W świetle postanowień Regulaminu ASO raport roczny spółki notowanej na NewConnect ma obejmować co najmniej:
* pismo zarządu lub osoby zarządzającej omawiające najważniejsze dokonania lub niepowodzenia emitenta w danym roku i perspektywy rozwoju działalności na kolejny rok obrotowy,
* wybrane dane finansowe z rocznego sprawozdania finansowego,
* roczne sprawozdanie finansowe, zbadane przez podmiot uprawniony do takiego badania,
* sprawozdanie zarządu na temat działalności w okresie objętym raportem oraz zasad sporządzenia rocznego sprawozdania finansowego,
* oświadczenia zarządu dotyczące prawdziwości i rzetelności prezentowanych sprawozdań oraz dotyczące wyboru biegłego rewidenta,
* opinię oraz raport podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych z badania rocznego sprawozdania finansowego,
* informację na temat stosowania przez emitenta zasad ładu korporacyjnego, o których mowa w „Dobrych praktykach spółek notowanych na NewConnect".
W przypadku wymogów dotyczących rocznego sprawozdania z działalności Regulamin ASO odwołuje się do obowiązujących emitenta przepisów rachunkowości. Art. 49 ustawy o rachunkowości mówi, że sprawozdanie z działalności jednostki powinno obejmować istotne informacje o stanie majątkowym i sytuacji finansowej, w tym ocenę uzyskiwanych efektów oraz wskazanie czynników ryzyka i opis zagrożeń, a w szczególności informacje o:
* zdarzeniach istotnie wpływających na działalność jednostki, jakie nastąpiły w roku obrotowym, a także po jego zakończeniu, do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego,
* przewidywanym rozwoju jednostki,
* ważniejszych osiągnięciach w dziedzinie badań i rozwoju,
* aktualnej i przewidywanej sytuacji finansowej,
* nabyciu udziałów (akcji) własnych,
* posiadanych przez jednostkę oddziałach (zakładach),
* instrumentach finansowych m.in. w zakresie ryzyka zmiany cen i kredytowego, ryzyka istotnych zakłóceń przepływów środków pieniężnych oraz utraty płynności finansowej, na jakie narażona jest jednostka, oraz przyjętych przez nią celach i metodach zarządzania ryzykiem finansowym,
* stosowaniu zasad ładu korporacyjnego w przypadku jednostek, których papiery zostały dopuszczone do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Ponadto, zgodnie z Regulaminem ASO, w sprawozdaniu z działalności grupy kapitałowej emitenta powinny się znaleźć ujawnienia dotyczące:
* charakterystyki struktury aktywów i pasywów skonsolidowanego bilansu, w tym z punktu widzenia płynności grupy kapitałowej,
* ważniejszych okoliczności lub zdarzeń mających znaczący wpływ na działalność oraz wyniki finansowe grupy kapitałowej emitenta,
* opisu struktury głównych lokat kapitałowych lub głównych inwestycji kapitałowych dokonanych w ramach grupy kapitałowej emitenta w danym roku obrotowym,
* opisu organizacji grupy kapitałowej emitenta ze wskazaniem jednostek podlegających konsolidacji oraz opis zmian w organizacji grupy kapitałowej emitenta wraz z podaniem ich przyczyn,
* charakterystyki polityki w zakresie kierunków rozwoju grupy kapitałowej emitenta,
* opisu istotnych pozycji pozabilansowych w ujęciu podmiotowym, przedmiotowym i wartościowym.
Regulamin ASO określa także następujące terminy emisji raportów okresowych:
* raport kwartalny (zarówno jednostkowy, jak i skonsolidowany) przekazuje się nie później niż po 45 dniach od zakończenia kwartału roku obrotowego, którego dotyczy,
* raport roczny publikuje się niezwłocznie po wydaniu opinii przez audytora, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia jej otrzymania przez emitenta i nie później niż sześć miesięcy od dnia bilansowego, na który zostało sporządzone sprawozdanie.
Dobre praktyki pilnie poszukiwane
Część spółek z rynku NewConnect – podobnie jak zresztą niektóre z rynku regulowanego – nie przykłada dużej wagi do jakości publikowanych informacji okresowych. Raportują, ponieważ wymagają tego przepisy prawa. Niski priorytet raportowania okresowego wynika przede wszystkim z faktu, że spółki mają inne, ważniejsze wyzwania biznesowe. Przygotowaniu dobrej jakości sprawozdań rocznych nie sprzyja także często szczupłość kadr finansowych, jak również ograniczone możliwości systemów sprawozdawczości zarządczej i brak ich integralności z systemami sprawozdawczości finansowej.
Lektura raportów rocznych spółek z rynku NC wskazuje, że:
* część z nich jest niekompletna, tj. nie zawiera wszystkich wymaganych informacji,
* treść wielu raportów jest szablonowa i niespójna. Tym samym czytelnikom jest trudno wyłuskać z nich kluczowe informacje o działalności jednostki i jej wynikach,
* w wielu raportach występuje niezgodność danych pomiędzy sprawozdaniem finansowym a sprawozdaniem z działalności,
* poprawna polszczyzna jest wśród nich nieczęsto spotykanym zjawiskiem.
Trudną sytuację inwestorów w zakresie dostępu do rzetelnej i kompletnej informacji o danej spółce komplikuje dodatkowo fakt, że spółki z NC rzadko są przedmiotem ocen ze strony analityków. Dlatego też istnieje pilna potrzeba unaocznienia spółkom wagi jakości raportowania okresowego dla prawidłowej ich wyceny i wypracowania dobrych praktyk w dziedzinie przygotowania raportów okresowych, w tym raportów rocznych. Dotyczy to zarówno sprawozdań finansowych, jak i sprawozdań z działalności emitenta.
W ramach realizacji swoich celów biznesowych, spółki z NC coraz częściej tworzą grupy kapitałowe. Regulamin ASO tylko w nielicznych przypadkach pozwala spółkom posiadającym spółki córki na odstąpienie od przygotowania raportów skonsolidowanych. Polskie spółki z NC sporządzają zarówno sprawozdania jednostkowe, jak i skonsolidowane zgodnie z Krajowymi Standardami Rachunkowości, podczas gdy zagraniczne według przepisów obowiązujących w kraju emitenta lub według MSSF. Ustawa o rachunkowości pozwala polskim spółkom z NC zastosować międzynarodowe standardy rachunkowości w przypadku gdy wchodzą one w skład grupy kapitałowej, której jednostka dominująca sporządza sprawozdanie zgodnie z MSSF. Ponadto, te spółki z rynku NC, które ubiegają się lub zamierzają się ubiegać o dopuszczenie swoich papierów do obrotu na jednym z rynków regulowanych, powinny przygotowywać sprawozdania skonsolidowane według MSSF, podczas gdy jednostkowe może odpowiadać polskim lub międzynarodowym standardom rachunkowości. Postępująca integracja rynków finansowych i coraz większa złożoność grup kapitałowych powodują, że coraz więcej spółek z rynku NC będzie – o ile przepisy dadzą im taką możliwość – sporządzać sprawozdania finansowe zgodnie z MSSF. Przy czym standardy międzynarodowe nie zawierają wymogów odnoszących się do formy sprawozdania finansowego nawet w zakresie podstawowych jego elementów, takich jak sprawozdanie z całkowitych dochodów (czyli rachunek zysków i strat wraz z pozostałymi dochodami całkowitymi), czy też sprawozdanie z sytuacji finansowej (czyli bilans). Utrudnia to zainteresowanym analizę danych finansowych emitenta, w tym na tle wyników innych spółek z danej branży, i podejmowanie efektywnych decyzji inwestycyjnych. Obecnie, jakość rocznego sprawozdania finansowego, tj. jego układ, czytelność i przydatność zależy w dużym stopniu od współpracy spółki z biegłym rewidentem. Pojawiają się ponadto na rynku inicjatywy, zmierzające do poprawy jakości raportowania finansowego na NC, takie jak zastosowanie elektronicznego standardu XBRL. Zdaniem jego zwolenników jego wdrożenie nie tylko wpłynęłoby na ograniczenie liczby błędów występujących w sprawozdaniach finansowych, ale również pozwoliłoby na automatyczne przetwarzanie danych, szybszą ich analizę, a także na budowę modeli porównawczych.
Inwestorzy w coraz większym stopniu interesują się zrównoważonym rozwojem spółek i odpowiedzią na pytanie, czy firma zarabiając pieniądze mądrze zarządza posiadanymi zasobami. Z analiz przeprowadzonych przez PwC wynika, że o wartości firmy w ponad 80 procentach decydują aktywa niematerialne, takie jak pozycja na rynku, baza klientów, posiadane marki, pracownicy, w tym kadra kierownicza, wprowadzone innowacje oraz działalność na rzecz ochrony środowiska i społeczeństwa. Stawia to przed spółkami nowe wyzwania w zakresie jakości przygotowywanych rocznych sprawozdań z działalności.
Jak zatem powinno wyglądać modelowe sprawozdanie z działalności spółki notowanej na rynku NewConnect? Oczywiście od spółek z tego rynku nie można wymagać, aby dokument ten spełniał standardy obowiązujące w tym zakresie na rynku regulowanym. Niemniej jednak rola sprawozdań z działalności w procesie komunikacji z rynkiem dla spółek notowanych w obu systemach jest taka sama.
Celem rocznego sprawozdania z działalności jest przede wszystkim dostarczenie interesariuszom rzetelnych informacji objaśniających sytuację finansową jednostki. Powinno ono przedstawiać pogląd kierownictwa nie tylko na to, co się w niej zdarzyło (zarówno pozytywnego, jak i negatywnego), ale również, jakie były tego przyczyny i jakie ma to implikacje dla działalności spółki w przyszłości. Interesariusze oczekują jednocześnie wyjaśnienia czynników kreujących wartość spółki, tj. przedstawienia informacji na temat jej zasobów, w tym wymienionych wyżej aktywów niefinansowych. Sprawozdanie powinno także prezentować strategię spółki i działania podejmowane dla jej realizacji, pozwalając tym samym inwestorom na wyciągnięcie wniosków dotyczących jej przyszłości i podjęcie bardziej efektywnych decyzji inwestycyjnych.
Zatem dobre sprawozdanie z działalności łączy w jedną spójną całość informacje dotyczące strategii działania, sposobu zarządzania biznesem oraz osiąganych wyników. Pełne sprawozdanie z działalności powinno zawierać informacje na temat:
* głównych celów i kierunków rozwoju spółki,
* natury biznesu, czyli branż, w których operuje spółka, jej pozycji konkurencyjnej oraz czynników determinujących rozwój tych rynków, głównych produktów i usług spółki, ich udziału w strukturze przychodów, a także kluczowych dostawców,
* zasobów, jakimi spółka dysponuje w zakresie kapitałów, kanałów dystrybucji, kadr, wprowadzonych innowacji czy działalności w obszarze CSR,
* wyników finansowych oraz podstawowych wskaźników ekonomiczno-finansowych, w tym czynników i zdarzeń o charakterze nietypowym, mających znaczący wpływ na działalność spółki i osiągnięte wyniki. Wyjaśnienia w zakresie dynamiki rozwoju biznesu oraz efektywności działalności powinny uzupełniać informacje na temat zidentyfikowanych podstawowych rodzajów ryzyka i działań podejmowanych na rzecz jego ograniczenia.
Obok wyczerpującego zakresu informacji i jasnego układu dokumentu, o jakości sprawozdania z działalności decyduje także w dużym stopniu przyjęty sposób komunikacji z rynkiem. Uważa się, że jasna i szorstka komunikacja jest kluczem do nawiązania dialogu z uczestnikami rynku. Chodzi tu przede wszystkim o to, aby spółki w swych raportach nie podawały tylko dobrych informacji bez względu na to, jak złą mają sytuację. Przekazywanie przez emitenta tylko dobrych informacji jest bowiem na ogół przyjmowane sceptycznie. Panuje powszechne przekonanie, że otwartość i przejrzystość stanowi podstawę wiarygodności spółki, tak istotnej dla tworzenia długotrwałych relacji z jej interesariuszami.
Sprawozdanie z działalności powinno także wyjaśniać wyniki finansowe. Nie można zakładać z góry, że liczby mówią same za siebie. Jest to szczególnie ważne w okresach gorszej koniunktury, kiedy wpływ na wyniki firm mają często zjawiska o charakterze jednorazowym. Ponadto, redagując sprawozdanie z działalności należy znaleźć równowagę w zakresie percepcji pomiędzy profesjonalnymi inwestorami a okazjonalnymi czytelnikami. Ponieważ nie każdy zainteresowany raportem zna branżę oraz spółkę, należy wystrzegać się w nim wewnętrznego żargonu i używać codziennego języka. Lepiej jest ponadto formułować krótkie zdania, które dotyczą tylko jednego problemu, co ułatwi nie tylko zrozumienie tekstu, ale również pozwoli ograniczyć liczbę popełnianych błędów językowych. Przygotowujący sprawozdania z działalności powinni także zwracać większą uwagę na detale i unikać popełniania drobnych pomyłek np. w nazwiskach czy też prostych obliczeniach.
Uważam, że z powodu szerokiego zakresu informacji, który powinien się znaleźć w sprawozdaniu z działalności, jak i konieczności dostosowania stylu komunikacji do szerokiego kręgu interesariuszy, przygotowanie go lepiej jest powierzyć nie służbom finansowym, lecz komórkom odpowiadającym za relacje inwestorskie i PR, a w przypadku gdy takie w spółce nie funkcjonują, jednostkom marketingowym.
Z myślą o rozwoju rynku kapitałowego, należy częściej przypominać spółkom, że rzetelny, spójny i kompleksowy raport roczny jest ważnym elementem przejrzystej polityki informacyjnej i przyczynia się do wzrostu wartości firmy, dzięki takim korzyściom jak:
* zwiększenie wiarygodności spółki dla akcjonariuszy, co powinno się przełożyć na wzrost liczby długoterminowych inwestorów i spadek zmienności kursu akcji,
* większe możliwości pozyskania kapitału i obniżenie jego kosztu,
* poprawa wiarygodności zarządu,
* zwiększone prawdopodobieństwo zainteresowania się spółką analityków giełdowych,
* uchronienie się przed interwencją ze strony regulatorów rynku (w tym otrzymaniem kary finansowej, upomnieniem, zawieszeniem obrotu akcjami, a nawet wykluczeniem z rynku).
W aktualnej sytuacji, kiedy jakość raportowania okresowego spółek z NC nie w pełni odpowiada wymogom formalnym, jak i oczekiwaniom uczestników rynku, należały promować te spółki, które właściwie wykonują nałożone na nie obowiązki i np. częściej i szerzej informować o tych emitentach, których GPW zaliczyła do segmentu NC Lead. Są to spółki, które oprócz wysokiego poziomu kapitalizacji przestrzegają także zasad i przepisów obowiązujących na rynku NC, w szczególności w zakresie wykonywania obowiązków informacyjnych, oraz stosują zasady „Dobrych praktyk spółek notowanych na NewConnect". Aktualnie, po grudniowej weryfikacji segmentów, do segmentu NC Lead należy 13 firm.
Pojawiła się ponadto ostatnio, cenna z punktu widzenia rozwoju rynku kapitałowego, inicjatywa organizacji dla spółek notowanych na NewConnect konkursu na Najlepszy raport roczny na NC. Raporty, które spełniałyby wymogi w zakresie kompletności dokumentu, byłyby oceniane w zakresie następujących ich atrybutów:
* analizy sytuacyjnej spółki:
– profil spółki (historia, organizacja, opis osiągnięć ostatniego roku w odniesieniu do wcześniejszych zapowiedzi, kadra zarządzająca),
– otoczenie zewnętrzne (otoczenie makro i mikro, konkurencja),
– działalność spółki (segmenty działalności spółki, główne produkty, prognozy),
– informacje inwestorskie (analiza kursu, czynniki wpływające na wycenę);
* analizy finansowej spółki:
– zakres sprawozdania finansowego (tylko podstawowe dane, czy raport zawiera coś więcej niż bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów oraz powiązanie danych podstawowych z notami, porównywalność danych),
– informacje dodatkowe (noty, wskaźniki, przychody według produktów, odbiorców);
* użyteczności raportu:
– format raportu,
– układ informacji.
Uczestnictwo w tym konkursie (jego założenia przedstawiono 23 stycznia na konferencji Nowe wyzwania w procesie raportowania finansowego na rynku NewConnect) powinno przynieść spółce same korzyści. Poddając się ocenie, otrzymałaby ona informację zwrotną na temat jakości swego raportu rocznego wraz ze wskazaniem obszarów, w których istnieją znaczne możliwości poprawy.
Autorka jest doktorem, ekspertem w dziedzinie raportowania okresowego spółek publicznych. Doświadczenie zdobywała w trakcie pracy w centralach największych banków działających w Polsce, odpowiadała m.in. za przygotowanie czterech nagrodzonych sprawozdań zarządu z działalności ING Banku Śląskiego.
