Banki – rekordowe wyniki mimo obniżek stóp

Marża odsetkowa w sektorze skoczyła w listopadzie do najwyższych poziomów od lat, choć spodziewano się spadku. Jeszcze przez jakiś czas pomoże to bankom w śrubowaniu zysków.

Po tym, jak Rada Polityki Pieniężnej ścięła stopy procentowe we wrześniu aż o 0,75 pkt proc., a w październiku dołożyła jeszcze obniżkę o 0,25 pkt proc., perspektywy banków na poprawę i tak bardzo wysokiego wyniku odsetkowego gwałtownie spadły. Ale rzeczywistość okazuje się bardziej optymistyczna.

Przesuwający się szczyt

Jak pokazują najnowsze dane KNF, w listopadzie wynik odsetkowy sektora bankowego wyniósł łącznie 8,58 mld zł, czyli okazał się mniej więcej równy średniej w tym roku. W porównaniu z listopadem 2022 r. (gdy stopa referencyjna NBP wyniosła 6,75 proc.) oznacza to wzrost o 19 proc., a w porównaniu z październikiem 2023 r. – o 2 proc.

Co więcej, wzrosła też marża odsetkowa (NIM – ang. net interest margin), sięgając 3,82 proc., co jest poziomem najwyższym od lat. Rok wcześniej, w listopadzie 2022 r. marża wynosiła 3,08 proc., a w październiku 2023 r. – 3,8 proc.

– Rzeczywiście od pewnego czasu rynek oczekuje pogorszenia się marży odsetkowej. Wcześniej obstawiano, że jej szczyt przypadnie na II kwartał ub.r., potem, że na III kwartał, a teraz wygląda na to, że IV kwartał też będzie bardzo dobry – mówi Michał Sobolewski, analityk DM BOŚ.

Cięcia w depozytach

Analitycy wymieniają kilka przyczyn tej sytuacji. Po pierwsze, po obniżce stóp procentowych banki dosyć ostro zareagowały po stronie kosztów finansowania, czyli obniżając oprocentowanie depozytów. W efekcie koszty odsetkowe w listopadzie wyniosły ok. 5,5 mld zł, co oznacza spadek miesiąc do miesiąca aż o 11 proc. Za to przychody odsetkowe wyniosły w tym okresie 14,1 mld zł, co oznacza spadek w porównaniu z październikiem jedynie o 3 proc.

– Po drugie, banki ponoszą coraz niższe koszty zabezpieczeń hedgingowych, np. przed ryzykiem zmiany stopy procentowej, a koszty te miały negatywny wpływ na wynik odsetkowy w poprzednich kwartałach. Do tego większe niż wcześniej odsetki przynoszą papiery wartościowe i obligacje – zaznacza Łukasz Jańczak, analityk Erste Securities.

Dobra passa potrwa

– Zmienia się też struktura aktywów banków, mamy historycznie największy udział instrumentów o stałej stopie procentowej, głównie mam na myśli kredyty hipoteczne. A na oprocentowanie takich hipotek spadek stóp NBP w zasadzie nie ma wpływu. W ogóle przybywa też kredytów mieszkaniowych dzięki programowi „Bezpieczny kredyt 2 proc.” – dodaje Michał Sobolewski.

Pytanie, jak długo banki będą w stanie śrubować wyniki odsetkowe, a w ślad za tym rentowność i zyski? – Wcześniej czy później wyniki sektora będą musiały odzwierciedlać obniżki stóp procentowych, tym bardziej że zanikać będą m.in. pozytywne efekty zmian w poziomie zabezpieczeń. Nie da się od tego uciec, ale wygląda na to, że marże będą spadać wolniej, niż wynikałoby to z dotychczasowych historycznych doświadczeń, co da bankom możliwość wypracowywania bardzo wysokich zysków jeszcze przez jakiś czas – analizuje Sobolewski.

Obeszło się bez upadłości

– Kluczowa jest tu decyzja RPP. Marża odsetkowa spadnie po cięciach stóp procentowych, choć może też nie będzie to spadek tak dynamiczny, jak wcześniejszy wzrost po podwyżkach stóp – komentuje Łukasz Jańczak.

– Obecnie oczekiwałbym stabilizacji marży odsetkowej przez pewien czas czy jej delikatnego spadku, do czasu obniżek stóp przez RPP – ocenia Kamil Stolarski, analityk Santander BM. To zaś, kiedy nastąpi poluzowanie w polityce monetarnej, na razie jest niewiadomą. Część ekonomistów ocenia, że kolejne cięcia stóp procentowych nastąpią dopiero za rok, część wycenia zaś taką możliwość już za kilka miesięcy.

– Do całego zestawu okoliczności, dlaczego banki w środowisku podwyższonych stóp procentowych mogą osiągać aż tak wysoką rentowność, dodałbym jeszcze jedną istotną rzecz – mówi Stolarski. – Zwykle inflacja i wysokie koszty pożyczania prowadzą do zwiększonej skali problemów w gospodarce, w tym problemów z obsługą zobowiązań czy nawet utraty płynności i bankructw przedsiębiorstw, co ma duży negatywny wpływ na wyniki sektora finansowego. Tym razem to ryzyko się nie zmaterializowało. Zresztą nie tylko w Polsce – podkreśla Kamil Stolarski.

Duże różnice

Które banki w największym stopniu wykorzystują obecne sprzyjające warunki? Danych za listopad dla poszczególnych podmiotów nie ma. Ale biorąc pod uwagę sprawozdania za III kwartał 2023 r., jako lidera w tym obszarze można wskazać m.in. Alior Bank. Marża odsetkowa była najwyższa na tle konkurencji i wynosiła 6,16 proc. (a w II kwartale – 6,05). Bardzo wysoką rentowność pokazuje też Santander Bank Polska, gdzie NIM w III kw. (podobnie jak w II kw.) wynosił 5,37 proc. Słabiej wypadają ING Bank Śląski czy BNP Paribas, gdzie kwartalna marża odsetkowa plasowała się w omawianym okresie poniżej 4 proc.