzrost zużycia energii do 2030 r. wyniesie ponad 20 proc.

Jaką rolę odgrywa węgiel?

Węgiel jest i długo pozostanie podstawą polskiego miksu energetycznego. Energetyka oparta na tym paliwie ma gwarantować bezpieczeństwo również jako niezbędna, bilansująca rezerwa mocy dla energetyki odnawialnej, a także wspierać konkurencyjność gospodarki.

Przeprowadzona w latach 2015–2017 reforma górnictwa węgla kamiennego pozwoliła na stworzenie warunków do budowy rentownego i efektywnego sektora wydobywczego. Obniżyliśmy koszty funkcjonowania kopalń, zwiększyliśmy ich wydajność i płynność finansową.

Mimo radykalnej zmiany struktury żaden górnik nie stracił pracy. Polskie górnictwo odzyskuje dobrą pozycję w Europie i na świecie, a energetyka węglowa systematycznie zmniejsza szkodliwe emisje. Bloki takie jak ten w Jaworznie potwierdzają, że wysokosprawne i niskoemisyjne elektrownie węglowe mogą odgrywać istotną rolę w systemie. Z kolei Jastrzębska Spółka Węglowa nowe projekty będzie realizować, opierając się tylko na innowacjach.

Ale zaczęło brakować węgla i zwiększył się import.

W tym i przyszłym roku firmy górnicze zamierzają w sumie wydać na inwestycje ponad 2,3 mld zł rocznie, wobec ponad 1,3 mld zł w 2017 r. Przewidziane w PEP rozwiązania mają zapewnić dostęp do nowych złóż. To pozwoli zwiększyć dostawy na krajowy rynek.

Dotyczy to zarówno węgla koksowego, jak i energetycznego. Program dla górnictwa węgla kamiennego przewiduje, że do 2020 r. powstanie nowa ustawa z regulacjami wspierającymi działania planowane w sektorze.

Częściowy import węgla łagodzi zaś wahania cenowe na rynku.

Właściciele zielonych elektrowni skarżą się na niestabilne i niesprzyjające prawo.

Mamy w Polsce coraz lepsze narzędzia prawne dla racjonalnego rozwoju tego sektora. Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii (OZE) przyczynia się do efektywniejszego ich wykorzystania i wypełnienia zobowiązań międzynarodowych.

Przepisy tej ustawy dają możliwość monitorowania i oceny rozwoju energetyki rozproszonej i usprawnienia systemu aukcyjnego (dostosowanie do potrzeb małych i średnich elektrowni, m.in. na biogaz i OZE). Widzimy też zainteresowanie dużych graczy, np. Tauron negocjuje zakup pięciu farm wiatrowych o łącznej mocy 200 MW.

Co z kogeneracją?

Prace nad systemem opartym na aukcjach rozpoczęły się w ubiegłym roku. Nowy system będzie ukierunkowany głównie na małe i średnie obiekty. Będzie więc dużym wsparciem dla samorządów.

Umożliwi instalowanie taniego ogrzewania z sieci komunalnej czy osiedlowej, co pozwoli na eliminowanie tzw. niskiej emisji. Jej przyczyną jest głównie spalanie w gospodarstwach domowych paliw złej jakości czy odpadów.

Na przykład w aglomeracji śląsko-dąbrowskiej dzięki programowi opartemu na rozwoju ciepła systemowego można zredukować emisję o około 52 tys. ton CO2 rocznie i około 250 ton pyłów.

Jak już zaznaczyłem, ze względu na lokalny charakter systemów ciepłowniczych proponowany mechanizm wsparcia będzie miał bardzo istotne znaczenie dla samorządów. Przeprowadzenie modernizacji ciepłowni poprzez instalację jednostki kogeneracji, poza lepszym zagospodarowaniem energii pierwotnej, znacząco wpłynie na poprawę jakości powietrza na obszarze danego systemu ciepłowniczego, wpływając pozytywnie na zdrowie mieszkańców, i spowoduje rozwój rozproszonej produkcji energii elektrycznej.